Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 29, 21 July 1888 — HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Limaku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA. [ARTICLE]

HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Limaku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA.

Unuhiia no ka nupe.pa Ke Alahai o llawaii.

MAHELE VI.

la Biuteon* e hana ana ma ka maiapna i kekahi ia, hele mai la kekahi kaiiaka a hoonaukiuki mni la iaia nei me ka hookikina ana mai īaia nei e awiwi ma ka limia aiw, me ka hoopuka pu ana mai i na huaolelo inoino e inuiu;t ai o ka mea e hana ana, a oia ka lia Biuteona ala i paiio īho ai iloko iho ona penei : In;» o kan mau ia kmolii keia, ka wa hoi e pih ena o knu hma k't i me a'u, a pela kou he!e an;» mai e keia pulaualelo nui e hoouluhua i ko u wa

hana, hai aku au īa oe, paki liilii oe ia'u e kena lapuwaie nui. - Ua pane aku la nae n» Biuteona nei ike kaiiaka, e hookaawale aku oe mai o'u aku uei, mai hele hou mai oe maanei e hoouīuhua ai ia'u. Aka, e like me ke ano mau oka poe ano hookiekie a hookano. hoomau m»i la no oia ī ke kama ; lio ana me ka hoopuka pu ana mai i na huaolelo pelapela. No ka hiki oie īa Biuteona ke uumi i kona nkiuki i keia kanaka, hfele aku oia a hoike aku la i ke kanaka waiwai me ka pane ana aku penei: Aia kekahi o kou mau kanaka ponoi ke hoonankiuki mau nei ia'u ī ua wa a pau ake ukiuki mau loa nei au nona, a ī hele mai nei au ia oe, e oluolu oe e he!e aku eao iaia, aole e ha na hou e like me keia. Pane mai la ua kanaka waiwai nei he oiaio kau e olelo mai la, aka, o kela kauaka he kanaka īa i makau nui ia e na kanaka kamaaina o onei nei a me na malihini, ua hookiekie ae oia iaia iho, a me ne mea ala, oia kekahi o u.i kanaka hunohano e hke me a'u nei.

Ua pepehi wUe aku oia i na kanaka 0 kii ama, a ua nui a lehulehu ka poe 1 make iaia, nolaila, ua makao na makaainana iaia a rae a'u pa, nolail.:, aobe au e hiki ke hele aku e ao iaia, mahope auanei huhu mai oia ia'n a make au iaia. Auwe! kupanaha maoli keia, wahi a Biuteona, pehea la oe i makau wale ai nona, ina owau a he k»maaina, a i ole loaa mai paha he oielo kauoha mana oe mai e pepehi wu iaia a make, alaila ua manao.uo au ua hiki ni> ia'u ke hana i keia mea me ka h-akalia o'e. I ka iohe ana oke kanaka waiwai i keia mau huaolelo, ia wa ua pane mai la oia; ina he hiki ia oe ke bb'na 1 kela mea; alaila, ke haawi aku nei au i ka mana a pau loa maluna ou, luku aku i na kanaka pau loa o k» aina, a ina he makemake kou i mau kanaka kokna kekahi nou» alaila, ua makaukau au no ka haawi aku ī mau kokua nou. Paue aku la Bluteona: ina mwkemake kou e luku au i na kanaka hookiekie a pau o ka aina, alaila, ua m*kaukau au 1 na wa a pau no ka paio hookahi ana me ke ke kokua ole ia mai, oiai, o na'kokua' ana, he mea ia e hoopalaiehu mai ana la oe ma kau apana hana. Pane mai la aa kanaka ala, he hoomaka'uka'u au nou: oiai, he kanaka lima hookahi wale no oe, aole elua, ina paha he elua ou mi.u lima: alaila, aohe o'u kanalua ana nou. Pane aku la o Biuteona oia ko'u mea i pono loa ai, i tia he hookahi wale no o'u lima, ina ua lapuwale loa au, aka, no ka hookahi lima ana, oia ka mea nana i Rono ikaika mai ia'u e e hopikaika au e paio no'u iho me ka wiwo o!e. Pane maila Ka Moi, ina pela, alaila ua pono, a e hana aku e like rne kou makemake, a o ka'u kauoha a pau, ua paa ia nau e hooko. Mahope iho o keia mau kukaiolelo ana a laua, huli ae la o Biuteona a hoi aku la no kona wahi ao ke ahi hoi, huli ae la oia no kona halealii. Oiai o Biuteona e bana hou ana ma kana apana hana, ike mai la ke alii Soreda iaia, pu ae la oia a malnna o kekahi nale kiekie noho īho la oia nialaila a kiei mai la oia ma ka puka i.mani, e nana ana i ko Binteona hana' ana i kana hana. laia nae e nana ana i kona kanaka hana, hiki ae la ke kanaka hoouluhua imua o Biuteona, a noke aku la i ka wahapaa me Ka j»ane ana aku: awi wi oe ika hana ana e keia mnumuu 1010 !- Ea ae la ko Biuteona poo a pane ae la iua kanaka la: Kke «anaka paluualelo molow«<, e hookaawale koke oe mai o'uakn nei, heaha la kou kaleaiia maane'T

