Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 44, 3 November 1888 — HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA. [ARTICLE]

HE NANEA KAMAHAO LUAOLE NO BIUTEONA. KA MEA I OLELO IA KA OLALI O NA AUPUNI HUI HE KANALIMAKUMAMALUA. A I OLE Ka Lima Ku'i o Maudelana KA LIMAKAHI HOI I HAAHEO AI KA HONUA.

Unuhiia no ka nupe;po. Ke Alahai o Hawan.

MAHELE VI. ( Kakauia e Alr. Benj. Kalana;) Aole hoi o Biuteoua ma i manao he nui loa lakou iloko kahi i paa ai, me ko 4aua maepopo ole hoi o keia mau kanaka eiua oia do ko lana enemi Oiai aaa lakou a pau e kuku ana, lalau ae la o Uwepa ina noho he eouo a pane aku !a penei: E n®ho īho e a'u mau pio maluna o keia mau noho a pau, a e hoolohe mai 1 ka'u mau oleio. la wa, nonoho ae la o Bmt.e a me kana keiki ma ko laua mau neho, a o Uwepa hoi me Puaa Aukni maluna o ko iuua mau noho, a o Walika, Reina Aiu a me Lekeona, kuku hke mai la kkou a pau. ] U ko Biuteona mau nana aiia a pau,! aia no ia īluna o Uwepa, a Ke nalu U o loko ona iho penei : 0 kuu kaikuahine Uwepa no paha keia, a ke oie no hoi au e kuhihewa, oia no kela, no ka mea, aohe wahine e ae nona na heiehelena e like me keia a'u ī īke ai mamua, aka, o Uwepa wale no. Me keia mau noonoo iloko © Biuteona, huli ae la oia a ninan ae Ja ia Biute kona makuakane peuei : E papa aloha, ehia ia au keiki i hanau ai me na wahine apad o ka honua uei mamua o kou nalowale ana 'i Pane mai la o Brute, e knu keiki, ke ole au e kuhihewa, he elua wale no keiKi. o oe, a me kekahi keiki okoa no, i ifee-pehea ia ke ano o ke keikī, 110 ka niea!, haalele aku au aole oia i hanau ua lohe nae au hw kaikamahiue* ke kei!ki, a n»a eia ke oia uei ua k iikamahii e !a, alaiia, o kou pokii pōnoi 10-\ i/i,|aohe wshena'ma o'u nei. i Oiai nae o Biuteona e kukaiolelo anamekona makuakane, i he mea oiaio hoi, ua loaa īalaua ka haawina pilikia loa i keta sekona oia boi ke auo hoopepe, oiai, aia iloko ' o lakon ka makau kahi i noho ai, o paa hou lakou iloko o ka mana o Dam^a. Me ia haawina lakou a pau e nonoho ana la wa, a no kf kahi mau Bekona, ku ae la o Uwepa a hoopuka aku la ī keia mau huaoielo peuei r T E a'a mau pio, owau kooJikou haku ko ōukou hoopakele hoi, ka mea hoi nana i hoopaa pio ia oukou, a © ka mea hoi i hoopakelb hou ia oukou mailoko mai © keia pJ)mo nni, a ke ninau aku nei au ia oukoa a pau, heaha la ka oukou uku maiana nui e uko mai īa'a no keia hoopikele ana a'u ia oukoa ? i 1 kek wa, aole hookaUi mea hiki

