Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 3, 21 January 1888 — HE MOOLELO KAAO NO ROUMIANA HO! KA MEA I KAPAIA KA LIMA HEII NA MEA KANI A O KA Wahine Hiu Ia o Lae Makapana [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ROUMIANA HO! KA MEA I KAPAIA KA LIMA HEII NA MEA KANI A O KA Wahine Hiu Ia o Lae Makapana

; AĪIIK.I M4LALO 0 KA MOANA la e Bert. Kalana •o nei aoa, a iloko ona ke al ha mawaena o x Koumiana Ho la a 1 o m i'a nui Ma, a > ka mpa.ua nui *ikea, ia uo ua wahine hi'u ia iioko e ke aloha ke aloha kupanaha, x wale i)0 ka hui ana elieli loa aku ]a ke 0 ke aloha paha keia puana ae ai. a e, kuu aioha 1 ua aloha leo ole " a Ho ala' e heo ala kai iipolipo, ua like nana oia e !awe ana a ka 'makani ikaika oia i ka papaku 0 ka unui o kela a rne keia >lo a pau, na pohaku ka ! mea liilii- e ae. Aa i na pali kawahawaohaku, na ana, a me na a nunui e noho ai, a oia niana 110 ala i pane ae ni i, ua hke'iio ka ka nioana aina maloo, a i ahona 'wale 1 ;> me na i'a nunui." nea hilu ma keia huakai īīo ala, oia no ka ko na'wa h i aah u, i kek a i, lawaena 0 ka Halo oka i'a io ai, i ka mahamaha maho--1 hoo[>ili, ia oia malaila, ao i hanu, he ano naenae, aohe >. .oumiana TIo ike ana i kona • ae, kahea iho la oia nui ka a i'u ala me ka pane ana ae : ii kaua iluna o ka ilikai." 1 koke 110 e liko me ka imo ,t maka, ua pii koke ae la laua o ka il'ikai a lana ana laua ;u \va huli ae la ua Konmiana' . a iKina ae la a aia hoi, ua ko'ko-

I'ke loa oiai ka. āina, 'a ua ahialii līōi e | j oili ae ana ka mahina piha i ka pt>, a I pa kolonahe ana hoi he wahi makani alieahe ma ke k-ai mai, kohu "Ulumano" iio ke kai loa. Pane iho la keiai ka i'a: E Maduro | ka i'a puiiiihele a kuu ipo, e ae mai e hookokoke aku kaua i uka o ka aina. la wa no emoole, ua kokoke loa aku la laua nei īloko o ka aina, ma | kahi he ha[>aha mile ka ' mamao mai i:a .ai.ua mai, hoolana iho la ua i'a nei inalaila. I ka mahina i oili ae ai a kiekie, a haawi mai ia i kona nani [>iha, waiho i malie mai la ke kulanakauhale, aa* ' tt;ai 'n na kukui, aohealeale o ke ka% lana īnalie oia e like me ka ama maloo. I keia po iuahiua kouane [>iha i ike aku «i o Rouraiana 110 i kekahi hale nui kiekie e ku ana ma ke kae o kekahi wahi kaliawai, a ua kokoke ho 1 | i ka ae kai, nana aku la oia ma ka lanai o ua kakela ala, ike aku la oia i kekahi [>(<e kino kanaka e maaloalo mai ana, e kani ana na mea kani, e holoholo ana i o a ianei, e mele a'na/e hulahula ana, a pela aku. I ko Koumiana Ho lohe ana aku i keia mau mea hoomana<:> ae !h oia no koua aina hanan, oa mea kani ana [ paani ai, ka ai hoi a me ka ī'a a ua Roumiana Ho ala. No kekahi- nian sekona keia hoolohe ana ukn a ua Roumiana 110 ala, kupu ae la ka lealea iloko ona a pane ae la oin me keia mau hunolelo : O kuu lealea hoi, o ka olelo papia hoi a kuu ipo ia'u, mahea la wan o keia mau mea e koho ai? Koho no hoi au ī ka lealea v he lealea no hoi 'ka mea loaa mai, koho no hoi au 'ma ka hoomalu ia'u iho he malu no hoi ko'u. . 