Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 38, 22 September 1888 — HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA. [ARTICLE]

HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA.

Uwuhiia no ka nupepa Ke AīakaVo Hawaii. . •

MAHELĒ VI. ' Ma keia komo ana o na Ilona iloko o Ka opu o na moo, manao īho la o Biute o kona hora hop3 loa i>aba keia 0 ka īke ana 1 ka malamalama o ka la, a nalo aku oia no ka wa hope lo° 1 ka make man loa, aka he mānao kuhi' hewa īa ona, no ka mea, aole pela ka mea e hana īa mai ana maluua ona. I ka wa o lakou a pau i konio like aku ai iioko o ka opu o ua mau moo la a nalo īloko, i ka puka ana aka ma kekahi aoao, aia hoi, ike aku la o Biute i na koa kiaī e kukn mai aua ma o a maanei o kekahi alanui gula nāni loa i hohola ia ka papahele me kehahi moena guln maemae loa a ua Biute la i īke ole ai ma na aupuifi a pau ana 1 hele ai, t Ua hoaahu ia na koa kiai i na anhu gula wale 110, a o ka lakou mau mea kaua a pau he gula wale no, na liona me na hulu gula e momoe like ana, manu aeko hulu gula e lele pohai ana me na pua aala 7oa ma ko lakou mao nuku. O ko Biute manaa ma keia wahi ana e hele nei, oia la ka lumi o ka oohea ana i lohe wale ai i ka uani, a o ka mea hoi ana e imi nei. eia ka aole. Hele aku ia lakou nei a ku hou »kti. la ma kekahi ipuka dairnana, aia noi e kuku mai ana elua mau moo dainiHna, a ua lako wale no laua i na unahi daimana maluna o ko laua man kua, hamama mai la ko lana mau waha, i komo hou aku la no lakou nei no ka elua o ka manawa, a e like no me na laina koa no a ia nei i ai ma ka lumi mua, oia ano hookahi no keie, wale no ka like ole o'na kapa komo o keia poe me ko kela, oiai, he daimana hoi ko keia poe, a he gula hoi ko kela poe mua. 0 na alanui nae, n» kanaka a me na holoholona a me na manu, oia ano hookahi no, koe wale no ma na wraihooluu he daimana. Ma keia lumi, hoomanao ae la o Biute, o ka lumi paha keia o ua nohea la e noho nei, eia ka he Jumi hoonanea ia nona, a he waiho kamaa nona. t Hiki aku la lakou nei ma kekahi mau pani puka aniani, ata hoi e momoe mai ana he elua mau moo me ko laua mau unahi aniani, mahalo ae la o Biute ia laua me ka pane ana ih(A Kahaha ! he nana moo wale ae no h{M a aole i īke ia kekahi mau moo aniam ma ko'u mau wahi a pau i hele ai, a he kahi wale no hoi kēia, oi ake na wale ai no kim lio Lekeona i ka nani o keia kaikamahine, no ka piea, ke nani e nei no na mea a pau owaho nei, a he oi loa aku paha ua nohea la o ka nani. 1 na liona i kokoke aku ai i kahi o na moo e moe ana, hamama mai īa ko laua mau waha a poholo akn la lakou nei, aole no hoi 1 luiliu iho oili aku la lakoa nei ma kekahi «oao, a he mea kamahao hoi ia Biute ka ike ana iiku i na koa a me na holoholoua a me

