Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 28, 14 July 1888 — HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Limaku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA. [ARTICLE]

HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Limaku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA.

Unuhiia no ka nupepa Ke Aiakai o līawaii. . * -U'- y - MAHELE V% . - .

I ka lohe ana o Biuteona ī keia mau huaolelo penei. O ka men e kamailio pu nei me oe, oia no o Biuteona, aole anei ou makau ina oe e iohe aku anaj i keia mea? Aole, aole an e makau i na o oe ua kanaka ala, aole no hoi au e makau inn he tau«.tni e like riie ko Biuteona ano. Iloko o keia mau l.uaolelo a ua luahine kupua nei, ua pii koke mai la l»o maeele i na pepeiao o ka kakou hapailio, a lie raea oiaio e ka mea heliihelu, ua piha makau ua Biuteona ala i keia hora, oiai ua hailiili wale. mai la no iaia ua hiohiona o kana* wahine Wauisa. | Iloko nae o na olelo a ka luahine Alahanita i hoopuka uku ai irnua o Bmteona, ua uhu koke ae la o Haunelana me kona hoopuka okoa ana ae no penei: • He oi«io kau mea e o'elo mai la e ke mlii Wi.hine, no kfi mea, ao'ne mea e aku oßiuteona, o keia kanaka opio no ia au e kamaiiio mai la. Ua ike mua an ia mea, mai hoike mai oe ia mea īa'u, wahi a ka luahine Alahanita. Pane hou aku la ua o Haunelana, he mnnao no hoi ko'u ina e holopono Htia keia, hana, oiai ua hoao pinepine mai nQ ia nei ia'u e pepehi i ua wa a pau, me ko la nei huouluhua pu mai no hoi ia'u. a ua kuapilikii maoli no ko'u noho ann, he akelekele wale no ko'u wahi ola, ina paha au he wahi kun-»ka ok<»a aole h-»i oe pili iaia nei, ina ua make mna au i ka ia 'nei mau hann aloha ole Oiai n o llaonelana e hookuu ana | i kana mau aila hoopakika he pelo, ia ! wa koke no i ku mai ai ua luahiue nei a hapai ae la i kona lima iluua a! hookulu īho la i kekahi kulu maluna o ke poo o Biuteona, a ī ka pa| ana no o ua kulu wai nei, ua haule | aku li o Biyteona a make loa iho la. He mea oiaio ka kaua e ka mea heluhelu e olelo ae ai, wale uo; men nana i i ka iimakui o Maudelana a huule pio uo hoi o Biuteona; aKa, mai hopohopo kaua e ka mea heluhelu no ko Biuteona make loa ana, aka, aia no he oU nona mai ka ainnnamao mai, he kokua kokoke loa hoi nona i ka imo ana hoi a ka m»kti la Biuteona e waiho a make ana miki koke mai la ua luahine ala a me ka hikiwawe lua ole, ua lilo aku īa

ka hmakui niai a Biuteona aKu a koe iho la kona lima poomnku e like me kona mau la mamua. I I ka liio ana o ka iimakai o Maudc-' lana mai aßi uteona ak*j, ia wa koke | no i lele iho ai o Ha&nelana me kanai pahikaua oiiua me ka manao e lawe i ko Biuteona o|a, aka, e like me ka! imo ana aka maka, ua liio aku ia ua | Biuteona nei a kakou, a ahu īho la ka hoka i kapakai o Nanawale īa Haunelana amē kuahine Aiabanita. I kela wa, ua