Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 33, 18 August 1888 — Eia Mai ko apu Kowali e Hamakua. [ARTICLE]

Eia Mai ko apu Kowali e Hamakua.

Maloko o ka nupepa Makaainana o'" ka Poaha iho nei> i ike ia iho ai na manao o Hon. W. A. Kini, lunaniakaainana mai Hawaii mai. a hoa hanohanoo ka Ahaolelo e noho nei. malalo o ke poo manao "He Manao Hoomaikai Akea." Moi ka mua a ka hope o ua manao ala, hookahi no wahi anoano i ulu mai ai oia manao oia ka n'ini o ua luna hanohano la mai Hamakua mai no ka hoolaha ia ana aku o keia Kanawai li a ua lunamakaainana la i lawe mai ai imua o keia Ahaolelo a i hoopuka ia aku ai ma kekahi kolamu o ke Alakai. No kahi i hookahua moakaka ia ai ka manao o ua mea Hanohana la, mamuli o na olelo a ka Makaainana, e olelo ana, Aole loa o ka ili a oka waihooluu paha ka mea nui ma ka hoouka kaua koho halola,'* a pela- aku, a i ahewa mai ai ka Makaainana he maunu ekaeka ia a ke Alakai, ke hoike aku nei ke Alakai, aole loa ke Alakai i olelo he mea pono ke nana ia ka ili a waihooluu o ke kana'ka ma ka hoouka kaua koho balota. E hoomanao iho ua mea hanohano ia, aia ke Alakai ma ka aoao e olelo ana, Aole o ka ili o ke kanaka ka mea e nana nui ia no nei mea he koho balota ana. Ua ike e no ke Alakai ia mea mamua o ke ku ana mai nei o ka luna hanohano o Hamakua a hoolilo iaia ihoi kumuao ma ia mea. Eia ka ke Alakai i alakai ai ma kekahi 0 kona mau manao pepa, "Ma na wahi a ma na hana i hiki i ke kanaka Hawaii ke liana, alailao kekanaka Hawaii auanei ka lehua mua (oia hoi ka mea mua) e nana ia ai no ia walii a no ia liana." Nolaila ina o ka ha!fo holo moho Alii no Oahu nei he hana ia ' i hiki ole i ke kanaka Hawaii, alaila, e aeana ke Alakai e imi ia aku ke kanaka iwaena o ua lahui i liiki ke koho ba!ota ma Hawaii nei. Aka hoi, ina he hana liiki 1 ke kanaka Hawaii, alaila, he maunu ekaeka anei ia a ke Alakai i ae ai, U E ike ia kakou hoa kanaka- O kipa hewa ke aloha i ka ilio?" Kai no hoi a hiki ole i ke kanaka Hawaii ia hana, me ka ike no o ke Alakai ia mea, a hookikina nae ina kanaka Hawaii e koho i ke kanaka Ilawaii ma ke ano o kona ili. alaila oia ka hewn. Ma ka manao o ua Liuna-Makaaina-na la ke i mai nei oia, <J Malalo o ke Kumukanawai hou, a me na hoopono— pono hou ana o ka pouo koho balota f aole hiki i Ha Hawau Kal&i Aupmii ke hooko hou aku t na koho lalota ana ma ke ano hii lahui a loaa aku kiui walu pomaikai no koua poe &c." Ua ike e ke Alakai \ keia hoolaiki ia ana o ka pono koho o na kahaka Ilawaii tna— nma o ko ua lun;\ hanohano la ao aua mai nei. Ina hoomanao ua luna ha—

