Ke Au Okoa, Volume VIII, Number 50, 27 March 1873 — HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA Unuhi's mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO IOSEPA WILIMOTA

Unuhi'a mai ka Buke mai a G. W. M. Reynolds.

HE MOOLELO WALOHIA.

MOKUNA XVII I kuu pohala ana ae, e waiho ana no au iloko o ka pa halepule, e kokoke ana i ka puka aniani kahi aʻu i haole mai ai. E uhi pu mai ana aka malamalama o ka mahina a me na hoku i ke ea, a maluna iho hoi ona he kupapau - a me ia malamalama i hookuakea ia'i na pohaku hoomaoao o ka poe i make a puni au, a oa hiki hoo maf la ia'u na mauao eebia makao. Ua pumehana ke ea, aka nae, aa huihui au me he mea la ua paakukn rriaeele ke koko iloko o kuu mao aa-koko Ua haalolo a haukeke lauua ole (tu i ka ka mea o ka makan a me na manao eehi», rne he mea la, oa kao inai ka lima o ka make malnoao'u. Hali hou 80 1a au e nana aku ika poka aniaui kahi a'o i ike ai i na helehelena mailo kobo make o Aoahela, aka, aole oia malaila. Ku ae la an ilona—hilioai ako la i ka paia 0 ka halepule—kaomi ae la i kou mau lima 1 ka lae, a boao hoi e hoomalielie iho i kou mao li-a ana. Ua aoe mama mai la ka makao, aka aole nae i hoopoioa ia au no ka boomanao ana i ka mea hoomauamana o Devooasire, oa kukuoi psa ia iloko o'o ka oiaio oia mea. I iho la au ;

" loa o fco ka laoi maktmak« ia e lawe āku fa Anahela, he mea maopopo oo aa kumn oi ako oka pololei a u>e ka maamae, —i mea paba e hoopakele ai ia ia mai ke kooo hoiiosa loa aM aka iioko o ka makolakoia O ka hewa, a hoooeie ia hoi kona aaoi ano anela mai ka biki ole aoo ke mihi. No'a nei aole au i ike oa baoa ao i kekahi hewb bu i ka hoino ana i ka laoi ma kuo koo» ia ana e hele mai ia oei i keia po, me ka aooi ooi e nana aku 00 ka mea e hiki mai ana ; a aole no hoi 1 like ko'u mau manao ana me ko ka mea maoli i hana ike k<>raima. lua i bsna ao, alaila, ke mihi oiaio nei ao,"

I ka paa ena o ko'u kanaenae aoa ae pela iloko o na wahi polialiu o kua poowgi, ua ku ae la au e bele abu mai kuu wabi e ooho #ds, ia wB, ua ihe kuke aku ta au i kekahi mea kino kaaaka e oee ae aoa mawaena o ka ilioa. Ua ku koke iho la au me ka hoohikilele nui ia i ka makau, aka, oo ka maopopo loa aoa o ko'u ike aku ia ia he mea kino kaoaka, ooluila, ua hoopau koke ia ae la ko'a makau Oiai au e naoa aoa i kahi a koua maa wawae e hele ana a rae kahi hoi a koaa manao aoa e hiki, ike aka la uuo Kate Alieo oo ia, ua aahuia me ke kapa kaoikau piha ;

Naoi w-!e kamea hoomokumokuahua maoao, o ke ake oai aoa o kekahi mea e *,hele e ike i ka lua kupapao o kana aloha iloko o oa hora oke aumoe! Naoi hoi kou iioi aua e bele aku e holuolu i ka mea i hoopihaia e ka kaumaha ma ks oaau ! aka nae, he mea meoemene oui ka hoopilikia aku ia ia, oiai, aole i kana mai o kooa kaumaha. Puka ako la au iwaho o ka halepule me kooa ike ole mai ia'u, a hoi aku la ma ke ala e hiki ai i ke home. Iloko o keia wa a'u e hele oei oa hoopooiia au e ka weliweli aoo e, no ka hooaiatfao ana ina mea aoo e a'u i ike ai. Uahoomanao noi au no Anabela t oiai au e ike ana i kona wa me ka makuakane, be kaikamahine helehelena hoopono, he ano maemae a me ke kupaa, a he mao hiohiona o ke ola loihi, aka hoi, ke buli ae e oaoa aku i kela kii, aka, iloko o ka luakini, aawe; me be mea la ua akaka ka heluna o kona mau la a me na hora.

