Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 37, 15 September 1888 — Owai la kai Hewa? [ARTICLE]

Owai la kai Hewa?

[ Hakuia no " Ke Alakai, '■ Ma ko makou ano kanaka Hawni ua hiki ole ia makou ke noho hamau a nana maka aku i na mea e hana ia nei īwaena o kakou a maluna il)o o kakou. Aole nae makou e kamailio aku ana ano no na mea a pau i ike ia a i oielo la iioko o keia makahiki a 01, i hala aku, oiai, ua iohe no oukon i kela a me keia ia mau mea ma na kolamu c ko kakou Alakal A aole no hoi he mea hiki iloko o ka hookuhi ke hoomaikeike a w e h e \veffcre m a nao i a ak u n a nre a a' pau iloko o ka manawa i ojelo ia ae la e })ili ana i ko kakou mau poro a me ko kakou mau pomaikai i hapuku a kaili ia aku mamu'i o na iimaikaika a hana kanawai ole 1 hana ia e na haiole maLilo o na alakai ana a na keiki a na misionaji a me na haipule hookamani, i iawe i ke ano laa o ka m;sionari mua i hoouna ia mai e alnkai a e ao i ko ke ao ma na liana o ke ola. O ka makou e hoike aku \ keia manawa, oia na hiona hope loa i ike ia o ka liana a na haipule i hana ai maluna o ko lakou mau hoa kanaka e lawe-L-we ana i ka hana a ka lehulehu. īloko o keia mau la pokole ua kamaaina kakou i kā ike ana maloko o na nunepaĀmka la, i na mea i hoohōna ia aku e m luda o ka lahui Hawaii maluna o kdhaua mau hoa kanaka o loko o ka

Ahaoleio o keia rnakahiki, me ke kokaa a piupai īa aku e na keiki ana misioiian, na keiki e olelo nei he raa— kamaKaoiaio lakou no ka Hawaii. Ua ike kakon i ka m<fole!o a me na hana a luda, a ua ike no kakou i ka makna o ka luda, oia hoi he Ano-Kari3to, he ino kue i ka niea maikai. I ike pono ai khkou 1 ka mamo a lnda iwaena o keia lahui, a me ka Satana. e hoike aku 110 i kahi niau inoa. He mea minamīna, ahe mea ehaeha ka olelo ana ae a kapa aku ī keia mau ano maluua^ oka mea a .ke-Ak.ua 1 hana ai —ke kanaka— he luda a he Kakana, aka, 1 īke ai kakou i ke iiio, a ihoomaopopo a puni hou oie aku i ka lakou mau hana, oia ko makou kumu i kanalua ole ai i ka hoike akea aku i ko lakou mau inoa. He tuda maopopo o Kaloukoaa o ka palaniho ana haku ona ke kumnkuai o Keia kumakaia ana i kopa mau hoa kanaka. Eia keia *anaka ke kakali a ke kau āku nei na maka i ke kumukuai o kaua mau liana ekaeka. Na keiakanaka e olelo nei he Karistiano oia, i kona lohe ana he mau hanu ka ke diabolo iwaena o kona mau hoa, i lawe koke ac ai oia i Kona ano oiaio a hooKauwa aku laia no kona haku, ame ka lioni, 'oeolilo aku la oia ike ola o kona mau hoa ma ka iima 0 ke daimonio ; oia lioi o Kawainui, he hoahanau no Kawaiahao. qka welo īho aka manao :no, oia hoi na keiki a na misionari, i auamo pu ai i ka pu i na la 1 hala aku, na lakou ke dala a me na lako kaua oka 1a kaua i hoomakaukau la no ana ina kanaka Haw'aii i ka la 30 o lune 1887 ; aia hoi wahi keiki a KaKina, Kakela. Walakahaukij Raikij Hikikoki a pela aku. Nui ko lakou hauoli ī ka loaa nna o keia e makia ai ī ke ino a lakou i kuko loihi ai e hooili axu maluna ona hoa kanaka maoli oka aina nei, a o i<a AhaoleU), mahope ilio oka hoohana ia ana i na hana ekaeka i keia Kau e ka mamo nona na manao diaholo i puka a maka ae nei. Na lakou no i wae keia poe Haw-aii, koe paka he wahi kauna hoa o keia Ahaoleleio no ka hiki ole ke kapae loa ae 1 ka Hawaii mai ke koho balota ana o keia Kau me ka noonoo mua no nae i kumu e kinai loa ai ika inoa o ka lahui, ma ktv imi ana i kekahi hana ekaeka e hoow»hawaha ia ai ka* inoa lahui. O ka manao e kumakaia i ka Haku na satana aku ia, a he lima hooko wale no o īuda. Pela no hoi Keia, he luda o Kalaukoai he paalalo no na ino e oili mai ana mai na hanauna hookamani i hele mai e im waiwai no lakou iho, o kaaahu o Karistiano ma ke one hanau oke kanaka Hawaii. Oka laau hihi hoi, ka moo amo koko, ka pili o keia luda, o Kawainui aoie makou e olelo noiia, no ka mea, ua lawa kona ano i Keia mau hoohaliKe ae la, aia koua ola ma ke omo e like me ka moo amao ka hilihai aku ma o kekahi mea e iike me ka laau hihi. He ai hemu maopopo oia, 'a oka mea helele mai mai ka papaaina oia iho la ke kinnu i kipe īa ai keia mau ino © ke ao aei.