1 Me kein mau noonoo ana e'ua wehe I ae la ua Koumiana Ho ala 'i kanu pila j Jiapa, a kukulii iho la ~|o. kona ; alo a hoao iho la oia i ka like I>npono | o na kaula rna ka hookluii ana. | j' I ka pono aua, ia wa. ?ioohv[leheie . ae la ua Roumiana Ho ala i ke kani l o kana pila, a no kekahi mau s:ekona, | kuu aku la oia i ka hei o koiia mau mnnamana iima maluna o na kaul'a : '• - . | .. ! moholio o kana pila. a ia wa i kam ae ! x | | ai ua hapa ala me ka nanalie lua ole, j me ka ) < we palanehe ana o kona mau j manamana lima, he mea oiaib ao'e mea hiki ke unmi iho i kona'makeniake no keia leo mele nani, in'a oia e | loh'6 mahui iki ana. ' ' I j Na ke aheahe LiU makani e pa ana [ mai ke kai aku, nana i ahai aku i ka | nanahe lua ole p ka leo o ka pila a ua Koumiana ĪIo a!a, a lohe aku la tia | mea e holoholo ana mawaho ci ka la- ' lanai o ka hale kakela a ninali ae la | kekahi i kekahi penei: "Heaha keia mea kani kamahao a kakou e lohe, nei ? | Pane ae la keknhi, he leo no ka viota. a o kekahi I>oi no ka lita, a o kekahi hoi he nehe no ke ku\ i ke one

ku kuhi hoi he !eo uo ka pila ake ak ua l'ipu o ka po. Ko kekahi nutu niinule loiLi keia lioolohe ana aku a lakou, lohe maopopo aku la lakou he leo no ka pila h«p«, a oia ka lakou i ninauhou ae ai: Owai 3a keia akamai lua ole-e liookani nei i keia pila? • He bora okoa keia tohe ana a lakou iua piea kani ala, a pau iho la ke kani ana. Hoomaopopo koke iho la ua }>oe ala i kahi o keia mea kani e kani hoene nei, aia malok'o mai o ke kai, a hoomanao wale ae la ho nae lakou. malifi, o kekahi no o na keiki kāmaaina o ke kulanakauhale, a hookahi nae mea a la'kou i lia'oha o ai, oia ūo ke akamai lna ole b kamea nanp, e hookam ana, aole hoi pela ke akam; i 0 na kamaalna, 1 He mau minute hou mahope iho kani how mai la no ua pila ala, a'he mea uluhna loa ia no|ka poe o luna o na hale kakela ala. : » Hoopaapaa ae la lakou, e olelo ana kekahi, he kanaka maoli no ka mea nana e hookani ana ua mea kani ala, a e olelo ana hoi kekahi he Diabolo no ka moana. 1 _ No loa o keiaj>oe, hoohol<) rho la lākou 1 e iho likē lakou a kau maluna. oka waapa a e holo maoli lakou e nana i keia kanaka aka-' mai i ka hookaui i n|a mea kaui. ; I ka hope loa oka lakou mau olelo iho like aku la 'lakou a kan aku la maluna o ka waapa a h'olo akn la. Maanei e ka mea heluhelu e wehewehe iki aku kou mea kakau no keia aina ame keia kuliinskauhale, ame keia poe. 1 ; 0 ka inoa o keia' aina o Asetur<W, [oia paha o Alahia i 1 keia waj e hoomanao kaua e ka' men helnhelu, o 1 Alahia, āia no ia ma| ka hikma akau o ke kai ula, a komohana hikma hoi a ke kai Waeuahonua. He wain mahele ama uuku ma kn akau hema o Alahia, nona ka inoa o Hourozira, oia paha o Pei'esetiria i keia wa, no ka moa, oia kahi mahele aina e huli poiio ala i ke kai waenahōnua , a aia malaila kahawai. nona ka inoa a oia no paha kona inoa i keia wa, ama