Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 1, 7 January 1888 — HE MOOLELO KAAO -:NO:- ROUMIANA HO! KA MEA I KAPAIA KA LIMA HE I NA MEA KANI -:A O KA:- Wahine Hiu Ia o Lae Makapana [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO -:NO:ROUMIANA HO! KA MEA I KAPAIA KA LIMA HE I NA MEA KANI -:A O KA:Wahine Hiu Ia o Lae Makapana

IWAKALUA MAKAHIKI MALALO 0 KA MOANA Kakauia e Ben. Kalana. I na makamaka heluhelu o ka Xupepa Ke Alakat o Haawaii— Aloha oukou :—Ua kono ia mai au e oukou e na makamaka heluhelu o keia'S"u-. pepa, e hoopuka aku i Moolelo nanea maikai, i hoa ha'iha'i olelo hoi no ke au oka manawa, i hoa nanea hoi no ka wa hana ole, a i ipo kuwili pu no na po kehau huihui puanuanu o keia mahina o ka hooilo. He mea oiaio, ua wae mai ko oukou mea unuhi moolelo i keia moolelo maluna ae, mailoko mai ona moolelo nanea like ole, a ua kaupaona au ma ka'u mea ana, a ua ike au i ke kaumaha o keia nanea maluna ae. Nolaila au e panee aku nei imua o oukou i keia nanea, a na oukou e ike no oukou iho, a penei ka hoomahele ana i kona mau la kinohi. Maiuna o ke Aupuni o Italia i ke la wa kahiko lou «ku la i hala, e noho alii ana ka moi Bonabeta maluna o kona mau paieim apau, a ua mare wahine oia, a ua hanau mai kana wahine ike keiki, he kaikamahine oia ka inua, a o kona hope he keiki kane, nona ka inoa e kau ae la makina o "Koumiana lio." He mau keiki ui keia a elua, aole lua ma Italia a puni, o laua wale no. No keia oi pakela ana ae o ko laua ui mamua o na ui e ae a pau o ke aupuni, ua iiio ia i mea punahele mau i ko laua mau makua hapauea, a wahi a laua i pane ae ai i kekahi, "ola kaua i ka kaua mau k^iki." I ka nui like ana o keia mau keiki elua, a piha na makahiki he 10 o laua a elua^ Ninau aku la ko laua makuakane ia laua pakahi. E kuu kaīkamahine maikai, heaha kau hana makemake, e nanea ai kou noonoo a po ka Ja ? O ka humuhumu lole, wahi a ke kaiknmahine. oka inoa o keia kaikamahine, o "Lulu." Pane mai U kona makuakane, ae t hana no kau e manao ala e kuu kaikamahine, a e kuu Koumiana Ho maikai, heaha kau hana makemake?

Pane aku la ua Koumiana Ho ala : : 0 ka'u hana makemake, • ka hookani; 1 na mea kani like ole 'o ke ao Hei, a | i na e loaa ia'a ia mau mea, alaila, e imi no au ika leo like ole ona ano holoholona a pau, a me na manu a pau 0 ka lewa. ; A! Ē kuti Koumiana Ho maikai» he hana kau, he hana e kaulana ai no kou inoa a'me ko'u. I ka pau ana o keia mau olelo a ke alii i kana mau keiki, kauoha aku la oia ina kanaka akamai a pau ma ka hookani ana i na mēa knniV e hele mai lakou e ao ia Houmiana 110. A lohe ae la na poe loea i ka hookani ana ina mea kani, hele mai la lakou a ao iho la i ua Roumiana ala. No kekahi mau makahiki 4 keia ao ia ana oua Iloumiana ala, oi pakela ae la kona akamai ■ mamua ona poe akamai a pau, ma na ano mea kani a pau, aohe ona mea nana e uhai aku, a 01 pakela aku oia ma ka nanahe o kona leo ma ke mele aua i na ieo mele like ole. Ona mea kani i ike ia ai ko EouI miana akamai, oia no ka Tioly, ha[u», zita, ka ohe hookani, ka pila kuolo a me ka ohe opu hipa. O keia mau mea kani a pau, ua lilo ia i mau mea paani wafe no na na manamanalima oua Roumiana Ho ala, a o kana mau ano leo a pau e hookani ai, ua lilo i mea hialaai nu : īa e ka poe e hoolohe aku ana. Mahope iho o Re akamai ana o ua Houmiana Ho ala ma na mea kani a pau, kupu ae la he wdii manao ano e iloko ona, e hele oia ma ka lae kahakai e uniki ai i kona ike piha ma