Ua waiho aku o Ilon." C N J > laukea i kona nolio nm Pauku n<C ka Moi.. Ho okolu mau paa iuaro. o manao ia noi, o p:ui nui ana i k:i maroia ; mamua o ka paualio aua mai o koia mahma. Ua hanau mai na Mr. C. Luoas a mc kana wahino, ma ka Poakolu noi, Sopt. 12, '10 opuii kaikamahino hou, no ko au Hooulu Labui o Kalani. I Ma ka Poako!u iho nei i lioomaka ai ka noho ana o ka hihia koi §70,000 i na Kahn Waiwai oka imua o ka Aha Kiekie ma ke Keena imua o Lunakanawai Preston, a ua hoomau loa īa mai a ka :a melnuei. — ■ ■■ -*■ -m* *♦ +*■ * , Ma ke kakah uka o nehinei ma ka AkopuA ae jiei, ua wela ia ke kaikaraahine a Mr. a me Mrs. Robt. Makre'a ika waiwela. Ua kii koke ia ke kauka Iwai t a aia malalo o kaua mt u lawel&we aiu\ i keia manawa. Aole i nui loa ka poino.

ike mua he daTa kipe ia ina no uole oin e lawe, ' Aole no oia i lohe a ka mailio ia mai mamua no ia niea, a no ke ano © koua koho ana mu kela hoololi Knmukanwwai Pake. Ku mai o Nakaleka a hoakaka mai i kona piha haohao no ka hoike a ke Komite ma kona hoomaopopo ana he elua mau noho a keia J£omite i ku ai ua wawae. Olelo ka hapa nm o ke Komite e kipaku ia Kauln a me Kamauoha, a oieio mai hoi ka hapa uuku o ke Komite e kipaku la Luhiaua me JN r awahine. Nolaila ke noho nei j keia Komite maluna ona noho elua, a lewalewa ka lakou hoike mawaena. Kia kekahi, ua hana aku rei keia Ko : rnite i kekani hana mawaho aku o ka mea i kauohaia aku ia lakou maioko oka olelo hooholo a ka Loio Kuhiii.i i Jawe mai ai. fle okoa na mea i hoopiiia oia o Kauhi ajme Kamauoha, aka hookauhihi pu'wale mai no nae iakou ia Luhiau a me Kawanine na mea 1 kauoha ole la. He hilahiia loa au i keia ano hana. He mau loio naauao kahi īloko o keia Komite, a peia ka iaua e hana ai e opea waie mai no i ka poe 1 kauoha oie īa e imi aku, a maiie nae paha ua maa no laua ia ano hana. U Kekahi ua loaa \btiei ka mana i keia Hale e kipaku i keia poe malalo oke Kumukanawai ? Ke olelo nei au aole. Aole he wahl mea iki o ia ano i hoike ia maloko o ke Kumukanawai, a malia nae e oieloia mai Lo rula ku Keia Hale i pili no ia mea, pela no, aka, he mea ole ia nilii ke kue ke Kumukanawai..

