Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 40, 6 October 1888 — HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA. [ARTICLE]

HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA.

Unuhiia no ka nupepa Ke Alahai o llawaii. MAHELE VI. ( Kakauia e Mr. Benj. Kalana ;) Aka, i mea e hooko la ai o, ka nkiuki o ua Damisa 'a, ua hoouna hou aku \'d oia i kekahi mau kupua hou a me ona mau kiai hou. I ko lakou hiki ana mai nae, a hoohana \ko iakou īkaika» aole lakou a pau i hwa no ke kue ana aku ia Damiaa, aole no hoi i mahuahua ae ko lakoa ikaika ma ia hana, Nolaila, ika hope loa o keia mau hoao »na a ke kupua Teruima e lana-. kiia maluna o D«miBa, ua hooki pu ih«j la oia, aua uoho inumule, a hookahi waie no ana noonoo ana, ua lawe ia paha kana kaikamahine e ( ke k#lohe uo ka make, aole paha. Oia ka ua kupua la ī pane ae ai, a i make kuu kaikamahine, alaila, oko maua make pu no ka hoi ia, aka hoi, īna no hoi eia no oia ke ola nei, alaila aohe olelo ana no ia inea, he maikai no ia i ko'u manao. Maanei e ka mea ua ike ae la kaua, ua lilo aku Ja ua nohea la ia lieina Tawa-La, me kona wuoho īki oie, aoie oo i hanaino o Reina Tawa La ika maluhia o ua kaikaniahine la, aole no hoi i hoohaumia i kona kino, oka honi oia kai kamau ia, a 0 na mea e ae a pau, aole ī hoohanaia, Aolo no hoi i puoho iki ae ua nohea la a hiki ī ko Tawa-La hoihoi aua iaia i kona wahi mau, ua lawe mai nae ua keiki la i kekahi ona komo daimana oua kaikamahiue la, a he mau kpmo like Joa hoi ia elu*, a koe akn hookahi i ua nohea la. Ua oki hoi ua keiki !a ina a}>ana moumuu he umikuniamalua o ua nohea la, oiai, ke moe ua kaikamahine la, he 12 ona mau muumuu e komo ai 1 ka wa hookahi. Oka nui o na ia e moe ai o keia kaikamahine he 5. a o ka ekolu keia okala o kona moe aua, alaila, be 2 la i koe, alaila, ala mai oia. No keia nohea paha ka moe i olelo ia, ke ala ae e ku aua ka puu. Mahope iho ona hamohamo wale ana no a lleina Tawa-La ī ke kuala o Puua, ua hoihoi aku la oia ī ua nohea la i kona wahi mau, a ua hlo ae la ka hale auiani pakui o Damisa ī ole, a hoi aku la ua Keina Tawa-La la no kona home mau, ke aupunl hoi o Hoimena. E kamailio īki kaua e ka mea heluhelu no ka nohea ka Nani o Mauna Gula, oiai, ua hala aku la o I\ei!iaTano ke ala e hiki aku ai i kona home, a e aul ae kaua a nana akn i ka nohea a me kena" makuakaiu' «"• luīami la la e m manao lehulehu.

--; - ■ "yr- : ,+ - ;A - —--r-T-r-Oiai ua Teraima la e lulumi ia ana e na maoao uo ke aloha no kana oia hoi ke kaikaniahine, aialioi, iaia ī aea »e ai kona poo iluna, e moe mai aua no kana kaikamahine. ,no keia ike hou ana mai ona i na nani o kaua knikamahine, ua ku koke ae ia oia iiih nu miuo aka a leie aku la maluna o kana aioha a uwe iho la me ka naau ehaeha, aohe nq nae wahi mea a ala iki ae oua nohea la, he oia m-au' ao.kona m.oe ana e like me ka wa mua. | Manope īho oka awe aha a kona makuakane, ua nana iho la oia i na wuhi a pau o kana kaikamahme, he oia mau no, aohe wahi i ano e ae. Alaila, hoomaopopo ibo la ua kupua la, aole ka ī hana inaia kana kaikamahine, ahe oi aktr o Datoisa ake kupua maikai nui wale. Aohe kupua e hke me īa, ina okela Uwe ia ana o kuu kaikamahine a na keknhi kupua ukoa, īna ua lilo k* mt»luhia o kuu kaikumahme i mea ole. Aole i ike ua kupuā la, ua hana la kekahi mēa maluna o kana kaikamakiue, ahe hoike ana māi ia ua hapa kona ifce kupua. A hala ae la na la ehma o ka moe ana oua nohea la, aia ala mai la oia mai kona • h:amoe loiili ana, a »ole oia ī maopopo ua oki ia kekahi lihi o kona.mau muumuu, a ua laweia hoi kekahi o kona mau komo, aka, iaia e linohau ana īaia. a i kona hele ana aku ma ke auiani e nana ai, aia hoi, ike aku la oia i kona akaku, ua oki ia ka kona uiau muumuu, no keia mea, Ua uwe koke inp la ua kaiiUmahine la, a noho iho la oia ilalo ,toe na wainiaka e heleiei ana, ua manuo ku nihewa ia ua nonea lu n* kona makuukane no la i hana keia mau hana alohu ole, oiai, aohe oia i manao he mea hiki wale ko i na kupua a pau Ke komo mai iloko o kona o kona makuakane waie no la, eia ka, he mea okoa loa iio. .