I ko'o hīki aoa i ka bale, ua awiwi aka la au i ko'u keena poooi, oae ka ane pihoihoi ole a ua))ui ae la hoi ka makau. Aole i emo ua lilo e aku la i haoa ka uluna, a hiki wale i ko'u ala ana ae i ka hora ehiku o ke kakaōiaka. ona mea a'o i ike ai i ka po aole i maopop» loa i kuu h »<>m«nao ana, mehe mea la he liihio wale no o na ka'n i ike p.i. Ua ninau au ia'u iha, ua hele io anei au

. ka halepole ma ka po aei? Aka, hiki mai la ka nu 'ioa kaumaha ia kakahiaka ua loaa aka o Kate Allen i ke kakahiaka nui e waiho ana maluna o ka lua kupapau o kana aloha, oa make, u« koekoe kon» kino, a me he mea la be mau hora loihi loa kona waiho make ana. Ua n«ha Kona puuwai ! A ! aloha ino ! owau ka inea kino i ike hope loa ia ia ma ka manawa o kooa hele ka lua hupapau, aka, aole aa i manao, o aooa hele he£ pe loa aoa ia ma ka ili o ka honua :

Ekolu pole i h«la ae la mahop- iho o keia manuwa, a ua hiki maī la i faa o ka melema o lulai, i< wa i lioc<nsk» <a ae ai ka lono,.ao!e e mare ana ka Hon. Wa>t«r Rtvt'nahfla is Misa B iusetede, aole oia w ile n>>, »k§, »• hiki pi> a>»> ba lono ua hoopalau

m» me ke k«ikam*biB« a kebat)i kMaka wuiw#i o m« ka ae btd o oa biln e ua kaik«n*bine >a a cd« ka «abfo« koopalaa D» po-i m keia lose oMwama o makoa oa kaowa vi|« no, oo kn nai, ea palapal» nn la ii Kale L«sttoiia i ke koeee «at no ea boo* palau «9are oei. Elea ta eaahope ibn, loaa »at la ka'a palepala ea Kale Uoet<>oa m ka hooiaio aoa eo e« 1000 nel, a e lilo aea e Hoo Walter ke kae« <nare aa Aiiaa Jeakin--B>>a, ke kalkeaahme kamakabi a kekabi ka oaka kalepa vai«ai o U4«i>< Ua lonoia «e he hiki oo ia Mr. Jenk«Beon ke beewt i ekola b«oer< t«eemi paona i kfto» fcefkMtabiaawme ta la e fcesa i fce fca«e, ia *\ he ps bope iho o kooa eoake aaa. X".t no'ke :rj* la o Kale i ea belebelena a pau o ua kaikiasabine oei raaloko o kaoa leta ia'o, be kaikarasbii»e ui, oooa a» m*kahiki be iwakaloa kumakahi wale 00, a ua huonaaoao maikai loa ia, a o oa poai o koua UaUoa ana ua kulike no ia tne ko Walter. Ua hoike aku la au i keia mau lono ina kauwa a oa nui ko lakoo I)huoIi no ka loaa ae o ke kulaaa pooiaikai i n« H»feu o makou.

