Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 1, 7 January 1888 — Haulehia ke kanawai hoemi heluna Lunakanawai o ka Aha kiekie. HOOPUKA KA AHA KIEKIE UA KUE IA I KE KUMUKANAWAI E KALA NO KE ALAKAI I KUKALA E AI I OLA-HONUA. IKEA MAOPOPO IA KA HAKAHAKA O NA PUNIU O NA SOLONA I KAKOO I UA KANAWAI LA. Olelo Hooholo a na Lunakanawai ekolu. [ARTICLE]

Haulehia ke kanawai hoemi heluna Lunakanawai o ka Aha kiekie.

HOOPUKA KA AHA KIEKIE UA KUE IA I KE KUMUKANAWAI

E KALA NO KE ALAKAI I KUKALA E AI I OLA-HONUA.

IKEA MAOPOPO IA KA HAKAHAKA O NA PUNIU O NA SOLONA I KAKOO I UA KANAWAI LA.

Olelo Hooholo a na Lunakanawai ekolu.

Ma ka hoopii aka Moi kue ia Testa. Judd; L.K.K. McCul!y 3 me Presto;n. K.L. ke hoopii'a, a ua apono ia ia he palapaia | hoopii oiaio e ka Lunakanawai nui. «Ma ia kakahiaka no, mahope iho o ,ko u noho ana iho ma ka noho o ka Aha a kahea aku la i ka Loio Kuhina e waiho mai oia i ka palapala hoopii, a e pane hoi ka mea hoopii ia. • ; Ia wa hoakaka mai la ka Loio Kuhina, malalo o na kumu, aoie hiki iaia ke waiho mai i ka palapala hoopii hoahewa, no ke kumu mamuli o ka mana o ke Kanawai o ka Ahaolelo i hooholo ia ma kona kau kuikawa iho nei, a i apono ia ma ka la 26 o Nov. 1887, i kapaia : 'He Kanawai e hoopau ana ike Kanawai e pili ana ina Lunakanawai o ka Aha Kiekie, i aponoia ma ka la 15 o Okatoba A. D. 1886, a e ho?ia hou ana i na Kanawai i hoopau ia ai e ia Kanawai, aua pau ko'u hookohu, a nolaila, aole o'u mana e lawe mai ai ika pane a ka mea hoopii ia. ik Ua pane mai o Mr. Bosa, ma ka aoao oka mea hoopii ia, oua Kanawai la he Kanawai kue Kumukanawai i|wa ua Hlo hoi ī mea a no ia mea; malalo o na mana i haawi ia mai maluna ou e !>a Pauka 834 oke Kanawai Kivila, ame na mana eae a pau i loaa ia'u, ma keia-ke paa nei au i ka ninau i waiho mai, oia hoi; f j u 0 ke Kanawai i o'elo ia ae oka la 26 o Novemaba 1887, ua kue ole anei ia ike Kumukan^wai,. aole paha? No ka noonoo ana a ka Aha ma ka Bjmako.

Kichard F. Bickerton, Lunakanawai o ka Aha Kit|kie lanuari 3, 1888, Ua hookohina ka Lunakaliawai Bickerton itia ke ano he Lunakapw&i TCokua Kkolu ho ka Aha Kiekie ma ka la 28 o Dekemaba, 1886. * hoopao pololei maoli ana k : e kana'wai o Novem \ba 1887 i ke kanawa! o 1886, ke kanawai hoi i hookohuia ai o Lunakauawai Bickerton, a'e hoala hou ana i kēkwhi man kanawai i hoopaoia ai e oa kanawai !a~o ka manao o ke kanawai o 1887, oia ka hoopau ana i na olelo o ke kana\vai e hoakaka ana