[ke pane mai, oiai, ua makau <?ikou a jpa*J. ■ / I Ninau hou ako la o Uwepa noka I elun oka mauawa, ia wa i pane mal; |ai o Walika me keia rnau huaolelo | Kka hakii ona haku, ka mea : h'oi! a makou i mauao ai imu e hiiG# nal , iwi o aiakou a pau, ka mea hoi a ma-l i i ukai hele aiina la mamua ae. E kala »iai ia*u, oiai au e' hoopuka aku ana i kekahi r„&u wahi oleloimua 0 kou hanohano. ili pane mai imua o'u * hke me kou makemake wahi- & UWepa, 0 wau o Walika, a o Wereoeta hoi au 1 na Ia e noho pu ana me oe ma ke sno he kuhikuhi puuoue nou, aole n® au i ike i kau mau hana iuo a me kau matf hana hoopilikia ia mak«u a pau a |uki wale 1 ko makou haalele ana ak iia oe, ua hana nae au i kekahi haoa ino l#a imua ou. Oia hoi ka lawe ana mai i ka pouo a -me ka hanohauo i hoohiKi ia nou, a! haawi ae la au ia īa'la (Biutedna) ua ike no au i ka hewa oīa hana ana .a'u aole hoi e hihi, ua enemi hoi au ia oe, i kou haua una i ka hewa. Ma ia mea, ua maopopo hoi ia'u kau oielo wanana nb makou a pau hole nae au 1 manaoio no ia wauana au, aka, i keia -hora ua īke maka makou a pau, nolaila eia ku'u manao i keia hora, e kala mai ©e ia m-kou a| pau ina ue e oluolu ana. | lloko 0 keia mau olelo a Wulika, iohe ae ia o Biute ame Biuteona a me na mea a pau, a heleiei iho la xia waimaka 0 Biute me Leieeona a me Heina Hin, »<o n» olelo a Walika e ■pili ana no Uwepa. Ia sekona hookahi no, pane ae Ia o Walika ia Btute. E kuu Haku e ike 1 kau kaikamahii)® i oia oe a nie kou mau hoa a pau, aka, i ike ole oe i kau keiki aluila, make kakou a pau. 1 keia wa, paue mai la 9 Biute, ae, a lele mai la oia maluna o kana' kaikamahine Uwepa, e uwe iho iu laua me ka naau waiania. 1 O Biute9pa h©i, aohe ena manao no kona kaikuahine, e like no mt kona c.no mau he enenii i kona kaikuahme.

Mahope koke iho o ko laua uwe ana, pan<* mai la o Biute 1 kana kaikamahine, a knla mai ana anei oe i ka'n mea i hana hewa aku ai imua ou \ na la 1 ha!a ae. & Ae. e kala aku 'aha rio an, wahi Uwepa t pane aku ai. v O Biuteona hoi, aia kona mau maka ke hakapono-'la maluna o Keina Tawa La, he lih oia iloko ib.« ona, he wahi ano lioohuhu kona no ka nani o na lieleheiena o Keina Tawa La. No kekahi msu sekona, huli ae la na Biuteona 'la a ninau aku 1a ia Walike Owai la T 0 Keina Tawa La ifc, wahi a Walika.

Ia sekona koke no i pane iho ai Biuteona i kona lima kn'i peijei: E ka liina ku'i o \!andelana, e lalau flkn oe la Re»na Tawa La kuu enemi a e pepehi iho oe a njjake. Ia sekona koke no, e hke me ka imo ana a Ka maka, na paa aku la o Reuia Tawa La ma kona a-i i ua martamana linia wela oka lima ku'i a paa loa iho la. I kela sekooa pu no hoi, oni ino ae •la o Reina Tawai-La me feona īkaika j a pau i waln e pakele ai, akn, o nn I a pau, ua lilo īa i mea j ole walo 11 0, ahe makahewa no hoi \m liooikaika ana ae a pan, i hiki ke | ka, aku iinuA o.ka līma kw'i o Mnudelaaa. / , | ■ Aia o Reina T»wa La ke wiliwili la *j!a i ka fewa, me he wahi apa6fv pepā'Ma e 'wiliwih la ana e ka maKani paahiohio. | Xko DamiBa ike ana i keia n\ea knlimahao, ua loli koke ae la kona kino i | I haU auiani a umii koke ae la om ia J>iuteona, a ike o Bmteoua i kona ni*ke, hooknu &ku Ia ola la Rema Tawa La a make lo& uku ta ua Reina Tawal La 'la a kakou, a o hoi, fna pio iho h oia iloko $ ka lialel r ■ ! : : * I .