kana oihana. Nolailu, i ke kakahiaka nui o kekahi la makanī ikaika, ka wa hoi a na kai e poi arra maluna o na puupohaku me ka ikaika . lua ole, e wawalii atia hoi ka leo o na nalu nialuna ona kumupali, a e lohe ia ana ko lakou halulu ma kahi mamao loa. Ia ,wa, p{ia ae la o. Koumiana Ho i kana pija hapa (harp) a iho aku ia oia ma ka lae kahakai, a i ka la hoi e s o ae ana kona mau kukuna olino ma'luna o ka ili o ke kai, a ke nana aku i na helehelena o Houmiana Ho, ua like no a like ine im kukuna o ka lu, nona paha ka olelo ana: 4t Ua like no a like Me ka ? )a hiki o Ua'eha'e." Ike kai e poi aua i na pali me na aie e hakimu'a aua i ka moana me ka weliweli nui, ia wa i kani ae ai ka meā kani aua Koumiana Ho ala, i panai pu ia aku e kona leo, oia no oe o ka eko i waena o na ulu 'aau, oiai, i ka wa e poi ikaika mai ai o na ale, nalowale iho la ka leo mele aua kolohe ala, a i ka wa e hamau iho ai na ale oka moana, ia wa e uuka laelae »e ai ka> ieo o ua lioumiana lio ala, me he mea ala he ipo kana ala i waenakouu o ka moana, a e hea aku ana oia peuei : 1 ku ka i'a nui i Kahiki I moe kokolo ka hi'u i ke kai ioa

I hoio i ka ale 1 holo i ka makani I liolo īa'u i ko alofra eia au—a. He mau hora loihi keia kuu ana aku a ua keiki ala i ka nai}ajie o kona leo, a i ka hope loa o kana hookani ana, hookuu iho la oia i kana mea kani a akaaka ae la pia me ka pane aua ae, kahaha, owau wale noka keia e hookani nei ao ka nalu, a aohe lu- : nakauawai nana e liooko mai i ka mea | o maua i oi. I laia e ualu ana i keia mau mea, aia hoi, elike me ka anapa ana o ka uwila aia hoi, 6i]i mai ]a kekahi wahine ui lua ole mai ka moaua mai a noho mai ,la ma kahi kokoke ia Roumiana, a pane mai la : "Aloha oe." ! Ua aahu ia ua wahine ala me kekaI hi lole hulali unahi i'a, i e pokole hoi j ka lima o kona lole, o kona mau hēle- , lielena, he nani lua ; ole, he lamalama . maikai kona ili, a kona mau onohi j maka, i*a hke me ka maka o ka nunu I ahiu, a o kona mau owili lauoho e kuuwelu ana maluna o itri lie ehuehu aiiali e lelo maikui. | Ma/ kanana ana i helena mai luna a 110 me ka maikai lua ole, aohe waln a ka uaau e kamawae iho ai, oka makemake wale no, aohe kupaa e nele ka hina, aohe ui e ae oka honua e like me ia, aohe mea hiki ke olelo ae aohe makemake īaia, aohe mēa kuko ole i nele ke kuko iaia, kahaha, nani i'o aku la kela wahine, ke hele ala a