Pane mai la ua ala : Owaī oe e keia wahi muumuu lapuwale, e hele koke aku oe ma'kahi e, a i ole e hana koke iho oe i kau ap «na hana a pau pono, no ka mea, owau kou lupa. Kuhkuii au ia oe t wahi a Biuteoou !me ke kiloi ino ana iho i hana mai kona lima ' iho a pane hoii aku la, "e hookaawale koke aku oe mai o'u aku nm !" I kela wa, okalakala ae la ke kanaka, a nee mai ia oia īhope a kuhi pololei aku la oia i ko(ia Jima imūa o Biuteona a pane aku la: "E akaheie oe, o make loa aku oe la'u !" , P'ine aku la o Biuteona : "heaha ko'u mea e make ai īa oe ? o oe ke mnke loa ia'u !" ! Ika wu i puka aku ai o keia huaolelo mai a Biute?na aku, īa wa koke, no i ieie mai ai ua kauaka pakal a wale ala inaluna o Biuteona, me kona manao oia ka oolea. I kela wa nae aua i lalau mai ai, aia hoi e like me ka eleu lua ole i loaa iaia, peia o Biuteona i hopu aku ai i ua kanaka hookiekie nei nie kona hma hookahi, a hapai ae la iaia iluna me he wahi apana laau maina loa ala, a paki iho la iaia iluna o ka honua, a make ioa iho la ua kanaka ala.

1 keia wa a Biuteona e hana nei i ke»a haua puuwai eUele, aia uo ke kanaka waiwai ke nana hoomau mai la ina hana a'Biuteona m 'luna oke kanaka hookano a h>ki wale i kora paki ia ana ilalo o ka honua. AoUka ua kanaka waiwai nei i pane ae ai 1 keia mau huaolelo : u ffe oiaio, aohe īkaika e ae ma ko'u aupuni nei e like me oe; oiai, o na kanaka a pau o ko'u nei e hakaka ana lakou no ka wa loihi, alaila, eha ka hoa paio; aka, ia oe i ht*na mpi nei he sekona wale uo, ua lele ka hanu, a ua pakii liiiii ke kino s nolaila, ooe ka īkaika hookahi. Maanei e ike ai kaua e ka mea helnhelu i ka awala kaiehu o ka muumuu i kinohi, a he mea hoi ia e hoike mai ana ia kaua ke mau nei no ka ke aweawea kahiko o ua muumuu ala, kai nO hoi ua poina oia i kana mau hana mamua. Kahea mai la ke kanaka waiwai ia

Bi uteona me ka pane ana mai : "E ke kanaka opio e hele hou mui oe t o'u iiei. Ike ae la o Biuteona 1 ke kahea ana mai oke kanaka waiwai iaia, hele uku la oia imua ona a hui aku la laua. Pane aku la ke kanaka waiwai iaia: e ke kanaka opio makau ole» nni ko'n hauoli no kau hana vyi wo ole i hana mai nei. Pane aku la o Biuteona, aole ia be mea malihiui īa'n, he mea.ia i kapiaaina īa'u, na lehia au a ua kamaaina ma ia mea. Pane mai la ke kawaka waiwai: e komo mai, a e 110 au la oe, a e hoolilo aku n0 au ia oe i k|,naka hanohano loa, e ljke pu hoi Jjou kulaua me ko'u nei. Komo aku la ua $iuteona nei, hu| I i I aku la oia me ke waiw^i.a^ haawi ae la ua kanaka waiwai nei i keknhi papaaina hanohano nui a kono aku la oia ia Biuteoi|a a kana |nau wahine he 3000 ko Ipkou nui, a ho iike ae la lakou r{na'ka a kamaiho mai 1a ua kahaka miiwai nei i kana mau wahine me ka pane ana ae me keia mau huaolelo : "Ē au m*ui wahihe, ano, ua lawe mui nei au i keia o|lo lima kalii imua o oukou, e ikcrouko i iaia ano, uahoohanohano aku au īaia a lilo i Kanaka hanohano loa. j Pune ae la kekahi o kaua mau | waowat keia kauaka opio ? '