nohano la 1 kekahi o na kumu hoopii i ka Moi maloko o kekahi palapala hoopii ma ka malama o lulai, e ike ana oia, ua hookahua ia e "Mr. Poepoe" keia kumu» oia hoi he Kumukanawai keia e tv hooliaiki loa ana i na pono Kivila oiaio o na Kanaka Ilawaii « me ka Lahui Asia," oia hoi na pono koho balota kuokoa o na kanaka'Hawaii. He hou ioa mai nei keia manao hoakaka o ka luna o Hamakua, e kala kahiko ka u Mr. Poepoe" hookumu a hanau ke Kumukanawai hou, hanau ka t4 Mr. Poepoe hoike." Mamuli o keia manao o ua iuna' hanohano la, ke lioike mai nei ia, oia a me kona poai, o Ukou ka i iili i na kanaka Hawaii ma o ko lakou ili ia, no nei mea he koho balota. Pehea e maopopo ai? Mamuli o kona manao me he mea la e i okoa mai ana no oia, " no k© makou ike ana he puka mau na kanaka Hawaii ma ke koho balota mamua, mamuli o ke ano iiii lahui,Jnolaiia 4 ua hana ia keia Kumukanawai e makou a me ua hooponopono koho balota hou ana i hiki hou oie ai i na kanaka Hawaii ke lanakila, oiai hekoho lili lahui ka lakou." iNolaila, o ka luna hanehano o Hamakua kai hana he hana 1;— li lahui a lih lii irie waihouiuu. Aole o ke Alakai. A ina e iili aku na kanaka Hawaii i ua inna hanohano la o Humakua a me kona poai, no ia hana "umi-a-puaa" a lakou i na kanaka liawaii, ma ke ano iili lahui a 11 Ji ii), e ahewa la mai anei kanuka Hawaii? Aole i ike ia he mea hou ae kekahi a ka luna hanohano o Han.akua, 1 alakai mai uei na kukulu manao, no kahi e loaa ai ka pono i na kanaka Hawaii. Me he mea la nae e i mai ana oia, o ka aoao o na kanaka Hawaii e ku nei i keia wa, he aoao na— waliwali ia, he aoao hiki oie ke ku noua īho, aia wale no a lioohui aku me kekahi aoao i mahae mai nei mai ka poai hoomaemao mai, elike me ka *'Liberal Party" o keia mau ia ī ku ae nei, oia paha ka aoao le, a me kekahi aoao okoa ae. Ua like no keia me ka makou e alakai nei, oia hoi o ka aoao i mahae noloko mai o ka poai hoomaemae oia ka aoao e kokua mai i ka aoao o na kunaka Hawaii. Oiai eia ka makou rnla, 4< lna he hana hiki i ke kanaka lia•waii ke hana, oia ka na kanaka Hawali e haalele ai ia lakou iho, a hoohui aku me kahi aoao i mea e oili ai ka moho a kela aoao, no ka hana i ko lati©u makemake, aole h©i i ko na kanaka Hawaii. Aka, eia ka olelo alakaiaua, Hon. la. "Ma keia hope, ina e manao ana kekahi aoao e hooholo i kekahi mea, e pono e hilinai ia aoao maluna o Ka hoapono la o kona mau kumuhana e kekahi poe e ae." 0 keia maoli iho la no ke kahua a ke Aiakai ī iawe ai a kue aku i ke k,au koho balota o Sepatemaba 1887, ia A. P. Kalaukoa, J, U. Kawainm, W. A. Kini a me na moho e ae a ka aoao hoomaemae, oiai o ka lakou mau kumuhana he mau kumnhana i apono ole ia e ke Alakai a me na Hawaii oiaio o loko o kona lahui, a peia no 1 keia w.a, a mau aku. A e alakai aku ana ke Alakai i na kanaka Hawaii e bO kanaka ae lakou ma ka manao ana, *'0 ka haiia hiki ia lakou Ilawau ke lian.i, ahula e iiana lnkou ia me ka lokaiii ;» me ka ikaika." A ke manao uei ke Aiakai he alakai naauao ia, a ka luna hanohano o Hamakua, Ilawaii e kili poipoi mai nei. I keia mau la e nee aku nei no ke Kau Koho balota Kuikawa o hoea inai i keia Poakolu ae, inawaho ae o ka makou moho i hoaiai aku ai, a e hoomau aku nei i ke kakoo aua uona a hoea mai i ka halawai o keia ahiahi, hookahi wale no inoho a makou i ike, oia o Mr. Tome Lucas, ke Keommana maikai a makou i lohe ai ua haalele mai oia i kona kuiana holo balota alii. I kona haalele aua mai, āole i hoaiai hou ia mai kahi mea hou aku ma kona wahi, aole mai a llou. Kiui raai, aole hoi mai ka Elele mai, a mai ka makamaka Makaainana mai paha, alaila, owai ka makou e nana aku ai, ina e kapae ia ae ana o Mr. Kaulukou? O Mr. W. 0. Waila aaei ka moho a Ilon. Kini a ine kona poai? k Kai no hoi oia ka mo-

ho a ka aoao nana i bana ino na kanaka Hawaii ame kekahi hapa o na hoaloha o lakou e uolio nei i keia wa, alaila he mea pono anei 1 na kanaka Hawaii ke kakoo aku ia moho? Manao ke Alakai he alakai makapo loa ia. Aole na ke Alakai i hoala ina manao lili a nie ka huhu iwaena ona kanaka Hawaii, aka, na Hon. Kini a nie kona poai ma ka la 30 o īune poina ole i lulu iua anoano la, ao ka hana ake Alakai o ka hoike aku imua o ka lahui ina hua inoino i loaa noloko mai o kela anoano inoino aka luna o Hainakua a me konaFjpoai i leanu mua ai. Noiaila ona alakai ana aua luna la mai Hamakua mai, aole ia he mea e hooponalo ia ai ka malamaiama i ike mua ia e ke Alakai no na hana popopo a kaulike ole o ka poai hoomaemae.