"lamalama Puna i ke ahi aka wahine." Oiai ua kaikamahine ala e noho ana ma ka aoao o Koumiana me kona mau helehelena i momona i ka nan 1 luu ole, pane aka la oia me ka hoo- | mahia iki ana penei : | Aole anei oe e oluolu e hookani hou no hookahi manawa i koe? ! | No ko Roumiana Ho ilihia loa i j kona akahi a ike i keia wahine, nojlaila, aole oia i pane koke aku, ano | kekahi mau minute loihi, pane aku I la oia : i Ua oluolu au e hooko aku i kou / makemake e ka nohea, a hookahi wale no a'u mea ano kanalua, aole | anei kaua e huhu ia mai e kekahi o , kou ohana 110 keia noho kokoolua ana o kauu? Mai kanalua kou naau 110 ia mea, oiai, aohe liaku eae maluna o keia kino, o wau wale no, walu a ka wahine kamahao. I keia wa, hookuene pouo iho la ua lloumiana 110 ala i kona nolio ana, a lalau ae la kona mau manamanalimu i ua kaula moliolio o kana mea kani, a hookuu aka la oia i ke kani o kuna mea kani, a ia wa l ike ia aku ai ka oui ou» nohea la ma o a maauei, me he mea ala ua maeele loko i ka hoene o ka mea kani a kela eueu. I ke kuu ana ihp o ka hookam ana a ua Houmiana Ht> a]a, paue mni la oia ika wahine penei : Ua lawa aku 1» paha kou makemake ? Kplou iho la m wahiue opio ala 110 mau eekona lolhl a aea ae lu

oia a pane aku la : E ke kanaka opio maikai, ekolu a'u makana e makana aku ai ia oe, oia keia : O ka waiwai, i wahine, a mē ka makaikai malalo o na\ papaku o ka moana. Owai la o keia mau mea ekolu kau mea e noi mai ana, a'u hoi e haawi aku ai ia oe ? Kulou iho la ua īloumiana Ho ala no kekahi mau sekona loihi me koua noonoo nui nna i keia mau mākana, a a i ka hope loa, aea ae la oia a pane . aku la: 1 ' & O ka makaikai monna paha ka*u makemake. i na nae oe e haawi mai ana ia'u, Minoaka aku īa ka wahine kamahao a pane aku la, nau no i koho mai la, a oino ka'u e haawi akn ai ia oe, a e - ninau hou au ia oe, 1 keia wa no anei oe e hele ai? Pane aku la ua Roumiana Ho ala, aole loa paha he oiaio o kau maū mea e olelo mai nei īa'u ? Aole, aole au e hoopunipuni ia oe, no4di mea, ma ko'u ano maikai, 1 noi .mai. a i . nui ia oe e hele no anei oe Aōle, e hoi ae au e ike i ko'u mau makua mamua, a hoi liou mai a«i, alaila kaua hele. Ae aku la ua kaikamahine kamahao ala a ku ae !a ua Houmiauā Ho la a hoi aku la. . Oiai o Roumiana 110 e hoi anā, ke nalu nui ala o loko o kona naau no kona halawāi ana me keia wahiue ui, a me kona olelo ana mai e hele i ka makaikai moana, a oia kana i ninau iho ai iaia iho, maluna ana la maua o ke 'aha e holo ai, abhe moku, a aohe no hoi he mea e ae e hiki. Hoi aku la oia a ma ka rumi o "koua kaikuahine a hoike malu aku la oia no keia huakai heie «mkaikai ana, me kona olelo pu aku, e noho oe e kuu kaikuahine a hiki i ko'u wa e hoi hou mai ai mai ka'u huakai makaikai mai. p keia matt olelo a Koumiana'Ho olelo aku ai i kona kaikuahine, he mea kahaha loa ia iaia, a oia ka koua kaikuahine i pane mai ai, *'o kaua pu no ke hele." Aole, owan o kaua ke hele mua a haia na la 4 alaila hoi hou mai &u # a ina e pomaikai au ma ka'u huakai, alaila hele pu kaua ma keia mau hnahai, a o ka'u papa ia oe, mai noho o« hoike iki i ua makiia o kaua e hete ana au i ka makaikai, aka, e ha'i aku oe ua hele au e imi i hoa kakelekeie no'u tna neia hana he hookani ana i na mea kani. I ka holo ana o keia mau kukai olela mawaena o laua wale no, ku ae la «a Houmiana Ho ala a honi aku la i kona kaiku&hine a huli ae la ota a he!e aku la, ! laia i hiki aku ai ma ka !ae kahahai, halawai aku !a oia me ka wahine |aua i liui mua ai, a ninau mai la oia 4