kau ! mai la ka lia a me ka makau maluna o AlMbanita a me Haunelana a me Bone Helene kekahi no ko Biuteona naiowale honua ana. .v { O Bone Helene nae, ua piha oia i ke aloha no Biuteous., aka, no kona makau ia Haunelaria"a me Alab&nita, iiolailo, aole e hiki iaia ke hoopuka i ! k;ekahi,. : mea-.. ... | Maanei e waiho kaua e ka meaj heluhelu i ke kamailio ana no Ala'banjta ame Hauneiana raa, oiai, ua ko ae la ko lakou iini ua make o Biuteona aua lilo pu hoi ka lima ku*i o Maudelana, a ua nele ua ; lapa Ilio ala a kaua ika ikaika pi la ole, nolaila, maanei e kamailio kakou no Biuteona ame kona kino make, a me ka mea i lawe īaia mai ke alo aku o ke kupua kaulana A)abanita. 0 ka mea nana i lawe aku ia Biuteona mai ke alo aku o ke kupua a kiiokilo Alabanita hoi, o ka mana oka 4 Ohe Hoonui Ike o Kamodia." Oiai, aīa no o Uuwepa ma kevaupuni o Danisa, ua paio Qia me ke keiki aiii o ka lewa nona ka inoa kapakapa Wana-(>robina-Ba, mahope iho o ka lilo pio ana iua keiki ala, ua ike ae la aia e like m6 na ike kiio 1 toaa j iaia ua poino īa o Bmteona. | Nolaila oia i haupu ae ai e kii mai o Wereneta e ia Biuteona. ; 1 keia wanae a Uwepa e noonoo ' ana 11 o keia mea, ua aliuwale aku la| ia i ua kilokilo Wereneta ala mai loko ! mai oka oka ohe hoonui īke . o Ramodia. | Holaila, o Biuteona i keia wa, aia oia i ke aupuni a Were.tieta e noho moiwahiine ana, a nplaila, i lioola Hou iu ai o"Biuteona mailoko mai 0 ka omole w.:M>īa a Biute i lawe ia mai e ke kilokilo Wereneta i loaa hoimalaio o kekahi kumu laau Morea ma ka aina pahaohao. Ika haiu ana a ua kilokilo Wereneta ala, ua ola hou ae la ua o Biuteona ala a hoi hou ae la oia e like me kona mnu la mamua, koe nae hoi keia' o ka muumuu hoti ana o kona lima e | line me kinohi, aole hoi he ikaika piha ] e like me ka wa oka hma ku'i. 110 ka Biuteona ika |ima ku'i ole. j No ke aliiwahine Alab anta hoi, he hauoli piha kai leaa i|aia, na lilo la! o Haunelana 1 kane Wanisa, a na noho iho ia laua me ka hanohano nui' a ua hoi aku la laua no ke anpuni o Dudui Li<>na, a 0 Bone Helene hoi hele auwana ae la 01 a ma o a maanei o ka honua e ola }>na i na hua ai o na laau. &ohe nana iho p Haunelana he lioa'loha, he hoa hele pn hoi ika jno me ka inea. aka, u« hoohuli mai oJa i kona kua, ama o e puhe'u ai.| ' Iku wa nae a Haujielann ma i hoi ai, ur noi aku la oia \ ka lima 0 Maudelana ia x\.labahita e haawiia, mai iiiia, aka, aole 1 aku ua Ala)ba- ! nita al.a, ua pane nae oia penei'; \ Aole an e pono e haawi aku Ika lima ku'i ia oe, 110 ki| mea, be hikiwafre oe ma ka ana, a;he! hiki wawe pu hoi ma, na hana a pau, noiaila hopohouo ko'|u naau nou a |me kau mau hana, pel pe manao aole, e !haawi aku ia <}lua i keia v\ ; a f ka linia ku'i, aia a aku au ua mae-' maē oe ame kau mpu hana, al.al ua'u 110 e lawe aku ipu la, aohe aiu'a ana 0 onei. I Me keia mau oIeIo:a ua luahiaejahj ua hoka la manao 0 ua Haunelana la anp īa mea oia i hoi uele aku ai me kana wahine uo ko home, ' , ! Maanei e iho e, ka mea heluhelu, ua lilp ae la o' Wamsa ia Haunelan 1 a ua hanle hoi ua nolioa aU \ kft*hewa me konu ui ole aku ia Biujteoi>u. aua hauie hke iaua fka he\\&a nuanpo. , ( A|oli| no he kumu| uui e ae i lilp ai 0 WacSāa ia Haunelaua uo koua pelo 1 4 ■ ■■ ■". T T-