na m-ami kiai a pau ua kahikoia lakou me na kapa auiam wale no t oke alanui hoi tta hohola ia jiie na moena aniani, he aniani walo uo na paia o ua hale la. A ke nana aku ma o a maanei he hulali wale no t ka ua kiea o ku olinoiino o na anīani. la lakou nei e nee malie aku ana, aia hoi, kololio mai la ke ala like ole ona pua, apa mai la i na pukaihu o Biate, a ī kona honi arja aku» ua hoomalule īa na pana ikaika o kona mau aako ine ka nape holu mahe ana iho a kona puuwai, me he mea la, ua malohi kona kino i ka honi ana i ka moam aala o na pua la iakou nei i hookokoke aku ai, aia hoi v halaw?i mai._ la o Biute me kekahi mau kaikamahine eiua no laua hoi na helehelenal nam luaole a ka naau e kanalua ole īho ai ke kapa aku oke Atii wahine kekahi īwaei-a o lauk a e aahu ana ?ioi laua i na lole nani loa, a oka poniponi o ko laua mau malea me he momi !a, a o ka nohen6hea hoi me he maka nunu la. 1 k.o.Biute vke.ana laua, maule iho la.oia .no konn ike ana i na helehelena nani luaole o keia mau nohe>!. I ka ike ana o ua mau kaikamahine la i keia pomo i kau iho maluna o Biute, kii mai ia laua a lawe aku ia ia Biute iloko o ko laua mau lima, a ua like iho'la o Biute i kela wa me he wahi bebe la na laua, a 1 ole, he mil.mili.

Ia laua e lawo ana ia Biute me kona ike oie ae, a mulniia o kekatii nuho anīani mnemne lo?v i lioouoho iho ai ua mau iiouea la ia Biute noiia Hoi na anuu auiHiii he 52 e moe ana hoi he elua iu.au liona nu kela a me keia auuu o ua uono la. I nu kaikainHhine i nalo akn ai , a i ka ana ae o Biute, aia hoi, he ruea e kona kahaha i koua ike ana illo eia ka eia iloko o ka hanohano nui kahi i noho ai, a he inau liona hoi ka mea e kiai ana īaia. •- I Uiai ke 1 a e noho hookah 1 an ». k ani | uhu wale iho la no keia iloko iho ona me ka pane ana ilio, kahaha, auhea īho nei la hoi ko'u hoahele, a he keu keia 0 ka mea kam«hao lo.i iaamua o na luea a pau, a ahea 'a ka au e ike bou aku ai i na heleheleua 0 ke kapua Terairaa a me ke kaikamahine hoi ana, a heaha la hoi kana, īna aole oia e hooko ana e like tne ka maua mea i olelo ai a loaa hou aku oia īa'u, alaila, e ike no oia i kona make loa īa'u, aole au e puni h6ti 1 kana mau oleio hoomalimali hou mai; Oiai nae ua Bmte ia e naiu ana me keia mau huaolelo, aia hoi, maalo ae la kekahi mau kupu.i elua e hapai ana i kekahi t>akaukau i luluu me na mea ai ono loa o na aho a pau, a iloko o na aekona pokoie loa 1 hookuu iho ai ua mau kupua manu la i ua pakaukau la imua o Biute a nalo aku I«.* laua. Nnna iho la ua Bi,ute la, aia hoi, he elua mau pa ai, me na pola a me na o, na pahi pu hoī, aona mea a pau maiuua o ua pakankau la, he rtiau mea nani wale no a Biute hoi i ike ole ai mamua, a oia ka ua Biute la i iho ai me ka pane ana iho : Owai ana la ko'u kokoolua e ai ai maluna 0 keia papaau.a ? Oiai nae ua Biute !a e nalu ana i keia rnea, aia hoi,' ntfnulu mai la na holoholona a pau me ke kulou }>ua o ko lakou mau poo a pau imua me na wawae e kukuīi ana, O na manu hoi, kailii kapaliii ?e la ko lakou mau leo me ke kulou ana 0 na poo imua, o na ko& hoi *e kukuii uiia lakou me ke kulou ana 0 ko lakou mau poo imua. Ka keia mau h o ai)ona kupanaha i hookahaha aktr i ko Biute manao, a koho īho la oia, he alii nui ka paha ka mea e hele mai ailu ma keia hope iho, no ka mea, ke hoike e mai uei no na hana kamahao ** na holoholona me na koa. Aole i loihi mahope iho o (keia wa, aia hoi, maalo ae la iiuua o ko Biute mau helehelena kekahi mau mauu aekd, a ua kahiko ia| apuiu ko liua mau kitiQ f i na mea ndnl 0 kela .a me k«ia ano|a maluna o laua e nolīo aua tu loa, nooa aa

