Ke Alakai O Hawaii, Volume I, Number 47, 24 November 1888 — He Leta Mai Iapana Mai. [ARTICLE]

He Leta Mai Iapana Mai.

(Koena mai kela mau Helu mua mai.) Alaila, nauiikii aku la me ke kaula a pua e like me ka hana ana o ko kukou. mau huje i ku wa kahiko, alaila, hamo a akn la me ka te po pip'li ; pela no e hana s*i a manoanoa Kupono, ia manawa e haiAO aku ai' ka puna hoomaikai. ke nana «ku ©e f i ka nani a me ka maikai. he mea e haohao ai ka naau a e kahahā ai K.a puuwai Ke ike aku i Ka nanij a ©īa ka «oao maloko o ka hale a mawaho mai lioi ka papa; aka, o kahi mau hale no nae, ««he papa o ka lepo wale no i hana iaa paa me ka puim, a n'ia kekahi maia hale no hoi ; o ka ohe i uliae ia ; oia ka 111 ea nana o hoopaa 1 ke pili o ka hale, ma ke kakia ania iho me ke kui a paa mawaho iho o ka oho a komo iloko o ke pill- a pela iho la ka hana ana ma lapana i keia inea o ka ohe. Na mea ulu. Eia mawaho aku o ke kulanakauhale ka hapa nui o na mea uln, a na kamaaiua o keia aina ; e laa na mea Ailika, pulupulu, kalo, alani a pela a»f u; o Ue kalo no nae ; aoie e like me ko kakou ka nu'nui o ka uWī ana o keia o Isa umiumi wale o ka uhuki ia mai la no ia me he mea 'la, he ha-ha wde no: o ka alani. aole no e like aku me ko Kakou, ka nunui, a maka ono ke ai īho; lea halaxahikiv«Qie |o e likeaku me ko kakou ka nunui a 1110 ku momona ke ui iho, o keialie Inlii, a/ku 1 ka hoihoi ole; o k<\ apala. kele. t<lmato. a me na mea nlu e ae he nui. hoi i ike ole ai nia ko kakou aina: a eia hoi na men ulu o Hawaii aole au 1 iKe ma keia aina. o ia kn niu. iilu, maia. a me kokahi mau ae no hoi o kakeu. Na ai kamaaina o keia Aina. O Ka raiki o ia ka ai a keia iahui, a e like no hoi me na mea ai a ka PaKe a kakou i ike nui ai ma Mawaii mawaena ® ma Pāke, pela okoa iho la no keia. koe māe paha hoi, be ai puaa ka Pake. a o keia poe 3 aole au i ike i ko lakou ai nui i ka puaa e like ma na Pake. O ke ti inu, he mea haiile ole īa i keia lahni ; o ko lakou wai nu ilio la no ia, e like no me na Pake. a o ka lakou nei ai nua loa la e haawi ai i āu mea e kipa aku ana i ko lakou'mau hale, aia ilok'o' o na hale o iTTr"iapana e ku mau ana nu kapuahi no na ipu ti. 110 ai i'a maka ' no poe, aoie no nae e lijceme ka ka kou ke nahu pu i ka i'a, o ka lakou iiei i na he kawakawa ka i'a, okioki ia iho la kai'o a iahilalii, hui iaiho la me keKahi mau mea awaawa e like me ka awapuhi pake ; akaakai. me kekalii mau mea e ae i loaa ole ko mau inoa ia'u. a ninini iho la ke Sosa. alaila 'hoomaka : ku la e ai, he ono loa iho la no nae m ia lakou. .Nui Ka la o keia aina, a nmkepouo iio lioi, o na i-a u pau au i ike ; i ī Uiakoheo, eia la i keiu ;onu; ono.aku iu> hoi au i K'e Kawakawu, ka Atna;im<i. -ka a me ka i n ir.aloo <> keiu a m'e keiu, a makemake <»ku !a uu e kuai, aka, 110 ke kohu ole o keia mea o ka i-a me b l'alaoa a uie ka lUiki, noluiM, oa' hauie pu wale ka uuo o ka ; ia; keia mea i hapni mai ka hoo-! ana i ka m <> ka.aina, oiu hoi j ka poi, no ka mea, ua kakou i ka ai ana i ka ia hou me ka poi,' he ono ka »1 ana iho, a niu e ai iho oe i ka ia hou me'ka.palao» a me ka rai~ ki, aohe ī ka launa, nolailn, nui ko'u aloha i ka aina hanau e noho nei, ko | na ea oīnolu a me mea ui ono o ku H!Ba a'u e j»oina ole nei. Ke ano o kū noho ana o na Kamaainu o keia aina, oia hoi na lapape. Ha> ano Kulana hoomaemae kel. poe, ma ko lakoa mau halo noho, I oi aku i ko na Pake a kakou i ike ai, ke ko»io ako oe iloko o na hale noho a me na hotele a» o lakou, maemae na rumi me na