iiui wale 10, a me leona haike »0», ak;« i kekahi mooleio iio<'puuipiiui ks- - me he mea ala nae ma kn jiog- .. lohe akn he oiaio maoli no e aiuopopo ai oa hewa ia no ō Biuteona. Nolaila aohe a kaiia ki mailio hou ana no na mea e ae a pau, o EiUteoof wale no, ka mea i nele i kn , ikajfss ole no ka wa eLia, a o .ka maa Jpji, hoi o kon* neie ana i ka lima ku'i.O; Mande!ana. I ko I3iuteona pohala ana ae mai .kv make ae uka luahme alii AtaJ>aoita , a ike aku la oia ia Wereneta, ninuu a# la oia, owai oe? P«ne iho la p Wereneta, owai.ka hoi au? . Aole"anei oe i hoomaopopp ia'u? Aole; wahi a Bmteona. Ae; he oiaio kau mea e knmailio maT nei i&'u, owau nei o Werepeti| ko'u inoa kapakapa i puana ia ai, ena kupoa a pau; aka, o ko'u inoa ponoi o Waiika. Nolaila v ua maopopo aku Ia paha īa oe ia inoa Ia ea? 0 Walika! Owai ia mea, aole aa i īke iaia niai kinohi mai„ aole no au i lohe.i kekahi mea.e pili ana nona. Pane aku Ia ua Were.neta la, Ina ua pahaohao kou naau no ke:a moa, aIV x ila, o ka pau ae la keia o ka'vi hoakaka an» aku īa oe. ' . Pane aku la ua Biuteona ala, aia la ia wai kuu lima ku'i? Pane aku la o Wereneta, aia ko, lima ka'i malalo oka nialama ana & ka lnahiīie kil«>kilo a kupua hoi nona ka inoa o Alabnuit'a. _ .-Aole anei ,e. loaa.ua. lima kn'i a.ū ia'n ke kii aku au? wuhi a B"mteoaa i ninnu aku ai. Aole; iiole mea hiki ke kii i kela mea, no ka miea, ua oi pakela aku ka ■mana.a me ka ika\ka o kela wahine kupua ou. : Aole anei oia e make i ka hma kti ? i ina e lalau lima ia oia? Aole no hoi paha e pakele, no ka mea, ua 01 pakela aku no ka ikaika a me ka mana o ua lima ku'i ala; aka, i kou wa e kamailio ana me ua luahine ALhPanKa ala, aole oe 1 hoohana i kou ku'i, 110 ka mea he. maalea kela | wahine a me kana mau oleio e noke : ana 1 ka hiele ia oe. j Anwe! m.ilaila no ka paha oe !ka ;wa a mako i e kamaiLo ana? wahi & ! Biuteona. • '* | Aole au malaila, i ko'u aupuni nei no ao; aka, ma ko'u ike ki'.okiio ua hiki loa īu'u ke ike ia mau mea a pau. 1 kela akyhi no a maopopo ia Bititeona he kilokilo io ka keia. Mahopo iho o koia mau kukai olelo ana a laua, maopopo >.ku la la Biuteona na mea a pau e pili ana ia Werenetu. ' e ; '/ ' Pane aku la nae 'o Binteona, aole anei oē e ae niai e lilo au i kane nau? Aole e p >no; wahi a Weroneta i pane mai ai me ka mino uka pu ana mai, aole au e pono e lilo i wahine nau, mai inanap mai oe i keia kiuo o'u he kino pono, a<>he