Ma ka auioa Ih poooi o nn la n«j i loaa mai ai bn K«le lel» ia'u; ik» ia aku U ke kaa o na Bn( «et< de 0 hnlo mki ana u hiUi i ka puka ina ke alo u ka hale oui. Mo ts oaiiewa puka koke aku U ka lede a me ka Haku 0 Ra" veuabila ī ka holoholo, iwaena o ka pa, a lele ibo Ia hui oa Bous<>tcde ilalo mai ke kaa iho me k« kaioailio ieo nui ae. "E kuu haku, i hele mai makou e lawe ia oe me ka ioo' ioo ! Aohe • naakou hana e ae o keia I»nolailu, oa hooholo makou e bele mai e hooluaoa maanei," " E hoowalea e pa," Wahi a Miss Eupeoaia " Oia no hoi ku'u olelo," wahi a Mf. Bous«tcde, '* E kuu baku, ua koooia mukou e hele mai ia nej e hoowaiea ai i keia koeoa la holookoa." Akaaka iho )a o Mrs. Boosetede e like me ke ano oka poe 1 <ana mau, me ka manan ole aohe i mnkemakeia ko lakou beie'ue mai. 0 ka Hakn Rivenabila hooro*ka iho la oia e kuemi hope aku me ke ano hoowahawaha, a kuemi bope pu aku ia no hoi ba lede Rivenahila me ko akeukeu <>le mai e Jike me kooa mau, a ku iho U oa Boug«>tedo me ke aoo lioohokn itt. " He»ha keia," i pane mai ai o Bonaetede "Hc manao ko'u aole 1 koe ia keia hele ann mai." " Aohe 00 he mea nana i koo," i paoe aku ai ka Haku Raveoahila. "He minamina wale no ko maua, 00 ka ioaa o'e ia maua o ka hanohano e hookipa mai ia Mi. me Mrs. a me Miss B )iiBetede i keia la."

" E kuu Haku," i pane mai ai o Mi Bousetede. man olelo oolea loa keia." " E Mi Bousetede," wahi a ka Haku o Ravenahi!a me k» kalaea lauoa ole o ka leo. " Aole 80 i ae i kekabi kanaka e hookiekie mai me he mea la oia ka lunakanawai no ka'u maa hana " " E kuu h»ku, w wahi a Boosetede, "ke noi ako nei au e Loakaka mai i na kumo o keia maka-e ana. Ika wa o na hoa'loha e beie ike ai ma keia aoo, he manao ko'u aole lakoa e kne ia mai ana." " Aole au i ike mua;" wahi a aa haku nei, "oa kapaia o Mr., Mrp. a me Miss Bousetede he mau hoa'loha no ka ohaoa a'u e bai ae ai me ka hanohano a me ke kaeoa ana owao ke poo," Me keia mau hoaolelo, oa welenia ino loa ia na Boosetede, a hooho mai la ka Bousetedē kane, " Ua pau kakou i ka pum' 1 Ua '»ooliloia ao he iakake, a o oe e kuu wahine be hupo, a o oe hoi e Pheny he wahine i haalele ia e ke kane." Uwe ae la o Miee Eupenia, a puliki aku la i ka makuahiiie, a paa aku la hoi ka makuahine iaia me ke kamailio !eo nui ae, " E kuu kaikamahine, be lapuwale ka uwe ana I Maloko o na la ehiko e ike ia'i, uwai la o kakoa ka mea i oi aku o ka maikai ? Heaha ka pala 0 ka iuoa alii "Hako" haule iuo a aie kaa ole me kahi dala ole o ka pakeke " Huli ae la ka hakn Ravenahila me ke aoo kuoo, a kahea aku la i lekahi kauwa, " E Keoni, e neku aku oe i keia poe makawela mai ke alanui pii aku !" Hooho ae la o Mr B )usetede, oiai lakon e maki aoa i ke kaa, " C haawi no aa i ka'u hoopai ino no keia !" " I ku no ka inoa lede," wahi a Bousetede 1 ka h«ku wahine o makou, "i ka mao o ka ike ana ma ke ano bo-.»'ioha " " E hai aku i ko keiki hooio," i hooho mai ai o Eupenia, "aole e hiki ia'u ke kali nona. Apopo e kakau aku no au iai.i uo ka hoopau ana i ka hoopalau—o ko'u mauao paa ia. Ua ike o pm ta mea a me ma pu 1" " He hana ka makou oo keia hahaki ana i ka aelike," i pane mai ai o Mr. Bousetede, a pela i kau aku ai lakou iluua o be kaa, a holo aku la, a o ko lakou ike hopo loa aoa mai ia i ua w.ihi uei, a o ka pao aua no boi o ko lakou launa ana a me ka hoopaiau pu. Aole i hoolohe aku na hakn o makou i keia man olelo, holi ae la laua a Lele aku la e holohoio.