ma ka Aha Hookolokolo Kiekie, e hoonohoia i liookahi Lunakanawai Klekie, a me eha inau hoa Lunakanawai, a e panai iho ana i Lunakanawai kiekie hookahi & me elua mau hoa Lunakanawai. . .. „ ■ Eia ka olelo a ka Pauku 65 o ke Kuinu kanawai, ma ka Ahahookolokolo Kiekie, e hoonohoia kekahi Lunakanawai Kiekie, ame na Lunakauawai hoa, aole e emi malalo 0 elua. Ile maua no ko ka Ahaoielo e hoomahua--hua ai ika heluna o.na hoa Lunakanawai ma o ke kanawai la. Aia no hoi ka mahailoko o ka Ahaolelo e hoemi hou ika līeluna ona hoa Lunakanawai, aiole nae enii malalo o elua, ke ole e lilo kahi hookohu i hanaia malalo o ke kanawai e hoomana ana i keīa hookohu ana a aku mamua o elua hoa y e kau pale mai i keia hana ana. Manao makou ua la wa loa no i ka Ahaolelo ina ua manao lakou ua lawa paha, ka lunakanawai kiekie hookahi ame elua mau hoa e noho ana malalo o na palapala hookohu, e hooholo, aoie e hookohu hou ia, a o lakou no hoi ko loko o ka Aha Hookolokolo Kiekie. Ki-a nae, aia he kokua Lunakanawai ekoln e noho ana malalo o ka palapala hookohu, o Mr. Lunakanawai Biekerton " i ka wa i hooholo la ai ke Kanawai o 1887, ua hoala mai īa i ka ninan, ina paha o keia Kauawai, manao ia he mea e hoopau aku ai i kana oihana, ua kue ole anei ia i ke Kuinukanawal. Mamua o ka mana ana o keia kanawai, ua hookohu ia he hoa luimkanawai eha, oia o Mr. S. B. Dole.

O na Panku o le Kumukanawai e pili aiia i ka Ahu Kiekie, aia mai ka paukū 64 a ke 72. Ke oielo nei ka l'auku 65 o ke Kumukanawai, e paa no na Lunakanawāi o ka Ahahookolokolo Kiekie i ka lakou Oihana, olai e pono ka lakou hana ana, me ko lakou hoopau ia ana nae mamuli o ka hoopii iunanui īa ana, a e ka Ahaolelo paho, no ke kuimi, e like me ka mea i hoakaka piha īa ai ma ia Paukn. Ke hoakaka nei keia pauku i ke kulana .oihana o'ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie. Aole i kappale ia maluna o ka poe e noho ana ma ka oihana i ka wa i kukala ia'i ke Knniukanawai, Na ke kanawai hookumu ī hoohanau i ke kulana e paa ia ai ka oihana, me ka hoakaka ana o ka mea ī hookohuia ma k eia oihana, mahope ak u oi a manawa e paa oia i kaoihaua mamuli o ka pono 0 ka malama ana i ka oihana. O ka olelo ana. e paa ka Lunakana wai Kiekie a me na hoa lunakanawai elua i ka oihana muialo o keia ano, a ! o na hoa hou hoi, e '.paa 1 ka oihana mamuli o ka makemake o ka Ahaoieio, alaila, u|a like no ia me ka ae ana aohe mau lunakanawai o ka Aha Kiekie. j Ua hookumu ia ka|oihana o ka punakf»awai o ka Aha! Kiekie e ke Kumakahawai, ka niea hoi nana i haawi i ka Mana Hookoloklolo o ke Aupiini i k;eia Aha Hookolokolo Kiekie hookahi. Ua hoouoho ke Kumukanawai i keia Aha ma kahi hiki ole i ka A)iaolelo ke a*e aku, aka % me ka hoakakn hou o ke Kumukinawiū, ua' haawi pn ia keia Mana liookolokolo 1 i na. Ahahookolokolo haahan, m Aha hoi i !oaa ai ka mana i ka Ahaolelo e "hoopond|iohb, uo ka mea ua hiki iaia ;ke mau me ka honkaka I .4 i 1 -x

