Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 42, 20 October 1888 — HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA. [ARTICLE]

HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE O Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA.

Unuhiia no ka nupepa Ke Alakai o HawaiU

MAHKLE VI. ( Kakauia e Mr. Beni. Kalana;) Oiai o Walika raa ke aupuni Pa~ haohao, aia pn no me ia ke aupani Uwea, e like me na mea ī hoike ia ma na helu i hala. No ka manao no o Walika e hiki io mai Bna no he mau poino ulia ē like me karri mau mea i wan*na ai, nolaila ke kumu o kona ae ole aria e haawi ī kē aupuni Uwea ia BiHte ma e paa ai , a oia no hol keia ana e paa mi. ■■ _■. ■■■■ |: laia nae e noho nei, ua īke aku ]a oia ī ka poino i kau iho maluna ;o Biute ma kona mau haku, ame ko lakou lilo ana ī mau pio ua īleina Tawa

La r a oia ka ua wahi hapa pneo la i akaaka ae ai me ka pane ana ae } ka haha l akahi a ike pono oukou i ka hewa oka oukou mea i hana ai . a i paakiki ai hoi, a oia iho la auanei ka hopena maluna o ka mea e hoopaakiki kuhihewa ana. u AoIe au eku koke aku ana la mkou e weiie mai, wahi aua wahi hapa paeo la i pane ae ai, Aka, mahope aku, e kii no au a l&we mai īa oukou me he inakani aheahe la ma ke kai mai a**he pilaneh e aoie e ooi kuu kino t aohe pu hoi e ike o Damisa i ko'u wā e kii aku ai a lawe mai v wahi a ua wahi Wa]ika la i pane ae ai ncfe ka leo nialie. O keia mau olelo a ua wahi Walika la i pane ae ai, he mau olelo kuhihewa Io» ia ana, oiai, ua paijlele loa oia maluna o ke aupuni Uwea. Aka, mahope iho o kona noonoo akahele ana malalo o kona mana piha aia hoi, akaaka ae la f oia me ka leo maiie a hoopuka ae la i keia mau huaolelo penei: Kuhihewa maoli au i keia mau noonoo aua o'u e iike me keia. > Me keia mau noonoo ana o ua Walika ia, ua hoololi hou ae la oia i kona manao, a oia kana i paue ae »i i keia| mau huaolelo penei: ! E aho au e hookolo aku i ko'u poe makamaka kupua, malia o aloha mai iakou ia'u, alaila, e ola kuu mau haku. Kaahele ae la ua Walika la ma na aupuni a pau he 52, a hala ioa aku la oia mawaho a hiki ana oia i ke aupuni oke kupua Sariburo, a pa ana kahea a kamaaiua. Malihihi na maka la e Walika. Ae; malihim no hoi paha na moka he huakai no hoi ke kumu o ka hiki ana mai wahi a Waiika. | Ae, heaha ka huakai ? E hoike mai me ka pololei, īna paha he makemake feou 110 na aupum a pau oke ao, a no kekahi mea e ae paha, wahi a Sariburo, ke kupua.

Pane aku la o Walika, aolē au i makemake ike ao hoiookoa no'u, aka, ua makemake au i kuu mau haku e hoopakele la ae o ka umii ana a ke'kupua DamiBa maloko o kona hale aaiani pakui. Ia wh i kulou īho ai ua kapua-1% no kekahi mau mi.uu.te- loihi a i ke aea ynu ae o koua poo, pane aku la oia i keia mau huaolelo walohia ia Walika penei: E kuu makamaka, a hoaloha hoi o loko o na poino a me na popilikia i na wa i hala ae, ua nele kaqa i ka maua ole e hiki a{ ke ku aku imua o Da«iiaa ke kupua i weli la e ko ke' ao nolo-1 okoa nei. I He mea oiaio ao.he mana, aohe ikaika, aohe mau mea ea? e hiki ai ia kaua ke ku aku kupua Damisaj no na mea', ua oi pakela aku kona mana a me īkaka mamua ona mea e ae a pau maiuna o ke ao holookoa. ] Nolaila, o keia kūmu nui ae la ka 1 mea nana e hookueiiii hope i kou mau mauao ana no ka pakele o kou mau haku a mai maaao mai no hoi oe he mau o'elo hoopunipuni keia na'u ia f»e, aole, aoie loa» o kuu ake nui o ka hooloihi ia oke o!a o kou mau haku, a me ka loihi o ko kaua noho aloha aka, o keia mea nui mamua o kaua, ©ia hoi, kaikaika ole; oia ka mea hana i hookuemi hope i ko kaua mau manao a pau. Vane aku I y Walika, ae, la hoi, ua nele ae ino k#ia i ka mana ole e iiiki ai ke ku aku imua oke kupua Damīsu, nolaila, ua pau ae Ia no ko'u wahi muuao, ua uele ae la no mai aoe mai. _ V Panē mai la ke kWua Bariburo e hookolo aku no pahtj/oe 1 ka nui niatiu o kaUa, oia', aole no i laua mai ko kaua mau makaniuka.