ke kae o keia kahawai i ku ai Uu liale kukela ala. O ka moa o ua kuluuakauhalo alu o Znria. aole i hoike i\\ kona inoa i keia wn, ma keia wahi s|e la i pae mua ai ka Koumiana 110 hi^akai. 0 k'ela poe i hele! mai la, oia uo na keiki ake aiii kiaaina oua mahele aina ala, o ka nui o'keia poe keiki he 4, he 12 a.mo elua kaikumahine, e nolu» ai.a nie kela keiki kela keiki, he elua kauwa, a ua 'like me 8 kauwa a a pau eha. tla maopopo ae la paha keia mau me|a n pau ia oe e ka mea heluhellu, a e nana aku kauii ika liuukai hele' huli mea kani a ua poe ke'ki alii ala. ; kikou i /kau tvku ai i!una oka mapn, hoio aku la [akou itie ka liiaiie laa no k i leo o ka j>!la ko kani lioouo 4 - ' '' 1

mal la no, a he oi aku Loi nahahe manaua o na pno meu kai>i & pau. ' ' I na poe ke>ki ala e holo malie ana nie 1?a nana y ana 6 ko lakou mau ma& ma o a maanei me ka m&nao e il:e lakou; i mea nana keis kani kamnhao? Kō kekah'i mau mipute maliope ihe' ike aku la kekāhi o na kauwā 1 ke&&hi mea pouliuli* e_'lii|jif , ana .ma,mua o lakou, a oia ka t ua kauwa ala J i pane ae.ai i kona mau haku E! eia au ke ike uei i ke£afei m0.% pouliuli mamua o. f kakou, a me he mea ala o ua mea liookani. pila ' aka : mai ala paha ia. I kela wa huli like ae la" lakou n«na akn ia, ike aku la lakou,a j*au m mea n!«. " ' - ' ' Pane &kn * ,v . p.u !• • *ii. \ko liiau kaiknahinp < \ khkom e uan*. pono i kela kanaka. Holo aku la lakou uei a kokoke a ike aku la lakou i kekahi keiki "uj, e noho mai ana iluna o. kekaHi mea nui, ama ko lakou hoomaopopo ana, he pauku laau ia. \. Pune la kekahi ona keikialiiV owai oe? * * ,Aohe mea i pane niai. ninau. "■ ~ Niuau hou aku la ke keikiali?», owai keia kanaka? Owau no, wahi a ka j>ane. 0 oe owai? Owau o Malihini. 1 hea mai pe| Mai ka aina mai au, a e hele aua I makaikai, wahi a Rourfuaua 110 i aku ai. / # 1 keia wa, ua jjili loa aku la ka waapa o m poe keikialii uei, a ike le'a aku la lakou ina heleh,eh?na nani e ua Koumiuna Ho ala % a wahi.a lakou i puaha lik-e ae ai, U nuni maoli na helehelena o kela keiki." * Niīiau hou aku la kfka!n ;b mi keiki Hiii, pehea aole auei oe e oluola e pae ma ka aina, e ai, a e moe ine makou, a mahope hele aku ma kau huakai? * Aole au i maopopo loa i kela mea,. wahi, a Eoumīana ILo. ♦ ' E ae mai oe, oiai, ua oe ia makou, he kanaka opio m-:ihini nolaila e pne kakou i ka auia, Koouoo iho la ua Koumianu Ho alu i kaiia mea pono e iiana ai a ae aku Ia oia i ka makemake o na k^aiaahia. Ia wa pane aku Ia o Roumiana II o e hoi oukou a na*u no hoi au e Jholo aku me ko'u wahi waa[>a. Ae mai la ua poe ala, a .hoomaka aku la lakou e hoh>, aka, i ko lakou nana hou ana ao ? e holo mai aua no ua Houmiana 110 ala. 0 kahi mea ano kupanaha ā ua poe ala i īke īuai ai iaia nei, oia no k& holo kupanaha o ko ia nei wahi pauku laau. 1 ko lakou nei pae ana aWu, ua pane iho la keia ia Maduro» e kaU ee e ke kuuwa a ka'u ipo a'oha» a hiki \ ko u wa e- h«»t mai a\ [No kahl wa