I keia «ra, !ele mai Ia o Lekeona maluua o ka hal§ anjh'm Paku'! āe ka paaaao e i>eku me kooa mau k»pSi! l hao kila a e pau ka hale anlanu pākil'i ! i ka welawelu, mamua ae d'kōnā mnmp aus pēU, loaa'aku !fl oia 1 *£' 1 heunn kookoo aniani a Ūwepa a waiho '' a make aku la oia. _ iKe iho la o Uwepa, aohe pono aku " i koe, nolai'a, lele ihcj Ia oīa maluaa o Biute kona makuakahe a pepehi jho ia laua ia laua īho. " X k«ia eekoa?), ua iiio ae la o Biute aioha i kana kaikanaahipe i enemi a i mea inaina nui-loa hoi nona. Ia Uwepa o hili 'la' i kona kookoo kupua maluna o Biut)e kona makuakane, aia ua Biute *Ia e alo ana me ka wikiwiki lua ole i|oi aku i *ko ka ; īmo ana aka maka, ke noke aku ne! hoi o .Uwepa me kaua kookoo aniam me ka mauao e knakiīa maluna 9 Biute, aka, aole e hiki jāia ke ku aku imua o Biute, ao ka mea» ua 01 aku no ka īieaika 0 ua Biute Ma, 'a ke hoao mai la n© hoi 0 Blute e lanakila uialuna o Uwepa, aohe iio lioi e hiki, no ka mea, he 01 ae no 1 hOi ko Uwepa akamāi lua oie imua 'o kona. Ma keia mea, ua maopopo īa kaua e ka mea helahelu, ua like ko Uwepa ikaika me kona makuakane. I keia wa. ike mdi la na 'kiai * kokua hoi 0 Biuto i keia peino e nei ma.l«na 0 (ekou, nolaila, lele like mai la lakou a pau maluna 0 Uwepa' me ka manao e aimaka iaia. I keia wa, i ike ia ai ke koa wiwo ole « Uwepa, e laa me ka lio Lekeoua a me kona mau kapuai hao paapaaina ka mea. hoi noua ke kapuai 1 olelo ia, ke peku kahi ia Hukamakani kela | kiai o Auuenue. Q Biute hoi ka mea nona na "iima punahele, noaa hoi na oiona wikant 1 kuulana ma na aupnni Hr.i I ka hoohana, a kapaia ai hoi ka weli 0 ke ao" holookoa, o Ttema Hiu ht»i, kalii ilio mn na mea a pau, a o ka mea hoi naaa i luku 1 na kanaka ō ke aupuni Hupe 1 ke auo ke kaua me ka moi Makali. ; !-

O k6ia mau knpua a pau loa, eia lakou ke ku nei imua o Uwepa ke puoho nei ko lakou inaiaa ilona nae hei|rfī liOo 'ia, ke aoa oei ka . ilio, ke peku uei hoi ka lio» ke iliO «akawalioi nel|*i &a puupun aka h&puilio ma* luaa okana kaikamahine ponoi/ mea hoi i hana porfer ka tf! o Maūua Uwila. nani fea ffapa!lio a ke alolia oie i kana Kaikamahine op!o e ku hookahi aku nei e palo pu me kona makuakaue ame na kWi kaula?ia i ka mann, no ka pono ī wahi e pakele mai ai o kona wahi ola. Aloha wale 6 Uwepa. Oiai n£e lakou i pau e ana no ka lilo oka Uuakila i kekah! 0 lakou, me Re akaka ole nae o ka mea 01 o lakou, oiki, i!oko o ko Bmte ma ekolu ma aoao/ua liio ko akon man mnna a ! me ko lakou i^aika 1 meā oie imna o k& kookoo aniam, a d ka hmia hoi o na kookoo kupua nalīki ia me~kek|*!īi pa hao nui "kTekie e ai-ū aku anji mamua pono ; o Uwepa ame Biutb ma, e hiki ole ai iu.iakou'la ke ike iwai a hana i na luuiu Uoopoiiii) maluna oia nei. $To kekahi milu hora ioihi keia nouoke una a laliōu nei, ia wa koke l uo o iike me ka *»napu nna o k& \7frita I ua loaa aku ia o Īsiute i ka hauna kookoo awiaai a Uwe ( p», aia sekoua hookahi.ue, pa nuu li\ o T T wepa i ke peka a ka Lio Lekeona* a ia sekona hookalu uo hoi. paa pi9 akn la o Heina Htn iioko o ka hale aniani paku'i o Damisa, a mahope iho rso o kona paa v ana akn, poholo ia ka lio Lekeona iloko o ia haawma hookahi, a kee iho la ō Uwepa me Biute kona makuakane.; -;' 'j \ r 3 1 Ua tnaoao no Damisa mamua * hoopaa ia Biute tna, mamua ao o ka hakaka ana me Uwēpa , aka, no b I>amiga manao e ike v ka imi o Uwepa maka'u 6le a me kona ikaika* a me ko Bmte pts hoi kekah?, eia kona mea i ano hoeksinlna iki iho ai, a u* tke \a ae la hou *