Mahope iho o ko laua kukai 'olelo ioihi ana, huli ae la o Walika a lele hoo aku lā no kahi e loaa ai oiia ?dea nana e hoopakele i koiia mau haku, ma hoi ne mea hiki. Kaahele ae la oia iwaena 0 ua kupua he 60,000 e ophp aqa maluua o ke ao i kela wa, a īwaeua o keia poe kupua a pau, aole ho kahi o lakuū i oielo mai, he hiki aua iaia ke ku imua o ke kupua Damisa. » Ma keia mea, ua maopopo ia kaup % e ka mea heluhelu, aohe hookahi kupua maluna o ke ao e hiki kē ku īmua o Damisa, ko ka oleio i puka mai ka waha mai ona kupua U pau, he ole wale no, a Ua hoike mai lakou a uau, o Biute wale no ame kana k€iki ka mea hiki ke ku imua o Damisā. Aka, ua ike ae nei kv>u& $ ka mea helnhelu i ka pahua o ka mana oka lima kui o Maodelan\ a me ka pākika pu o ka mana o na Hma punalaele o ka kakon hapa ilio. 1 Iloko no nae o keia mau olelo hooiloilo mai a na kupua a pau ia Waiika aole i kuemi hope ua wahi hapa pueo la a ano kanalua īho o loktf o kona Inaau, a i ole, paupauaho oia ika imi ana i wahi e pakelaai koua mau haku ' aole loa oia i pauaho iki^ I keia wa hoi a Walika e hele huli nei i wahi e pakele ai kona mau hakn maluna © ke ao Lolookoa, aia pu o Damisa ke īmi Ta iaia, me ka manao no oua kupua Damisa la, ina e loaa ak\j o Walika īaia, alaila, e make no Oia e poao ai, oiai ua īke ua Damisa la no Wahka a ua aao hopuliopo oia nona. 1 I keia wa nae a Dami3i e liuli hei i ua wahi Walika ia, ke ike mai la no kahi Walika a oia kana i paae ae ai. Ina manao oe e Damisa, e huli ia'u aole an'e loaa īa oe iloko o na makahiki he 20,000 ma k'eia mua aku.

He keu keia o kahi kapa pueo hoo-* nana nui wale, aka, na kc au oka m!īna\va e hoike mai īa kaua e ka mea helohela, owai la auanei o laua ke lan»ki!a ana, a owai la hoi o laua ke poino ana. 1 Kaahele hou ae la ua Walika la malnna o ke ao hoi6okoa a iloko o na puni he 50 o kona kaahele aaa, aia hoi kaiu ae !a oia maluoa o kekahi mokuptim uukii'nona ka ihoa o Baderel>oru [Puaa Ankai] no ka n.ea, aia maluna | o tia wah|mokupurii \iuku la e noho | aiia ho pi|ia kupua nona ka inoa I>a- ' dcireboruf oift hoi Puaa Aukai,

No ko Walika ana iaia, ua kipa ae la oia i oni la. ,a i halawai aua i kahi hookalai, ninau akif la ua Pnaa Aukai la, !Malihini e'Wa-' " likaea? | No keia mea, ua haohao loa ih®la o Wahka iio keia leo o ka puaā naha, a me ka loaa ana oko ia ' nel/ inoa iaia a oia ka ua Walika la .i pan® , aku ai penei; | Kahaha ! loaa ka feoi ko'u inoa ia' oe, a leaa ole hoi kou ia'u. Owai kou moa ? wahi a Walika. Pane aku la ua Puaa la, 0 Puaa Aokai no ko'u inoa, a mamuaae o koii hanaU ana, ua loaa mila no koa itfoa J ia'n. ( *. " Mahalo pilia i ke ljamaaina y a Wahka, a ninau hoi| aku la no wale no nae pulia ko ' kou Was! aupum nei ? Ae, owau wale fco* aohe wahi_koko-" olu, wahi a Puaa Aukai. ' E hele ana hoi kau, huakai ihea wahi a. ua Puaa Aukai la i hoouinān mai ai, 1 L4 Pane mai la ua Walika la, he wahi huakai, kaumaha ka'u e hele nei, a ua imi ae nei hoi a puni |ke ao holookoa aohe hoi he loaa iki o ka'u mea i makemake ai. Ahe ! ua maopopo aku la ia'u kau mau mea i makemake ai, a eiahoi ka'u ia oe, ke ae mai hoi be i ko'u manao, wahi a Puaa kukai. Heaha īa manao ou e kua hoaloha? wahi a Walika. Ē hoaikmie kaua, a e lilo au i mea' J aloha ia e oe, a pela hoi au ia oe, ma ko'u wahi e make ai malaila oe, ma ko'u wahi e poino ai malaila oe, ama ko'u wahi e hele ai malaila oe ana ka make o kekahi o kaua e hookaa-