1 kn hiki ana mai nue o kona makuakaue a hoike aku la oia 1 ua pieu » pau, 4iawa no hoi 1 hoike mai ai Kona na mea a pau mai ka mna aka hope e like me ka kaua mea i ike ae nei mamua. Aole nae i pau pono loa ka mooleio oko Reina Tawa-La heie ana nia o ko Biuteona naoolelo nei, aka, ma ku mou.elo o Uwepa ka pau pono, oiai, o Keiua Tawa-La ka Uwepa keiki e like me na mea i hoike.mua ia. No ka hoike pau pono aua aku o ke kupua Teraima ipa mwa pau o kona hoopahaehao īa aea e Damiea a me Keina Tawa-La nolaila, kulou iho la ua nohea la ilalo no kahi mau minute loihi me ka helelei ana o kona mau waimaka a liuliu wale, ea ae la kona poo a kani ihn ia kaoa uhu, a hoopuka aku la oia i keia mau huaolelo penei: U E kuu makuakane, aole au e olelo aku aua ia oe, e haaLele ana au i kuu kane i hoopaa mua ia ai o ka hoopalau, aōle no hoi au e oielo aku ana e male au ?ne ka mea uana ī kilohi itio nei kuu kino euai a lalo, aka, e waiho ana au i ko'u inanao mawaeua o laua, a penei no īa : fc4 lna he manao hke ko Kela ame kanaka elua no''i hookahī nei, alaiia, na ka mea i oi aku c| ka īkaika o laua nana £a wahine, oia 'hoi owau, a uaua au a niau a hiki ī ka hooluolu ana o keia kino', oia la ī lohe oe e kuu makuakane. " Ika iohe ana o k6na makuakane i keia mau huaoielo ano e a kana kaikanianine, ua hookhumaha ia koua inanao, a oia kana i bane aku ai • kuu lei aloha h8 kaikamaliiue, o kau manao i hoopuka mai nei, manao la e alako akii ana ia f u iioko o ka pilikia a me ka nui, Pehea oe i manao ai e kuu makuao kela manao i'u i hoopuka uku neu he manao la e alako aku ana ia oo iloko o ka popilikia nui ! Iji wa i pane aXu| ai kona makuakane, penei : ' Ipa e ana o Damlsa maluna ; o Biut]eona # alaUa, ua 'pono, «ka lio\ | i lanakila o Biuteous, alaila/ I\e mea ewiiu aku aua no ka

Paae aku la ua nohea Iw, aole loa <3$ [ fjr e poino pela ke aoo, no ka īaea, a 1 "" hana ino m;»i lakou ia oe. alaila. aol€r _ ■ !■' ■-■■■■. * ■ : - i loa au eae e lilo aku , kekahi lihi q kuu kioo nana a hiki i kuu make ana. Aka, i hiina mai lakou me ka maikai, alaila s e hooko pono ia auaaei ko lakou makemake a pau e a u nei, k No keia mau olelo hope a ua kaU -. kamahme la, ua ae koke aku ia hoL kona makuakane 1 kaōa mau olelo. Noliiila, noho iho la o Teraima mei ka maiuhia a me ka maikai, aole do hoi he kupua e ae nana i hehihehi hou akn i koua kapu. Maanei e waiho kaua e ka mea heluhelu i ke kamaUio ana no ke kupua Teraima ame kana oohea, oiai» aoie i akaka ka mea nana ka wahine i.kaia wa, no ka mea, ua hoololi hoa ua nohea la i kona manao i keia wa e iike me ka kaua i ike mua ae nei i kona m»nao, '