Oiai o Uwepa e waiho a make ana iloku o i\a'baawina pilikia oke peku aka lio Lekeona, a n© kekaiii mau Jbora leihi wale keia a make -»iia ona, a i k€na pahola ana ae, nana ae la kona mau maka ma o a maanei, aia hoi, aohe ana mea "e ae i ike ai, o Biute hookahi wale do e moe ana mamua o kona wahi e waiho ana. I keia wa i pane iho ai ua Uwepa i keia raau huaolelo penei. A ! E Biote kuu makuakane aioha, oka hōoko īa ana keia o ka'u mea i olelo paa mua ai 5 e like me ko oukon hoao ana e īawe aku i ka mana a me _ka ouk*u <*lelo kauoha hope mai a'u aku, nolaila au e olelo aku nei ia oe e "keia kino e wiiho nei, ua lilo oe i pio jia kuu poho lima, e like hoi me ko 25erobiona liio ana ī pio iloko o „ka poho o kou lima. Me keia mau huaolelo, kul@u iho la Tia Uwepa 'la ilalo a hooluliluli iho la kona lima akau ike poo o kona makuakane me ka pane ana iho, e kuu m&kuakane ! E ala ae mai kou waiho > make ana/ Ikawai pa ai o ko Uwopa lima naaluna o poo o kona makuakane, oko Biute wa po ia i ala ae ai a nana ae la kona mau maka īluna i kan* .kaikamahiae, a pane ae la oia i keia :iēau walohia penei: Heaha keia mea aq 1 hana iho n«i malana

o'a ? Pane iho la o Uwepa: E k'uu ma.kualwne, heaLa la kaia me& i hana mai t»i ? He oiaio/ua hana bew« aku au ia •oe e kuu a irnn» hoi o la mea nana kakou i bana mai, aka, ē hoomanao e kt)U kaikamahine o keia iho 1& k* h&awma ] kau iho maluna «O'O oiai au i haalele kurau kupouo ole ■akn &i ia oe. Ku &e la u& Biute 'la & nana ae la ■ S' • : , ■ ■ o.a maanei me ka manao e ike %&q i ka*r& keiki, aka nae» aohe ona irahi mea & īke jki, nolaila, haupu koke ae la i&, ua make paha kana nolaila. helelei iho la kona mau waimaka, a niaau aku !a ia Uwepa. "Auhea kou kaikunane ?" Aia ©ia ua paā pio, aka, he mea paakiki loa ia'u ka hoike ana aku imua eu, eia no paha ora ke ola nei, a i Ole u& make paha oia. Auhea oe e kuu kaikamaLine nloha, i na he wahi koeua aloha kou īa'u, alaila, ke aoi aku nei au i kou oluolu e ae mai oe ia'u e \ kou kai kuiiane, a me ko maua mau" kiai a pau, ina nae hoi he aloha kou ia'u. Pane mai la o Uwepa, ua au i na wa a pnu e hooko akti elike me kou makeaiake* koe w de no keiu o k& mea naiia i hoopaa pio īa lakou & pau, aole i maopouo kona manao ia'a, a o ka mea pilikia wale no ia. I keia wa hull ae la o Uwepa a pane ae la īa i ka pane ana aku penei- Ē kuu kiai maikai e hookuu mai oe i na pio a >»au īloko o«. lloko koke uo uia e like | T3ae ka huai ana mai o ka waipuna «aailoke mai o ka lua, pela iho la 1 puai ai&i ai o Biuteona ma mailoko mai o ka pakuM © D-*misa a kUKu ~an& lakou a pau a koe hoekahi inea i koe oia hoi o Walika. O WahKi; i keia manawa, ua muhuka aku fa <*ia msi ke aio «kuo Uwepn ma, o ke kunau, n? ke mua no oia