' ■..'■■ : . . ■ ' / - ■-'■■; ■'■■•' ■■ ,-• ; ī helehelena olinoliao e hiki ole ai ke *' nana pono ia aku. laia i kaalo pono ae ai mamua o na holoholona, ua olowalu like ae la ko iakou,mau leo a pau me he mea la e hoaana aku ana laia. a he ku maoli no hoi ika iiihla na mea a pau a na kiai i pahola aku ai imua o ua aln wahine la o ka nani. I ko Biute īke ana aku 1 ua nohea la, aia hotj haule iho īa oia maluna o kona noho, ua j>iha oia 1 ka īhhia co keia mea nani luaT)le aua i ike ai. He oiaio e ka makamnka heluhelu, o na Lelehelena o ua nohea la, ne mau helehelena I<oua 1 haiamu ia e ka oani ame ka maikāi, e laa ka memeie o kona mau pupaliny me h.e hua ohia la no na awawa o Airoua, ao ka noniponi hoi o kona mau me he īnaka nunu la ka niaemae ma ka nana aku, a.he iuu ole kona nam. Ke kiloln aku i kona mau owili.lauoh<» he hnlali wale no i ke gula, he gula kona lauoho a me ka maiao a pela pu no ljoi kona mau manamana iima a-me iia wawae, i kupono wale ai uo kona moa ke kapa ia. u Ka Nani 0 Mauna Gula," no ka mea, he gula Whle no ka hapanui ona mea o kona kino holookoa. 1 0 kana mino aka ana he hiehie a me ka maemae luaole, a o ka awihi ana hoi o koua mau maka, na like ia me he mea la e kaili okoa aku aua no 1 ka puuwai o ka mea e nana aku aua iaia. He mea oiaio, iua e ike lihi kekahi mea iaiii, e waiho no oia ī ka mai i ke aioha a hiki i kona mau la hope, aole hoi e pau kona kuko ana iaia n na ka make e hoopau i kona kuko ana. Aoie e hiki i ko oukou mea kakau ke hoike hoa aku i ka nani o ua nohea la, pakela aku kona nadi manuia o ka mea a ko oukou mea kakau e manao ai. 1 ua nohea la i hoea mai ai ma kahi a Biute e waiho a make ana, aia hoi noho-mai la oia ma kekahi aoao oka pakauk.iu ainu, a wehe ae la oia i ko.na lima lahihi a hoopa mai la ma k.a umaumu p Biute a pane iho la. i keia mau riuaf ieīo waipahe penei : O keia kaomi ana aku a ua nohea ia me kona mau lima lalahi i hui pu la aku ine kona mau mapuna leo nanahe, ua like īa me he kuikeīe ia e houhou ana īloko oko Biute puuwai, a mailoko o kona ihhia uui oia ī lohe ae ai i keia le«> nanahe me he hanebane la a makili ae la kona mau ma— ka me ka li(;pu pu ana ae i kona mau lima i ha lima oka nohea a paue ae la oia i keia niau huaolelo me ka honi ann ihō i ka lima o ua nohea la penei: 4 Ua ilihia ia an i kou nani." Ua olelo iho o Biute īaia iho, mahope iho o kona honi ana i ka lima o ua nohea la. ua like Ka palupalu o ka lima o keia nohea, me ka palupalu o ka īhu o LinaV.ula.