A maanei hoi e nana akn kaua nō Bioteona a me Reina Tawa~La. aoi ako la o Heina Tawa-La me kona maknanane no kona aupuni me ka manao hauoli nui iloko o na manaa kokoia oke aioha no ka nohea ka« . ili puuwai o Mauna Gula, a e hia-a mau ana hoi kona mau ro aka ina po a pau me koaa kuko pu ana hoi ina la a pao no ua nohea la. Alaila» e hoomanao iho kaua eka mukamak# heiuhelu oKa ohana palia keia a Keinohoomanawanui me Ka-lelealaa-fea, ke ike la 1 ke kuko/ Maanei hou hoi, e hoalu iki ih<> kaua eka mea heluhelu no Heina Tawa-La, a e aai loa aku kaua a nana loa aku no T?inteonA a me kona mau makua ma ka lakou hnakai makaikai honua, oiai, ala no hoi lakoū a pau īloko ona kokoia oka hauoli, e like me ka kaua i ike ae nei ma na helu i hala, a oke kumu no hoi o ko lakou hauoli oia no ka hooko ia ana oko Lkou makemake noka loāa o ka nohea pūuwai hana olu o Mauna Gu]a ia iakou. Aka, o Walika, aia oia iloko oka mauao kupilikii oke kaumaha ame ka hopohopo pu no hoi o ka naau, ncT ka mea 5 aole oia i hoololi iki i koua manao niahope o ka Lekeoua mau kuhikuhi ana. . V' - ■ *-. Oiai ua paa kona manao e ili mai ana he haawe kaumaha o ke kupilikii maluua o iakou a pau, a aia no oia ma ka aoao e olelo ana, e komo kuhoho— nu aku ana lakou iloko o hooili kaua lm hana loa.; Ia lukou e helt? la a hiki ma ke aupuni o Monata Lu (oia hoi kekahi 6 na aupuui i lilo pio ia Hauuelauā, o nana ma ka Paeaina, a,e ike ia ka oUaio, ma na helu 1 halu mamua loaJ.a I i kek&hi la, huli ae la ua maka o Wa- ! iika a.naua aku la i ka lewa, a ikeaka la oia ia Reina Tawa-La a me kona alihikaua Damisa. a oia kana ī huli ae ai a pane aku la ia l>iute ma peuei: Auhea oukou e o'ii mau haku aloha, he mea hou ka'n e ike uei ano. - lieaha ia mea hou ? wahi a Biute ma i mnau aku i\\, īle mea kou no, he mea hou anō nui nae a kaumaha e hoopilihua aku ai i ka uaau o ka lēlialelui a pau a me oukou pu no hou _

E hoike mai i ua mea hou la, i maopopo ai ia mau mea a pau ia makou, wshi a Biute ma. f Eia ua mea* hou la, t% Ua ike aku nei au ia Keipa Tawa-La a me Damisa e hoi mni ana m|U ke aupuni mai o Maona G«la. I ka lohe ana o Biute ma i keiamea hou kamahao e hoopilihuu ana hoi 1 ka naaa oua Hapa Ilio Ih, ua pane koke aku la oia ia Eeina Hiu penei : He piaio anei kela maii olelo a Walika 'i Paoe aku la ua Reina Hin la t ae, he oiaio no, no ka mea, ke hoike mai nei kahoaka ia'u, he oiaio no. E WaliKa I wahi a Biute, he oiaio anei mau mea a paa e kamailio mai nei ? Ae! he oiaio no, a aole hookahi hoopunipuni iloko; wahi a Walika. E hoike mai hoi oe e Lekeona i na mea a pau i maopopo ai he oiaio ka Walika mau mea e kamailio mai nei ? Fane a.k.u la o Lekeona, he oiaio no; nolaila, e kuu haku, akahi au a ike i ka ino o keia mau mea, oia paha ka mea i puana ia ai e kela wahi:kāiiaeoae: Akahi au a ike i ka ino o Hilo Kc hu'ea mai la na piha-a moe-wai o uka E hoolohe mai e Biote kuu haku, o na mea a pau a Walika i waaana mai ai ia kakou i na la i hala ae, e ala mai aua ia ma keia mua iho, oiai, ke ike e aku nei au ina kahoaka a pau loa. He oiaio ar<ei kena mau olelo au e kau lio meikai e olelo mai nei ? wahi $ Biute. Ae; hd oiaio loa keia mau oje!o a'u wahi aka lio Lekeona me ka maka kaumaha. . E hoike mai ana oe i n-i hana a pau i maopopo ai ka oiaio, wahi hou a Biute. Ela, wahi a Lekeona, o ka wahine a'o : hoomoe ai na ke keiki a kakou. oia wahine hookahi no ksi kii ia aku nei e Keina Tawa-La ma ke ano īmi kamu hakaka mawaena ona a rae kakou. > He mea oiaio no hoi, ua loaa aku aei ua wahine la iaia, ua ike oia i na Wahi a pau, aua honi nae laua, a koe aku ke ki ke pani momi o Mauna oula, na kau keiki Biuteona ka mea waiwai. Ika lohe ana o Biute i keia mau lauaoleio, ua pii koke ae la kona inaina, a hohola ae la ka uia maku'e ma kona mau papahna, e like me ke aao mau oka mea i piha i ka huhu, a pane aku la oia la Lekeona me keia mau huaolelo ponei: Ano ka wa, e hoomakaukau oe īa o£ iho, aohe a kakou wa e Bferd e hana ai \ keia hana, o keia wa wale no, nolaila, e lalelale mai oukon no ōukou iho a e lele kakou ao ke aupuni oua keiki la.