wale ia kaua. laa i paa kou pela oe e hana ai a © h<ioko ai hoi 1 ka'u mau kauoha a pau, e ike no auauei oe i ka pomaikai o ka'u mau alakai a pau. Paue aku la o Walika, ina ua hiki ia oe ke hana i keia mau mea a pau me ke knemi hope ole, alaila, owau mau me oe a hiki i fca o ko kaua ola aua, ina he pomaikai ahe poino paha ka mea e loaa % ma*i ana ia kana na hiki no. , aku la o Puaa Aukai, he po~ maikai no, ua akaka īa'u ua mea a 'pau e hana aku ai no kon mau haku, a me ke ano a'u e hana aku ai i wahi iio lakou e pakele ai. _

e boi eo ko'u home, & malaila au e noonoo ai i ka'u mau mea kupono e hana aku al īmua o ke ku|'ua Damisa. | Ae aku la o Waiika I ka manao o ua Paaa Aukai la, a emi like iho la laua a iialo aku la īliko 0 fca ehu a ke kai. .-.4 ; No kekahi mau Bekona komo ae la lana maloko o kekatii ana nni īloko o ka moana. [ He mea kamahao loa no Walika ike ana aku, ata maloko 0 ua ana la, na laea uaui o aa a pau. Oke gula ame *Ke daimana, he mea hoolel wale ia no malaila, a 0 ka lui&i moe hoi oua Puaa Aukai Ia a he na*ī ia ioi aku mamua ona mea »a- -| nia pau a Walika iike ai ma na wahi a pau ana i liele ai. Ndlaila i uinau iho ai ua Walika la iloko iho ona penei: f Kahaha! He maoli anei keia a. *ole palia ? ; Pane liou ae la uo ua Walika la, a mahope akn no a«anei e ike tio au i ka oia'o 0 keik man mw a pau.

Mahope iho oko laua paina ana, a m& «a heonanea ana maloko o ka home naui o 'Xi* Puaa Aukai la, aia ihoi, pane mai la oia ia- Wahka me ka i ana'mai: E hoi ana au uo ka hooluolu ana iho, a pai hoala hfou ae ©e ia'u. A exa oae ka'u kauoha ia ©e 5 e bojoe, a lele pololei ne no ke nnpuni o Hoimena» me he maa la nao, ke Imli laoi la o Damisa no ua aupum la ona mai ka hele hnli ana ia oe: Nolaila i kou wa e hiki ai ilaila, e lioomauao īht* ot aia no au malaila, a maimakau ee a kanalua hoi no na mea a pau e hana ia mai ana inaluna 4> Ut no ka mea, aia au mahope o kou iueheu i na wa a pau. Aohe oo wahi e pomo ai, a # aoie hoi e pililua, ©iai, īia f u e waele mua kou ālanui a malaelae maikai. O kau hana wale no, o ke kii aku i k»u mau haku a lawe mai, a e lawe pa mai hoi i ke kookoo aniani I>amisa k.6 kookoo kupueu hana lokoino hoi. Aka, ina u» 06 na soaa 06 kela mea, alaila, aohe on alahele e ae e pakele ai' o Lola wde no kela koho 1 a nui e noho mai nei i ka papaku o ia moana a ilaila ka hoi oe e noho ai n hiKi hou aku ke kauoha ia oe. Ma keia mau olelo a ua Pnaa Aukai la, ua maopopo aku la la Walika na mea ft pau ana i manao ai e hana, a oia K.aua i pane iho ai iloko ona, akahi 10 a loaa kuu mau haku ua a'loha mai o Puaa Aukai ia'u. Pane aku la nae ua Walika la me . - • < ka mnAu ana aku :