pouo he kino~ hookuniani wal3 iho 110 keia, aka o ka manao ana mai, la i hookahi wai o ka like, aohe pono. Pant? aku k o Biuteona, aoho mlO popo īki ia'u 0 kau mea e kainailio mai nei. I kela wa i hoike maopopo aku ai , oua Wei\jueta ala ina mea a pau pili ana iaia k a ak*lu 'no a uiaupopo t \ ia Bi<iteona he kiuo hookamaui ka ktia e hele nei a Mi 1 I^auakiui. Nnho «ho la ua Biu,teon 4 ala 1 kuht oke kilokilo .WereueU uo kekahi m.a U loihl, a haia ae ia kekahi nawa ioihi lou, kupu hou ae la kekaW maii io Biuteoua e heie aku ola no ke*x«hi aiua okoa aku. Oia kaua i puue aku ai 1 kona m:\kamuka % ano, e haulele ana aa ia.oo ja e hoo!oU # §ia au i ko'u iuoa imua oa aole au e pouo e kvip 4 hou u o Biute(ona, «ka, he il Ohia lteleawe. M Pane mai la o Wereuetn, mahalo ii'ii au ia oe, e kuu haku iua e hooinau ana oe i keia in.?a ou, ahula, e loaa hou 110 auauel ka liniu ku*i ia 00 a e poiuo pu 110 hoi ko ke a;)holo<>koa a puii ia oe, a e kau ka ha maeele n me ku'hopohopo malana 0 1 ikoa > pan, a e haalulu am<k tu pu na ama % a pau nou, aole e halahu keia wamm* a'u ia oe.

Pane aku la o Eiuieona, ina he oiaio men au e kam.iiho mai nei ia'u, alaila e h uioli mau loa uo au a hiki i fca hop n.i o ko'u ffiau la, «.laila e poin<* ole 11 o au nou i n 4 wa a p.»u. JPnue aiai !a o Wereneta: e hele oe ma kau huakai, a eia k -'u īa oe e lawe pu i keia wahi apana aniani uuku u o kon 1 inot a*i e hea mau ar 1 ina L* a pau; o Uhima. ln i m.tk6<fiake oe 1 mau mea ai nau al«ila, e hea no oe i keia w<ihi apana aniani nie keia nei: "E Übinia! makemake au 1 mi*u mea ai na'u/' &l.ii!a e makaukau no aUanei na me.i a pati ao i niakemake ai, a ina he makemake e &e paha kekahi on, 'alaila manao no aoie oei e nele 1 na mea a pau au 6 Dtt"ko»iake al. I ko isiuteoua lohe ana i kela mea lalaa aku !a oia i ua wahi aoana aniaai ala, he wahi aj>ana aniani omaomao a he nani a maikai ke nana iho a ua kuukau ia me ka hua|a!apala raa kekahi aoao penei: "Uhima," a ma kekahi ua kuni i& me kekahi kuui pea penei: X a oia ka Biuteona \ paiie aku ai penei: lieaha ka maiiao o keia hnaolelo fX] k.ha pea? l'une mai la ua Wereneta ala o ka manao o kela huaolelo kaha pea, he huuolelo ia e hoike mai ana 1 kou haoohano a me kou mana kupan?.ha liaa kei» mua aku, e lo'aii niiīi ana hoi Bi.iiloko mai o keia wahi apana aniim «oka. O keia mua, a me kona ißau kihiklhi 4, he eha kihi o keia honua holookoa a kana e noho nei, a ua hke ia me eha alanui 'ike a pau me he aniani kilohi a!a 1 mua o kou a me he mea a!a ua hehi mua kou mao kapuai wawue maluila, • kau no nae ka weli a me ka maka'u maluna o na alii a me na kanaka a pau e nuho ana malaila, a e hke kou niakn'u ia me he akua nui ala no ka laoi tnai. Paue aku la Q Biuteona, ina he oiaio keia mau mea hu e hoike rnm aei, iil«»i!a, e hoomau aku au i ko*u hauoli auu a hiki