I tu»katoi 1« ae, biki «ai ps!«#*ta (M Udao« mai e k«aoba tpal aaa i makoa • bolo k4f aka I fce lolaaakaoM•lii matw>pe lbc o ka ike an)l i lel# ■ o k i manawa koN oy i« I hooplkkla m d 01 kasob« e Iwomakaakao 'i k» k » «o ko b»t«i' •a*. Ua a#e*opd»<|p4s«| *> kouo p« la qt#i owaa kefcabi« »|p,e*<a Ae i keaob«i» U»ai. Aeeiapkko v kt*bi e ft hooka«i kaate«.«f|npM>lW laaa. &» V waiiiiiiiw **** Um e 8k« k 004«« - e a«e li kl Hon Mr. Wa(tnr ew M'^a khiaoo. Ma na la mahope ibo o bo Uoa hala ana, aa hele pinepioe mai la na poe aie e niuaal» nau i fce Koene nui, ka luna lawe kiaha a me ka mea malama hale, a ua makaokau ua poe aie nei e lalau mai i oa waiwai a pau o ku ilaku R>tTeuahiU, mainoli o ka houkouokono iiuh a B<jueeted<j, i haawi ai oia i kooa boopai iim mnluna o ka ohaua.

Ekolu puie i bala ae mahope iho o ka be)e aa» aku o oa hako u makon. I kekal>i bakahiaka, ia'u i koino aku ai i ke keeua o na kanwa mahope iho o ka hiki aua oiai o na eke leta, ua book:*halia aaiia au do ke aoo e loa o Da heii helena o na kauwa, a me »» hamonui hawauawaoa luuo ino a lakoo e kamailio aoa. E loeepa," wahi a kekahi o ria kaowa e kamailio mai la ia'u, " be hopohopo ooi ko u na pau wale kela hana uia Laddna. ua hoopauia ka mare, a ua eha ko kakoo haku opio iloko o ka hakiika-lna aoa " " 0 Mr. W»lter ka i eha," i hooho ae ai rae ka haohao nui me ke kuhi ana o laua no o ka makuakane ka i hakaka. " Ae, oia ka louo i hiki mai la i keia kakohiaka, be mau laioa pokole ka ka haku wahine i kakau mai ūei »a E'nile. Aka, aohe mao lono i hoikeia mai i>o ke koi»» o ka hakaka ana—aole oo hoi i hoikeia mai ko Walter hoa i hakaka pu «i. I keia po e hoi mai ai ka bako a me ka lede. MOKUNA XVIII. " NO MR RIDDLE, Mawaena o ka hora ehika a me ka walu o ke aniahi, hiki mai la ke kaa me na haku o makou, o Kale Liuetona ke noho ana mamua 0 ke k»a, a o ka haku kane a me oa haku wahiue ko loko, a mahope loa na kmiwa elua 1 ka nana aku i ko laua mau helehelena he kaomaha a haikea lauoa ole. Aole i hoi pu mai o Mi. Walter me laua. Kouao loa ae la laua a biki j ke keena ai me ke kauoha ae e laweia mai ka waina a me ka wai no ka