Alaila, e boomatiao iho kaua e ka mea heluhelu, o keia maū olelo a Binte, he man olelo hoohaaliaa loa ia 1 ka nani o kana wahine m«a, a e liooi loa aua 1 ka nani o keia nohea, ke bauleja ko Linaknla nani. " Pane hou mai la iui nohea la, ē kau makamak;\ e hoopau i kou man manao pihoihoi, a e nana mai ia'u me 'h> mea la he vsahine au i kamam&a i kou man helehelena. Ae aku la na Biute la. Alaila, pnne hou mai la ua nohea la, ano, e ai kaua, me kou hoike j»u mai i kou mau manao h pau imua 6*u, oial he 5 minute wa'e ?io ko*li manawa L hai va mai nei e hele ai e hui me oe» aole eoi akn, nolaila, me ka awiwi wale no kaua e hati£ au Ae akn la o Biute me ka pane ana akn, aohe o*u pololi ai, aka, he pololl wahine ko , «. a I Uele oiai nei au e noi aku ia oe e ae mai oe ejilo oe i waLine ua ka'u iua nae ia. he mea oluolu ,ia e kou mau ma^lao/ , Paue koke mai !a ua kaikamahme la % ae, heaha la lioi, ua oluolu au i kaa mau uōi t a eia hoi Wu ia oe 4 e hoi oe ahala na makahiki ehia mai keia hora aku a kaua e kamaiiio noi, alaila, ia Uau e iele aku ai e male k# keiKi, iua aole e loaa ua kuia.

ae 1& oa kaifefiniahine la i koaa Komo daimana a pane aku la ia Biute % e lawe oe i keia komo a haawl 4iko Vko keiki me ko hai pu aKu no koi, e ma'ama loa oia i keiu kom_Q , no ka mea» oka wahine no kena owāii nei oo hoi, a ina e nalowale ana kena komo. alaila, aole ka hoi au e ad& na ua keiki la au. a pobo muieēhewa, ka 'luni oka hēie ana rnai i ka ioo ame ka inea o keia aina pihkia, he aina makamaka ole keia la 3 he uina make hoi, aia oe hoi e hena eu akahi wale no a komo īa. Mai kinohi mai o ko muua noho ana i keia aina a hiki i keia la, aohe hookahi kupua i komo īloko o keia aiina, a ia oe komo ia, ua nui ko'u aloha nou no keia ana mai nei ou i keia wahi pilikia. O keia aina la; he aina kapu ia, he aioa hoi e hiki ole ai i kekahi kupua ke hoooahoa mai me kona ikaika a paa, ao ka mea e hoao ana e hana pela, he make wale no kona hopeoa ala oe ino nei hoi pahua ka mana o i»a kiai o kuu aupuni.

Mai pono loa no hoi paha keia raoepoo ana mai nei oa, ina o oe ana la hoi ke male ana me a'u, eia ka he mea okoa, a ua lnhi makehewa hoī ka alo ana mai o ka inea. P»ne aku la o Biote, pela no hoi paha, aka, owau o ka'u keiki, ua like maua a elua; nolaila, ua pono iho Ia bo boi kpu iilo aiia iaia. Owai kou ipoa ? wahi a ua nohea 1« i oioau mai ai. 0 Bmte au, a o Biuteona ka inoa o keiki. Ahe ! Auwe no kahi hoi e ! o oe Io Ka o Biute, he lohe oleio wale no īa oe, a akahi po a ike nmka. 1 kela wa kofcspo ī leani ae ai na manu, a e lfKe ka iiuo ana a ka maka, aia hoi, nato aku la ua nohea la, ose na mea paa, a noho hookahi iho la o Biote. I kela wa hoopuka ae[la o Biute i kekahi mau huaolelo hailiili rae ka paue ae, kupua Terairna lapuwale! pehea la oia ! hoopokole mai ai i ko'u manawa e hui ai me kela hunona a'u, ua hiki hoi, noho ia hoi kau a hiki ananei hoi i ka la e male īa hī o ka'u keiki me ko kaikamahine, «laila, o oe hoi ka'u e keua kupua lapuwale. 1 uu Biute nei no e kamailio aDa me keia mau huaolelo, aia hoi s ku ana ke kupua Teraima a pane mai la, mai huho mai oe ia'u, oiai, ua hoike mua aku au i na mea a 'pau mamua ae o ko'u hoi aua mai, nolaila, e hoi kana, oiai, ua waiwai ae la no boi ka huukai » ua kanaka. Hene iki īho U ka aka a na Hapa 1150 la, a huh hoi aku la luua no kahi a Biuteona ma e noho ana. Oiai laua e hoi nei, ke haohao la o Bmte i kona ike ole i kana wahi i hele mua mai ai, a oia kana 5 ninau aku ai i kona hoahele penei : j Eia kaua ihea e hele nei : Ke hoi nei hoi Ruua, wahi a ke ku7>ua Teriiimft. Aole hoi keia o ke alan ii a'u i hele mai ai ? wahi a Biute Pela üb; aka, aole'au e alakai hou ana ia oe ma ia alanni, no ka mea, he mau tausani alanui e hik? aku ai i kahi o kuu nohea kaikamahine e noho la, & he mau alanui paakiki wale nola-