Pane aku īa ke kanaka. wiiiw. i: aole au i i kona iooa» j?of aia ka loaa. NoUila, na mnau ae la kekahi maa wah?ne : tv e ke kanaka opio markaf, e kala mai i ko m{«.kou mahani. E hoīke mai oe, owai la kou īnoa? Paiie aku lu o Biuteona, o ko'u inoa o tk Ohia Keleawe." A-hihi nani mauli io no kou inoa, eia ka o kou \noa ia o Ohia Keleawe. Hoomaka aku e pama, a i ka maona ana, lawe ae la ke kaaaka waiwai iaia e hooikeike maloko o pa rumi nani a pau o loko o ua hale ala, hoike aku la oia i na mea a paU ia Bi»)teona me ka olelo ana aku f o 'na mea a p<iu a'u e hoike aku nei ia oe» nou ia, me ko'u hoohanohano pu aiia aku iu oe ina lei gula maemae a pau o ko'u aupuni nei, a ke haawi aku oei ia oe i hookahi tausani wahine nau. Me oe ka lioohaoa ana ia mau mea a pau, aole hui he mea kuleana e %e, 0 oe wale no. Pane aku la o Biuteona, mnhalo 1 na mea a pau uu i makana mai nei, ama ko'u aoao nei, aohe a'u makana nm e makana aku ia oe. Mai manao oe no ia mea, oiai, o kau mea i hana īho nei i keia li», Q& lawa ia no ko'u makan* ana aku ia 'oe 1 na waiwai a pau o ko*u aupuni nei. Mahope iho o ko laua kukai* olelo ana no kekahi mau h«»ra loihi, aia hoi uhi mai la ka poeleele, hoi ae la na mea a pau ma ko lakou wahi moe, a o Biuteona kona lumi moe i haawi ia mai ai e ke kanaka waiwai. Oiai o Biuteona maluna o kona wahi moe e hiamoe an<* t aia hoi, oii 1 mai la na wah ne he taus;ini ko lakou nui e like me ka ke waiwai t haawi mai ai iaia. la lakou e kuku ana raa ka aoao o kona moe, ntnau ae la o Biuteona, owai oukou '{ ~ " Pane iho la ua poe wahine nei: o makou no keia o kau poe wahine, ka poe hoi ako makou haku i hoouna mai n hoaiimoe pu me oe. He oiaio anei, ua ole'o mai nei ko oukon haktt e hui mai oukoo e hoamo* pn me a'u ? wahi a Biuteona i nina« aku ai.

Ae; ua olelo mai nei no oia pelt» wahi an» wahiue he tausam i pane lixe mat ai. No keia mea oa hene maln v ihofc* Bi«teooa aka iloko ona me ka \ ana iho: he mea kupanaha keia, he taasani ka nni o keia poowahine, a lie hookahi wale iho no au» a pehea ana 1« ka ponoe h»na akn ui no keia poe wahine, a i ka hope loa o k <ua noonoo «na, pane aku la oia ia lbkon: "E na wahme opio maikai, e hoi ookou maloko o ko o»tkou mau tomi ponoi iho a ih»ko o n« hora he elimw mai keia wa aku e hiki akn no au ma ko oukon man lumi i»au.** Ae like mai ia na poe w»»hihe ala a hoi nai aku la lakou no ko Ukou mau lumi ponoi. Oi«i na poe wahine ala e hio!ani ana maluna o ko lakou wahi moe* aote lakou i hiamoe iki; o.ai, e kuli ana kelu mea keta meu oka hi ki akn o ke k»ne a lakon i manao nm"di mn!oko o ko lakou m;iu # lumi\ a e noon«»o amt kela mea keia mea o lakou penei: u l ko'n lumi mua »ua e komo niai ai ka kape, owau ke laki e ana» oa'u ana e hoan e ke kane a mnkou, a mah<»pe akh lukou ala," a oin paha ka ka poe huku i puana mai ai i kei • nuuHalnni me!e penei : u N»'u i holo mua la lio |makef\ A »»ue lnlel»le i kn holo U-pa iho au me ua kepa A he ole ko la ula om ae. M