ledc, no ka mea oa maluhiluhi loa oia. Ma na po la, mamua ae o ka munawa e hoi ai e moe, kooo mai la o Kale Linklona ia'o e hele i ka holoholo, ma ke kihapai ma ke kua o ka hale, a oiai maua e holoh 'lo ana 0 maua wale 00, i mai la kela. " E loaepa, ua hookoia ka'o mau mea i kamailio aku ai ia oe i kekahi niau maiama i hala se nei, a me ia maii nno hauli hopohopo aoa o'o. Nolaila, e like me kou ike ana i na ao oa e boskoukoa ae ana i kahi hook&hi, a hoohanini mai i ka ua, pela auanei na ao polulahi o be kaumaha e hoakoa ae nei maluna o keia haie a aole e emo e poha auanei !" " Aole anei he wahi manaolaoa i koe ? oa haule ino aoei ko kakou hakn ?" i ninau aku ai eu. " Ae," wahi a Lineiona; " he mana kupua wale no ka mea hiki ke hoopakele i kei* ohaoa, e loaepa " wahi a Kale, " aka, he me» hiki 010 i», no ka mea, ua pau ke au o ca manāwa i hanaia ai na bana maoa. He mau la poHole wale no i fce e hiki mai auanei oa makai e hoopaa i keia wahi." " Pehea ? ua pau anei ka hoopalau mnwaena o Mp. Wait«r a me Misb Jenkins in ?" - " Ua pao loa," i pane mai ai kela; " no kela hakaka lu i ana a me kekahi mau kunau e ae—" " A 1 o ka hakaka loa," wahi a'u, " me waī o Mr Waiter i h&kaka ai i" Pane mai la o Kale. "E hoomaoao o« i kuo mau hoakaka ana aku ia oei kekahi māu la mamua aku nei, no na mea e pili ana ia Miea Cuthbert, a i»f ke kennimana i manaoia oa aloha ieia, i kapaia o kapene Berkele, Me keia kapena i hakaka lua ai o Walter rae na pu pauapana, a ma ia mea i lo>a ai ka eha ia i» ma kona litna akan. Aole he mea pubifei* hi ia oe ke koho wale ana, ua ala mai koia hakaka lua ana no kela mau hana i kela po 1 loaa ai oe me ke kapa wahine E hoike pokole aku oo au ia oe eioaepa i kekahi mau mea nui. Anle he honpalau i oi ae ka bo|op»no e like me keia hoopalau la ana o Wiilter me Miss Jenkinsou, ina aole e loaa i iieia ulia pakaUki. O oa makav o W»lter ai nele lakoa i ke d >U ole e uku ai i na »i<| a o na maku% hoi o Misa Jeiikinson aa nel<slaiia i ke kane kupono ole na ka laua kaibaftia|iine, a n* hiki no hoi ia'u ke hoike aku, ma ka manawa i knmailio aku ai .» M« Walt« r } ka makuakane no ko ke aa ana