Pane koke aku la !io o Waiika, aohea oukou e o'u mau t)v>ku, e hookuu aku kakou 1 ke keiki e hana e like me kona makeoiake, aoie no hoi i poiuo ka wahine a ke keiki a kakou laia, nolaila, mai lioohaua wale aku kakou iara, aole auanei i ike ia aku, pau mai kakou i ka i ua keiki' la, no ka mea, ua maopopo ia'u, aole hookahi o # kakou e lanakila aku ana malona ona. . Pane aku la ua Biute la» auhea oe e Walika, ua mahalo au nou i na waa, pau i hala ae nei, aka, I keia la, aole o'u mahalo īki aou, no ka mea, uau e hookuemi hope maunei ia makoui na wa hooili Jkaua a nie na wa a pau a anakou % xo#kemake ai e hoohana i fc«kafii|pea. ke kumu ? wahi a Wahka i £jaiie a&u ai. | O k©u h©opuka mai i kau mau olelo 1 na wa a pau, wahi a Jfiute. Aole auei ae 1 wae mai īa'u i kuhiv kahi puuone non, i kilo, i makaula, a i mea wanana e aku hoi 1 na poino a rae na pomaikai e kau mui aua malunu ! ou ma aku, a me na wa hoi, i liala hope ? wahi a Walika i paae aku ai me na h«!eii«lena kuoo.

Pane mai la o Biute, ua olelo no aii pela, a ua wae 10 raai 110 au ia oe nd ia oihana. > t I kela wa, pane &kn la o Walika me ka hoohiki pn ana 3 Ano ! E lohe oe e Biute kuu haku, aolē au e ae hou e wānana a e hoike aku ma keia mua aku* i na poino a me iia popilikia a pau e īli mai ana maluna o kakoh.

A ovrau nei hoi . ua hiki ntK la'u ke pale no'u iho, # a malia, oia palia ka mea nana e hoopau i ka nohona kuee mawaena o kakou a pau. Mahalo piha, wahi a Biute i pāne akt» ai. o ko'u makemake ia a me ko'u iini pu, a ma ka'u kauoha a pdu, malaila wale no oukou e hoolohe mai ai a me ke kokua pu mai no hoi, alaila, e loaa io no auanei he lanakila kamahao ia kakou a hiki i ka hulihia ana o keia honua. Mahope ino e na kukai oleio mawaena 0 lakou, ua Luohuakeeo iho 1& 0 Walika a pane aku la oia ia Biure me keii mau huaolelo penei : Akahi au a haalele ia oukou ena haieu, a e hele ana au mamuli 0 ko'u makemake iho, oiai, aole au i makemake e lilo ko'a kino i moepuii no ka oukou mau hana lapuwale; aka e mauna i ke ola ma na mea a pau 1 akaka he pomaikai ka loaa mai ana. Ma keia mau kukai olelo ana mawaena o Waiika ame Biute, ua hookoke mai la 0 Btute iaia nei a hoomaka koke aku la ua Walika la e hele no &oaa wahi e noho aku ai. E hoomanao e ka makamaka heluheiu, ua liookuke aku la o Biute īa Walika kaiia kuK>kuhi e tike me kona manao, a ua «»e*aku no hoi o Walika ia manao ona pela. nolaila, ua hakahaka loa kekah; aoao o ua Blute la, aohe kōo ikaika nana e kuhi&uhi a e alakai iaia, ana ke au auanei 0 ka manawa e hoike mai īa kaua e ka mea heiuheiu i ka hopena 0 keiu mau hana mawaena o Biuta a me Walika. Ia Walika i haaleie iho ai ia Biute ma, hala aku la ua hapa pueo ke' kona home mua a noho aku la oia īlaila, me ke ano hoomanao pu no nae i kona mau haku. (Aolē i pau.)