Ku o Kamauoha a kamailio nona iho. a hala na minute 15, ua rula ia oia e noho. aka ku mai o Wilimana a oielo m-ii lie mea j)oao ke hooloihi ia ka manawa kamailio no ka poe i hoopii ia. Oleio mai ka Loio Kuhina, he hookahi hora i koe me ka hapa a haalele mai ka mokuahi Kinau ī ka uwapo, a he nui iioa i makei.iAke e hoi aku no ko lakou mau wahi, a ua noke iho nei o Kamauoha i ke kamailio no 15 minute aole nae he wahi waiwai. Ku o Kikiia lirown a oielo, uahaoh;;o loa oiu i na oieio a ka Loio Kuhma, he ano koaka maoii, mamuii o kona kamaiiio ana mai ī na mea pili kino. A noi oia e kapae ia na rula, a e aeia na hoa i lioopina e kamailio loihi. Apono Keia noi. iloomau o Kamauoha i kana mau kamailio ana nona iho, a me ke ku o ka hewa iaia a mo ka ole. E hoike ana ao ie oia i ine i keia mea, a e koho aua ma ka aoao kue i ka hoololi iioie ia mamuii o kona hoohuiihuli ia ana mai e kekahi mea, aka o kona manao maoli no ia. Ua lawe oia i ke dala mai a Kauhi aku ma ke ano he makana. Ua noi oia imua o ka llale e noonoo pono lakou i kona hewa, oiai o ka hewa i Kau maluna ona he mea ia e laweia a'ku ai kona mau pono a pau mai iaia aku. Mi*hope iho o na hoike manao ana a na mea he nui, ua waiho mai ia ke Kuhina KaKina i Kci& mau hoololi o na oielo hooholo 4 me 5 a ke Komite Wae i waiho mai ai. 4—K hooholoia, O na hana a ke Alii 8. 0. Luhiau, Alii o Hawaii, marrrti!i o kona lawe ana mui i kela huina daia o $50, me ka ike a me kona hoomaopopo ana mai ka poe Pake mai no i: . a he uku hoi ia no koiia koho ana ma ka ninau i pih ia iakou, ua kue loa ia i ka hanohano o keia llaie. a noiaiia ma k,eia ua ki pakuia oia maiioko aku a o kona iioho iloKo "o ka Ahaoielo ua kukalaia ua liakaiiaka. ō—Mainuli o l:a neieana i ka mea hoike maopopo no ko Hon. O. Nawahine, Lunamakaainana o WailuKii, ike ana i , ke ano o kela $50 i haawi ia aku ai iaiai a oia huina paha, a mamuli hoi o kona iioike niaoii ana mai a me kana kokua ana i ke Komite, o ka oielo hoahewa a * keik Hale u.i iawa ia hoopai 110 kona hewa, nolaila, E liooholo ia, e kaheaia aKU oia e hele mai imua o keia Hale, a malaila e loaa mai ai īaia mai ka Peresidena mai ka olelo hoahewa a Keia Haie. Aiaiia, ua makaukau "ka Haie no ke. koho ana mnluna o na olelo hooholo a ke Komile ehke me īa i hoololi ia e ke Kuhina Kalaiama. Ma ke koho ana o ka Hale maiuna o na olelo hooholo 1,-2, me 3 e pili ana ia Kauhi a rae Kamauoha, ho 38 poe ma ka > Ae; aohe mar ka hoole. O Hon. J. Nnkaleka ka mea i hoole aolo o kjho. A ua hoole oia i kana aoao e koho ai ma na olelo hooholo ekolu, a ua kauoha ka Peresulena i ke Kakauolelo o ka /7ale e

hoopaa maloko o ka moolelo o ka Hale i mea no ko ka Hale nana ana aku ia niea mahope. Aiaila Hapai ia kCninau n5 ka hoololi a Kakina 110 ka ole!o eha a ke Komite e pih ana i ke Alii Luhiau. Ae:—Kakina, Akepoka, Waila, Eohikana, Young, Xega, WaterbouBe, !Notley, Wall, Taonabcna, Hikikoki, Bele, Likikini, Wilimana, Makee, Geoki Wilikoki, //ustaee, Ki mo Pelekanejr., Kalau koa. Naone, KiKila Brown, lsiakona, Kauhane, Panea, Horner, Kawainui, Raiki, Gay, Paehaole—3o. Hoole: —Kamika, Wa\ta, Kamai, Keoni Kaimana, (Makuea) Banieis, Heiekunihi, A. S. Wilikoki, Nakaleka—B. Nolaila ua kipakuia o Luhiau mailoko aku o ka Ahaolelo, a ua Kuknla ia ua hakahaka kona noho. Hapai ia ka hoololi a ke Kuhina Kalaiaina no ka olelo hooholo 5 a Komitc e pili ana ia Nawahine. Ae:—Kakina, Akepoka, Hohikana, Kamika, Walakahauki, Waita, No.tley. Wali, Kikiia Brown ; Kamai, Parisa, Bele, Kimo Pelekane jr,, Kaiaukoa, 3)anie!s, Horner, 7/eiekunihi, Kawainui, A, S. Wilikoki, Kaiki, Gay—2l. lloole: —Waila, Young, lega, Taonasena, Hikikoki, Likikini, Wiiimaua, Makee, GeoKi Wiiikoki, Hustaee, Naone, F. Browu, Diakona, Keoni ivainiana, (Makuaea) Kauhanej Paehaole, Naka leka —17. I Keia wa i ku mai ai ke Alii Wilima na a hoike mai lajimua oka llale, ua haalele oia i kona noho mamuii o keia koho'ana. .Na ka Makai * ka Hale i lawe aku la Mr. Nawahine imua o ka Hale a ku au'a imua o ka l J ereHidena, a ia wa i oleio mai ai ka Peresidena:

E oieio ae uu ua komo kuhohonu ka ehaeha iloko o'u mamuli oke kauoha a keia Hale e kau aku maluna ou i ka oleio lioahewa a keia Ahaolelo. Me ka ehaeha inaoii au e hana nei} Keia hana. a hiki ole ia'u ke au'a iho 1 ko'u mau wuimaka, i ko'u hoomanao ana ae he eiua makahiki i hala ae nei o oe a me a : u ke pu ana he pouhiwi a lie poohiwi e paio ana 1 loaa ona Aupuni maikai. A i keia wa ua lanakila keia mau kumu alakai okā pono ma Keia aina, a ua hoouna ia mai nei 03 e hana i kau mau hana ma ka aoao o ka lahui a e kiai hoi iko lakou mau pono. I mea © hana io ia ai a e malama ia ai na pono keia lahui, he mea pono ke loaa na kanaka i hoohuoi ole ia. Ua hooiaio la nini ma ka mea e pili ana ma ka Hoololi Kumukanawai imua o keia Hale ua haawi ia mai ke dala 1 mea e hoohuli ia a> ke koho ana ana hoa o keia Ahaoielo, a o kou inoa ua aku la iloko o Keia hana weliweli. A mamuli o ke koho ana a keia Hale, ua kukalaia ae 1«, ma kahi o kou kipaKU ia ana aku mailoko aku nei o Keia Hale, e loaa ia oe ke ahewa ana a keia Hale. He mea pono loa ma na hana o keia ano e kuokoa ai na KanaKa a pau mailoko mai ena hana a pau i hoohuoi ia mai, a o kau hana pono o'.h kou kiola ana aku i ke (lala a Kauhi i haawi mai ai ia oe, me ke kali-ole ame ke kanalua ole. No ia No ia hana au iloko o ia wa, a no ia mea ke kauaku nei au i ka oielo hoahewa a keia Hale maluna ou. Eka makai o hoihoi aku īaia ma kona noho." Ua hoihoi ae la ka Makai iala ma kuna noho. Mahope iho ua aponoia na olelo hoohoio a Ke Komite, MAU KANAWAI I APONO lA. HoiKe mai ke Kuhina Kalaiaina ua kakaumoa ia a ua apono ia e ke Alii ka Moi he eiua maii Kanawai: I—E hoohoihoi aiia' i'ka hoōuiu a me ka haim: ana ika ramie. 2— Ka I3ila Haawina": Na ke Kuhina Kalaiaina i waiho mai he olelo hooholo. e hoike ana i ka.wa e hoopanee ai keia Hale, e hoopanee me ka maopopo oie okala o noho- hou ai. aiaa kahea hou ia aku e ka Peresidena. Aponoia. .Noi hoi ke Alii Kannka, o hoomanaia ke Komite ona Buke Helu e hooiaio i na bila kikoono na lilo o ka Ahaolelo, a e ukuia ana hoi mailoko ae o ka haawina no na lilo o keia Kau. Aponoia. Piana mai no lie olelo hooholo e haawi aua i ka uku no ke KakauoleU no 30 la mawahx) ae. : o na la hana mau, Nana -mai no he olelo hooholo e kauoha ana ika Makai oka Ilale, e hoomakaukau oia i papa hoike ona lako kakau a pau a me kahi mau waiwai e oka Ahaoielo, a hoihoi aku ia mau mea a pau i ke Kakauolelo o ka flale, a e malama ia ua papa hoike la ame ia mau waiwai a pau no na hana oke Kau Ah;;oielo e noho mai ana, ke kahea ia e ka Pei'eaieiena, Apono ia.

Na ka Loio Kuhina hoi i waiho inui i kekahi olelo hooholo, e koho ia ona Komieina ekolu lrila no ka hoo— makaukau ana i na Kanawai no ka iawelawe aua i na hana īmua o na Aha hookolokolo o keia Aupuni a hoike mai i ke Kau Ahaolelo IB9Ō. A n& ka PereBidena i hoike mai i na moa o ua Komisina la, o ia ka ,Mea Hunohano G. W. Akepoka % Loio Kuhina; ka Mea īlanohano Sanford B. Dole, hoa Luuakanawai o ka Aha Kiekie, a me A. S. Hatawela Esqr. Q keia no te Komisiua Alii iaia ke Kanawai Oihana liookolokoio ī koho ia i kela Kau aku uei, a iJi6opanee la ka lakou hoike a ka AhaOlelo e e890." Hor» 7:30 hoopanee ka Hale, me 'ka la ole, a halawai liou ma ka nianawa e kahea hou ia aku ai e ka Pere--Bidena.