ana i ka manawa e paa ia ai ka oihana ena lunakanawai oia mau Aha, Ma ■ka Pauku 66, uu hiki i ka Ahaolelo ke aiawehe i ka Mana Hookolokplo mawaeua o ka Aha Kiekie ame na Aha malalo iho, aka, aole iiae keia he hookumu ana. mai i K:a oihana a ka Lunakanavvai o ka Aha Kiekie, a koakaka uiai paha i ke ano e paa ia ai ia oihana, aole 110 hoi he panku o ke Kumykanawai e haawi aua he mana oia ano i ka Ahaolelo. Ikawa i hookoha ia ai keUahi i Luuakanawai no ka Aha Kiekie, e paa ana oia i kana oihana e like me kar Pauku 65 o ke Knmukanawni; oia 'hoi. oiai e pono an'ā kana hana. A o Ue Kanawai e hoekaka ana. me ka maopopo ama ka ma- 4 nao koho paha, i kekahi ano e,ae e paa ia ai ka oihana ua kue ia i ke Kumukanawai. Penei paha ka hoohalike āna: Ina o ka heluhelu a»a ina olelo oke Kanawai o 1887, e paa na Lunakauawai ho« i ka oihana oiai e paa ana ke Kanawai me ka hoopau oleia, nolaila, ua maopopo he hooliio ana keia i ke ano oko iaua paa ana ika iaua "mau oihana mamuli o ka makemake o ka Ahaolelo oiai nae, ke olelo niai nei ke Kumukanawai, e paa laua ika iaua oihana, oiai epono ana ka iaua hana. Aka, e mana ana no ke kanawai o keia ano e like me ia e koi ia • nei ma ke kanawai o 1887, e noonoo ia nei, oiai ke kokoia nei ia e hoopau ī ke kanawai e hoomana ana i -kona hookohu ia ana, ma ka hoopau ana ika Lunakanawai oka Aha Kiekie. Aole nae e ke liooko ia, no "ka men, aole o?a kekal'ii o na kumu i hoakaka ia ma ke Kumukanawai no ka hoopau anu. Ua oleloia mai nei, aole e paa na mea.i hooliolo īa e ka Ahaoielo niua maluna o ka Ahaolelo nmhope iho, a oiaī ua kau ka Ahaolelo o 1886 i ke kanawai e hoomana ana i elua luiieika— nawai hou, a ua hiki i ka Ahaolelo o 1887 ke hoopau i keia kanawai. Maluna o keia ninau, eia ka olelo a Lunakanawai Kiekie Marshal, o ka Aha Kiekie o Amerika Huipuia : O ke kumumanao i hooiaia, he hīki i kahi Ahaolelo ke hoopau i kekahi kanawai i loaa ai ka mana i ka Ahaolelo mua ke kau, a aole hoi e hiki i kahi Ahaolelo ke hoomuumuu ina mana oka Ahaolelo mahope mai. 0 ka pono o keia kumumanao, no ka mea e pili ana i ke kau kanawai ukea an», aole hiki ke kue ia. Aka, ina uae ua hoohana ia lie hana malalo o ke kanawai, alaila aole hiki i ka Ahaolelo maliope mai ke mawehe ae ia inea. 0 ka mea i hala aole hiki ke hoihoi hou ia mai e ka mana (i oleloia) he mana oi loa. * * Nolaila, i n$ he kanawai ma ke ano he olelo hoopaa ia, a ua haawi ia na pono kaokoa malalo oia olelo hoopaa, o ka hoopan ana īke k«nawai, aohe e hiki ke kapae ae ia mau pono, Fletcher v. Peek 6 Oraneh 87-148.

O k* nui o o» make o loko o ka apana noi o Honolulu iloko o kn malama o Dekemaba 18ST, he 50. He 27 kan<% he 23 wahine, Kanaka Hawaii 39, Pake *>, Pnkiki 5, lapawa 1, Amei'ika 1. lahni * ae 2. Poe f make no l akou na makahiki malalo o 1 } ho 11; oiai'ka 1 a ka 5, he mai ka 5 a ka 10, aolo; mai ka 10 a ka 20, ke 2, imu ka 20 a ke 30, lve 0, mai ko 30 ake 40 he 9 } mai ke -40 a s'.\ ho 3 ; mai ke 50 « 60 ? he T. mai ke i»0 a TO, tu* 1, a niahniu aku o ke 70 he 3,