Pehea la aiane! aa e maopopo ai i' ua mea a pati © hana aku ai, oiai ke ( hoi nei oe e moe ? ! Pane m&i Ia uaJFuaalAukai !a, mai hopohopo keu manao no ia raea } oiai, ■ ua hoike mua aku »ei au 1 na mea a pau ia oe e hele oe, % māi kanalua īki, no ka mea, e hiki e ana au ilaila mftm.ua o kou hiki ana ilaila. <jĒSBI Me keia mauj haaolelo wale no ua Puaa Aukai la i hoopuka ae ai a huh ae la oia a komo aku |la iloko o kona' luoai nioe a paa mai kona puka a iialo aku la oia. O Walika hoi,|lioaa wde aku Ia no oia mawaho, a no kekahi mau minute kona hoaa ana, huli at> !a oia a puka aku la mailoko aku o ke ana a hoea ae 1& oia iluna o ka ilikai. Ia manawa lele poioīei aku lu ia no k© aupum o Hohnena e iike me Ke 3cauoha a Puaa Aukai, E hoemanaoJihoJ'kaua e ka makamafca heluhelu o keia pnaa he puaa jnao!i no ia e ke ano mau o ka puaa a kakou e ike nei i keia w». O ke ano o kona hulu ho eleele e like we ka puaa eleele, a o kahi hoi i 3ikc ole ai he puaa'kupua keia a ka-! kou a o ka puaa niaoli hoi, he pau wale no i ka nau ia e'na i»ibo o ke kanaka. Oiai hoi o W'alika ej|haalelepau ana i kona mama piha ma ka leīe ann, a no keKahi mau iiora4*pokole wale 110 hoea aku oia 110 kah» hoi a Damisa a me- kanal keiki Heina Tawa La e Uiakaha [ana īloko o koua nam kamahao iaua lealea nui me ka hauoh. " laia i keehi aku'aiUluuaio ua aina

la, nia hōi» "halawai mh\ la oia me ke~ 'kahi kaikamahme m loa ana i ike ole oi marrtia aku. a ua īa oia. E noho aua ua kaikumahine la uialuna o kekahi pohaku ma ke kae o kekahi muliwui aie. ka, hiehie nm. i ILiiawi mai la ua kaikamahīne nei i ke aloha iaia uei, a pela no keia i panai pu aku ai i ke aloha*taia. A e hke me ka ike kilokilo 1 loaa ia Walika, ua ike aku la oia ' o Puaa Ankai no keia kaikamahine ui «xiu e ike nei, a oia kana i pane aku ai īaia : E ka nohea, £ua haopahuohao mai oe ia'u, eia mai nel ka oe maaiua o'U, ahe mea oiaio ua nui kou hoopahaohao ana ia'u e ka wahine opio. A,e*; ano T e hoolilo aku aha aU ia oe i puaaa, a nau no ia e īmi ae i kou pono a owaa no ka mea e malama ia oe a*biki i kou iaoakila ana, wahi aua nohea la i pane mai ai ia Wali^a, Nolaila, na ae pku la c Walika a hoolilo mai la ua nohea Puaa Aukai la ia Waiika 1 puaa eleeie uuku, a hele auwana ae la ua Walika- ; la aae kona kiuo bou maluna o ke aupuui Iloimeua o ke kupua Damlda. Maanei e ka mea heluhelu, e waiho kaua i ke kamailio aoa no Walika e auwaaa hele la me kona kiuo pua», a e aui ae kaua a kanaailio no Puaa Aui kai a me koua kino wahine ui. i Hiki aku ia ua Puaa Aukai la no ika hame o Damisa a me kana keiki a i ka ike «ua mai o Heina Tawa La i keia wahiue ui na haawi mai la oia i ke aloha me ka pane ana aaai ;

ooe no aiiei ka o ke kai/ka h«a kauuu hoi o kuu ? Ae; ow»u no keia, &obe mea okoa, wahi ua Puau Aukai la. la manawa pane bou mai la o Eei. na Tawa La, ua hoike mai nei kuu makuakane ia'u, aohe ona makemake e ike ia oe i keia la, bo ka mea, eia ka oe ke hana neri kekahi hana moino loa, he mea hoi e hookaawale ana i ko oltia odh(pa kane a wahine. Ika lohe &na oua nani la oke kai (Puaa Aukai) la i keia mau huaolelo aua Keina Tawa La la, ua helelei I"f koke iho la koua mau waimaka me ka hoopuka ana mai i keia mai} huao4eio penei : lieah* lu hoi, akahi a maopopp aku ia ia'u mauaa o ko makuakane, o j kona manao maoli he e j hookaawale i ko maua uahona kaue a I wahiue hoi. | Ua hiki hoi paha, a 1 hele mai ua «īakuakane la ou, bai aku oe, acf!e au e ike hoa aku ana ?aia ā lilki i ko'u mau la hope. | Ina e noho a manao ae ko makuakane, owau ka wahine e male ai, alaile, hai aku oe, aohe o'u e ike hou iaia, a maanei la pau au me ia, a pau ia me a'u. I kela wa, a ua Puaa Aukai la e ku kaehu la, pane mai la o Eeina La, aha, e hoomanawanni iki paha oe a hui pu hou au me kuu m&kuakane. ■ i (Aole i pau.) Ua lilo ae nei ia Mr. L» Oabat ka Luua Nui o ke Alahao Hawaū e kaawale aka ana o Mr. Gribble's moi keia Aupuni aku.