kou a pan e hiki ole ai ika niana o kekahi kupua ke komo iloko, o oe hookahi wale ue ->aha ka mea na»a ī hehi ku ka maluhia o knu aina, mamūli hoi o kuu lilo pio ana ia oe, a ina aole au i haule pio ia oe, ina ua komo ole oe iloko o kuu aupuni.

Pane ako la o Biute, oia ko oukoti hewa onu kupua malama punua, no kamea.uuike no oukon, lie mea hooheno nui īa na kaikamahme a ka poe mea kaikamahme, eia nae, aohe oukou hana a nui ka ikaika, alaila, hoonoho na kiai no ka pale ana aku i taa hoawalewale c makahehi mai ana Ika oukou mau puoua pee poli, a tia ike īho la oe i ka hewa o ia, no ka mea, aohe 1 lawe ko oukou ikalka iio ke kiui ana ika maluhia 0 ka oukou mau milimili. Pane akn la ua Teraima la, he oiaio keoa mau oleio au e hai mai la. iioomau aku la no laua i ka hoi ana me na kukai oielo hele ana no a hiki iko laua hoea ana i kahi a Biuteona ma e noho aua, ao na liona hoi ame pa manu kiai, e noho ana no hoi lakou ma ko iakou maujwabi, no ka nea malalo 0 ka oleio kauoha a ke kupua Teraima 1 hoopau ia ai keia kaaa ana mawaeua o na aoao a elua. A aia keia hoopau honua ia ana o keia kaua i maopopo ai la Lekeona ua lanakila o Biute maluna o ka enemi, ahe oiaio ia mau koho ana aua lio Lekeona la. Iko iakou hui ana aku, ua kau koke akn la[ua Biote la maluna o kona iio Lekeona a 0 kaoa keiki hoi maluna 0 kana ilio, a huli hoi aku la lakou no ke aupuni Rnbe.

He ouma ana o na kapnai oua Lekeona la kai Mauna Gu!a, a he poha ana f boi ) ka lewa, kaalo ana lakon ke Aopuni Rube, He mau seknna waie no mahope īho, halulu ana lakou i ka ipuka oka hale, ajnahope īho oke kuu ana iho oka nae, hoike aku la o Biute i na mea a pau ana 1 ike ai, ame ua mea hoi a pau a ka nohea i kamailio niai ai iaia a me ke komo i ia mai ai iaia. Mahope iho oko Biute hoike ana aku i na mea a pau. ua hauoli ae la na mea a pau n»e ka hoohu ieo like aou, O ! Aohe kau e hoopoho ia ai oko kakou mau manao me ka kakou mau mea e hana ai(Aole i paa.)