[ na poino a pau e kau inai ar.r,' m&luna u lakou a pan. Ia BiUt«ooa ma hoi e kuko ana īmua o Uwepa a me Biute, anehe hou ae ia n« ua. Biuteouu 'ia & kakou e iaUu liua maoli bon tvkn no ia Reina Tawa La, oiai, ua hemo mai la no o Keina Tawa La me. kona .ki.no ola maikai mai kona makuakane L>amisa mai. . . ■ . i' Aka, ma ia «lelo ana ?/ua Biuteona la e ?epehi hou ia Reina Tawa La, ua pane aku la o Biute, e kuu keiki mai hana hou kaua i keia tne», oiai o ko kakou kupunakane kahiko, aole ia mc knkou i keia wa, aka» aia oia me ka mea okoa loa i keia wa. i kela wa ī pane tnai ai o Biuteona i keia mau hoaoleio }»enei: Owai la ce i ko'u manao ana ? He mea oiaio a©be makuakane, Sohē kaikoahine, aohe pu hoi he makamaka i ka la o kuu maina I keia wa, ua meha na mea a pau & ke nana aku i ua Biuteena 'la i keia mau eekona, ua like oia me kekahi liona pololi imua oka bipi bulu inom©na. ' .' 1 ■". Oiai oia e ku ana me keia mau haawina kupilikii, pane mai la o Biute ia Biuteona penei: E kuu keiki, e nana mai ia'u kou makuakane, a e hoolohe mai i ka'ū mau dielo i na e oluolu īa. Heaha ia mau 01010 au e olelo mai ai ia'u ? wahi a Biuteona me ka leo ano hunu* E ike oukou ia iho, a nsho me ka olnolu no oukou iho, a mai noho a haua ,»n« keia. O ke'u mea keia 1 ik£ wa i I hala ae, n» ko'u kipi ana i ko'i]i kupu- | u»kane Serebiona alohs, np mea, ua ike au ika hewa ioa o kela mau hana a'u i haua aku ai i kuu kupunakane, nolaila &u * olelo aku uei ia •ukou, e nono oukou me ke kuikahi o kekahi i kekahi } a peia auanei e ioihi ai na la o, ke ola ana ma keia honua. O! Ho 11 Ho !!i Wahi Biuteona me ka leo noi me kona lele'e ana iluHa ai lalo, a t wehe ae la oia \ kona papaia a kuhikuhi ae )a kona lima i kuna poo me ka pane ana aku iji Biute ame ka p«e a pau e kuku ana penei: He lipohiKi paa' lnh 010 ka'u, aok au eae e noho like me ko'u poe hoihanau a'u ī īko ole ai a hiki i ki noha ana o kuu lae nei. "Lohe oukoti ?"

I ko Biute iohe ana i iieia a Biateoua, īa wa ua anoninoni koke ae la kona manao, a 110 ia mjaa, ua pane m»i Ja oia i keio qu<i penei: .

Ano, e lohe oukou a pau i keia, aole au e luli ho« ana mahope o ko oukou nau meheu a puu t aohe hoi ma k» meheu ou e kuu keiki, »k w , e haawi ana au i ko'u inana a pau maiuna o'u iho, a e aoho au no'u iho, a maiuna au oia mana 6 noho ai a uhi iuai ka lepo o ka honua maiuna o'u, o ko oukou mau oianao a pau, ua akea ia no oukou e hoohana aku ai e like me ko oukou makemake, ko hoike e aku nei au ko'u inauao a pau jmua o oukou, mni noho oukou a Lke i ko oukou lanakila ana maluua o na aupuni a pau, oia mea e pauao ui ua hiki īa oukou ke kuiai | kuu mana a me kuu ikaika, aole loa-

Mai manao oukon ma keia paa anaj iho nei o'u ia oukou, oia ko'n uiea e. lilo ai r ole ia oukon ma keia hoj>e aku | a i Reia wa hei, aka, i haule pio wale' co kuo mana a'u e kaena nei. no kuu 1 hoohoka aea i kuu kaikamahīne a huli ai hoi au o lßiuteopu,' oiai, ona leāpuua o*u aku la i : ke ala mau o ka make, ua like ko akou aloha & pau maluna o kakoi; e , a'u keiki a makuu moopuna hoi, a no| kona aloha ia oe e Uwepa kuu kaikamahin*, aolaila, ooe ka mea i aloha ia e na kapuna o'u, a nia i» mea, ua hlo ooe ka oi o ke aloh# iu, no ka mea he wahine makua ole, ahe pilikoko poHoi hoi no lakou ma o'u nei, Ano hoi, oko oukou ike hope aua no paha keia ia'u, aole au i ike hoii aku iko kakou wa e hui hoa aku ai, a make aku uo paha wau me ko oukou ike h#u ole ia'u, (Aole ī pau.)