i ko'u hooluolu ana. K hele e like n»e ka'u mau mea'a pau e kuhikuhi akn nei ia oe, a o na pom*ukai a pau e loaa ana ia oe, nou no lU. M hope iho 0 ko lana kukai olelo loihi aim, ku ae la o Biuteona a liele aku la toa ke alauui 1 maopopo ole laia, a aoho iho la no hoi o Wereneta ma kona aupuni. Ma keia hele ana o Biuteona aole 01 a 1 maiK.o e loaa ana iaia he mau pomaikai nui, aohe no oia i kuko mua pela, uka, o kana mea wale'no i mauao ai o ka hoi bou mai o ka lima ku'i o Maudeiana iaia e like me kinohi a me ka maii o ke o anao kela inoa iaia o Bmte »na. Kaahele ae la o Biuteona ma na aupuni !ike o!e 0 ka honua me kona huua ana 1 kona heleheleua ponoi, aohe i»na hoike iki aku * 1 na kanaka» a<»he no hv.i he mea hookahi i ike mai o Biuteona keia, he o!e loa no. A ina wa hoi a pau ana e iinlawai aku ai me na kauaka, iua e ninau ia mai oia i kona moa inoa, e.hoike aku aua no Ola ka 4 Hua Oh|a Keleawe," kona inoa a pela oia e h«»īke man aku ai 1 kona ixioa 4 a ua walewaha Wona inoa i ka lehu'ehu o na kanaka, i kona wa e maaio aeai, ua pa-e koke mai la fea leo o na kannka i ka hea ana mai penei: ,f Ohia Keleawe!" huli ae 3a na Biuteona nei a kunou aku !a. Auwana hele hou ae !a oia, a ma kekahi mau aina mamao, a 1 ka hope o kana huakai heie, hiki aku !a «ia i ke aupnni o kekahi kanaka hanohano noua'ka inoa Sor*dal)arata. A?a malalo o keia hanohano a kiekie na kanaka he m«ji miltona ka nui anou me», ua noouoo ke kanaka waiwai e imi oia i kanaka naauaoa ikaika i kokoolua noua e hoonialu ai i keia lahui ican»ka hewaliewa. Oiai i kela la a me keia la e pii man an« ko iakou h in ui ana aohe hoi he ho«»kahi make īloko o na makahiki elim», a ia wa pu, e pii nlau ana ko lak ou hookiekie a me Ko lakou h«M»kmo, ii ua olelo ae la lakou e pepehi i ke kanuka wai\*ai nona ae !a ka Inoa maluna p Somla Durata, aolie

0 lakon Moi t o ke;a kanaka hanoliauo a w«.i\Viii uia ko l ikoii nioi. He wahi apakee no hoi ma koke kanaka wiuwai noao, oia kona kii ana 1 na kaikamahine a pau a kona mau inakaainana rne ka manao e lawe nana a aia m -lalo o kona maln na k;«ikamahine i emi ole malalo o elua tciusani, uā la\Vflawe ia e na kanaka hanohano ala ma ke ano ī wahine nana, ahe hanohano !ua ole ka noho 'na o ua kanaka ala me keia mau wahine ana he maii tausani. Ia Biuteona nae i hiki aku ai ma ua aupuni a!a, aua kapaia ka inoa o ua aupuni ala mala!o o ka inba; o uā kanaka hanohano nei o Darata [anpnni I)arata J U ke Kanawai paa nae o keU aupnni, ina he mahhini a kipa aku malaila, e li!o no oia i kanaka kaJ3wa ua na kanaka hanohano nei, a o kana hana ī manao ia ai he kuke, a me na hana eae nlaWaho 6ka pa o ke k'anaka waiwai. Oiai o Biuteona malaila, ua lawe ia ae la oia a hoohana ?a iho la e like me ke kanawai paa oka aole no i hoole o Biuteona i kela, ua oluolu no kona manao. • (Aole i pau.)