■' -r i < <>i« i kane msre oana t oa be»l«eo)a---'I* i kon» kulaoa b« aoo pilikw, a u» i ka morahlia oa waiwai • lilo aka ai ni 'lina oo ia mao mea. Da ik« moa &£h r,U<a«on i k«ia maa ««•, «k», uo aa f|3*• k<> kau4 hako npio ti« noioohia ke alo> h$ o oua, a haawi eia> la oo ia i kooa ae t < : 11« n Walter i bo» a i kane as ke kaik » « i fca hiki aoa ae oet o na baku ou mai nei aee lauua me ba iauahuno- > i*i><i<s, ane na pulaoa. ko laua ha'n i oobi> ai o Waiter R«veoabila no ue> ' a (oalaon pnoo < iiaia ae nei ise ia maij . no a aie ka oloolu. .• •» ke aoahulo i hala ae oei, hiki ae la iso palapala mai Deronasire ae nei • - itia, oa hoopalaaia o Walt«r o>e Misa &•« t-: |f, aua babaki oia i na hoopalau la maUpo n kekahi mau kumu kupono ole, oola ila, f> hiiopii ana o Bous*tede no kona hahaki aoaji ka olelo ae like. No keia mea na kaumaha 001 iho la i.a Jenkinßoo, aka, be manao io ko'o aole no lakou i hoopau loa i ka hoo« palaa, no ia komu e ole wale no ka loaa bd;j ana.o kekahi mau hihia mahope oia kela hakaka laa ana a me ke kumu o ia hakaka ana Ma kekahi la ae mabope iho oko lakou lohe ana i ka hoepalau me Miss Buusetrde, ua haawi ae la kekahi ohana i ahaaina nai ma Begrave Kuea, a o na Jenkioson kekahi i poloai ia «isi a ine Mi W»lter p<>, aole nae i h ki ae na haku makua o kakou, ua poina iho'la au i ke kuinu o ko laua hiki ole ana ae. O M»« ame M's» Cutbbert kokahi i hiki ae, a i ko Mr. Walt<T maaowa i ake aku ai e alohi* ia lnuu, ua huli kua mai la laoa ia ia. Ika aneane ana ae e hiki i ke aumoe hiki mai la o Kapena B< rkele, a oiai hoi o Mi. Walter e kamakamailio pu ana me Jenkineon, hele pololei mai la ke kapena a olelo' ioo mai la i ko kakou bako opio i ka i ana. ' He Kanaka ino oe ! he ksnaka wahahee a kakau hakuepa. Ma ke kaknhiaka o ka la apopo n lohe ai oe i kekahi mea, iaa aale ne e lube mii a'aako.' Alaila, huli ae la nia a hele aku la tna kekahi aoao o ke keeua— aole be mea e ae i lobe i keia olelo ino «na o Ji*>jkioaiu wale no, a o keia ibo la ke kumu o ka hukaka lua ana i kekahi kakahiaka ae. lVlh ia liope iho haaleie ma> la na Jenkinson ī ke keena ahaaina, a me Walter pu, a i 6e».»hi kakaliiaka ae hakaka ai laoa ma kelii b )koke i Hamaßetede, a oia ih» la ke kuniu a me ka lioa i hakaka ai, a eha ai ka lima o ko kakoii hakuopio. Ma kekahi la ae, haalele koke ilio la oa Ravenaliila i ke kulaoakauhale no Devonas:re * holo oku no horrr Walter i ka aina pum o!e, aka, mamu& ae o kona bele ana, ua olelo mai oia ia'u aole e ukali aka mahope ona." " He mea kaomaha maoli keia," i pane aku ai au, "a heaha hoi ke kumu o ko Kapena Berkele olelo ino ana mai i ko kakoa haku opio me kela mau huaolelo awahia ?" " E loaepa, aole anei oe i hoomaopopo ? ma o kekahi palapala la i kakan hoopunipuo* ia i kelapo i loaa ai oe me ke kapa wahine» ma ia mea i liaoa ia ai me ke ano apuka, me he mea la oa Kapeoa Berkele i kakea mai ua palapala la e kauoba ana ia Misa Cuthbert e hele aku a kan ilnna oke kaa. Ua »ke |ea ia ke ano o ua palapala nei a me ka poe nana i kakau. Ua hikiwawe ka7aulaha ana ae o keia lono, a ua hoopau koke ia ka hoopalau ana. Ua hilahila ino loa ia oamakua no keta mau mea a hoi koke mai la laaa i ke kuaaina nei, no ka hiki ole ke noho liuliu iho ma ke kulanakauhale." Ma hope iho o ko maua holoholo aoa oa hoi aku la maua i ko maua mao keena pakahi. I kekahi >ā ae mawaena paha oka hora eiwa a me ka nmi o ke kakahiaka, h.ki mai la kekahi kaa h»mama me na kapika ekoln iluna. Eku ana au ma na anuunuu ia manawa i biki mai ai ua kaa la, a ua kau wale inai la oo ia'u ka hauli iuo o ua mau kanaka uei Kahea mai la oia ia'u, '• e kahi keiki, e lawe aku oe i kno pepa (c«rd) i kon haka, a e hai aku, ua maKemake uui o Mr. Ridilly e kamailio pu me ia. Ua ike no la o keknlii o na ona nona ka hui o Sopafita a meR dley, abe hiki no ia ia ke ike ika j inea—*»''