paia. o Ka hale 3 ala mai no na wahiue me na kauwa pulumi i ka hale, holoi i ka papahele mo na pou ; na puka aniani rac Ka moena pake. me na welu wai, a man iho la i na la a pau. I kahi wa, elua pulumi ana o ka la aole Kunukunu na wahme i ka hana, mai ka poe ui a ka poe 00. Nolaila. ua lilo k'a hale i mea maka-ala : aoie no hoi oe e ĪKe aku ina welu lole me na lole i ke ka-kau mai ma ka paia o ka hale, koe wale no na hale o ka poe ame ka poe noho hoolimalima iloko ona rumi liilii. | ITa hana ia oloko ona paia ona hale |he maa keena e waiho ai na lole mp na i Kapa iiioo, me na moa e ae, a pela no me | iia pa, st me na ipuhao. ua hookaawaleia iio ka rumi no ia mau mea; a o k'ahi KOe | wale no. aole oe e ike aku ana he mau noho, a mau pakaukau oloko o na keena hooKipa o lakou. koe wale aku no ka poe hanohano. ua lako lakou me na ano noho ana o ka haole. a elike hoi me kakou ia. . . i . .- Xolaila ; no ka poe malalo īho. aole o lakou mau pono noho ana haole. aka ; ua hana lakou he mau pela noho e noho iho ; ai, nolaila, ke komo aku oe, e haawi īa mai aua keia mau pela noho, a noho iho jla oe iluna ona moena pake ; elike me !ka noho ana o lia Hawaii i ke Au ma- | mua loa aku nei. He poe hoomaemae keia i ko lakou mau kino iho, e auau iuau ana lakou i na

wai meiiana i na wa a ]>au } a ua kukulu ia he mau hale auau lehulehu iloko o ke kula»akaūhate nei 110 na poe auau, 110 ka uku he Keuikeni no ka pule, uie ka auau ana i kelA a nie keia lav Nolaila, ke ike pe r na kanaka maemu? ka ili, a m«44cai no hoi ko ola kino, pela r.o na wahine me na keiki; a ua majiao au noloko o keia ano noho ana 0 keia lahui elike me ia au i hai ia ae nei ua ulu nui ka lahui, nui na keiki, ke hele aku oe ma kela a rac keia wahi o ke kulanakuuhale nei, e halawai aku ana oe me na keiki he lehuiehu, me na bebe hou iluna o na Kua o na makuahine; me na kanaka opio e hele ana i ke kuia. a pela 110 me na Kaikamahine mai Ke nui a ka liilii: ua hai ia mai au. o ka nui o na lapana mai na makua a na Keiki e noho ana i ke kulanakauhale nei o Tof kio he 2,000,000 a oi; ua manao au, he joiaio.no fa, no ka mea, ma ka'u hooiialij kelike ana i ko kakou wahi kulanakauI hale o lionoluiu me Tokio nei, ma ka'u ! koho, ua līke paha me 10 o Ilonolulu, : aliiil'a, like me keia kulanakauliale; li ilo- | ko ') keia nui..aole oe e nele ana i k{i ike | ana i na 'ly\nakS e hele aKu aua a e hele j mai ann ma na nui lehulehu, ac>le i ! kanamai. koo akulw\iioe e noho ana ilo- ! ko o na haie. ; -• O kekahi mea a'u i niahalo nui ai iwa | oua o keia pue, oia ko lii'ccVmiKiala liaI na. lehulehu na hana ike a keia lahui ! mai ka na haole mau liana a Kakou l ike • | uui ui, a i lohe ai hoi. a i Ka lakou mau Imea.hana pouoi iho; e Ua pa oiiiani kaj inana, Annara. liale hā'na iiao, kapih mo- ! ku, hale hana aniani, pa m'e na bok ? na | līnle 'Pai Nupepa. na .halekuai aole i ka- | namai, na hale Banako, a me na oiba ta ! o ke Aupuni.'a me na mea e aku he nui; 'nolaila, mWmū!i o kem miklala o na kaI naka i na hana like ole ; ua waiwai ole i j na poo o tia aina e ke noho i keia 'nina. | _oiai ua.pau na f pau i ka !>ua o na | kanaka ponoi o ka a he oi aku no jhoi ka emi o ka lakqu,liei. uiau mea kuai I i ka na inhui e a'u i iko- 7 * ai., no ike kum*ka ;»na o 'koo.lkou makaj nei i ke ano iiohe? o keia lahui, ulu mai iloko o ko'u na hoomanao i ka aiaa a oie !:a'u e hoaiai ae nei, Ina i loatffe ; .iioonoo i na liiki niua ka nolio k \ 3loi nia ka No-, lio Alii, a i na F<niu Anpuiii e noh.o ana 1 na Oihana Aupu ,v ; <> kuu lahui ka hoouaa 1 ua kanaka na aina e e ao ai 1

na oihana o .kc!a a me keia, o like me ka Kalani Kalakaun i hana ilio nei me kona Kuhina Kipikona, oia ka hoouna ana i na poe opio i na Aupuni like ole e ao ai i na Oihana lfke olē, ina i keia la, aolie nn haole i Hawaii, a i ole he kakaikahi p.iha o lakou e noho ana i ka lepo o Hawaii, e like me k-e kakaikahi o na haole a'u e ike uei i i keia la ; oiai aole e hiki i na hnole ke noho e hana i kok?ilii hana iiuna o keia aina, oiai, ua lawe na kanaka i ka hana a paa ma ko iakou mau 1:naa, mai na oihana aupuni a i na hana lima, he kakaikahi loa na haole e noho hana nei 1 keia wa, ma.i na oihana' aupu. tii ana hana lima; ua hai mai keKahi kanaka koikoi o keia aina ia'u. aole paha e hala ho 10makahiki nKii keia wa aku, alaila. he Kepani wale no fea poe nana e hookele i na hana a ine nli oihana a pau | 0 ko iakou aina, a ua mana# au he OiMO no ia nianao; oiai. nia na hana nui a ku i | ka pohihihi iiiieē me ko na haole hana ; i a e like hoi "me na hana ano nui a'u i hai* ae nei he po'e lapan a a hapa nui. Eia iloko oke keena o ka Oihaua kaua t4 Depart»ient of War" he hooKahi wale no haole e noho nei, he haele Farani, ao na haole e ae, ua hoo pau ia, s4 ke noho nei keia haole me ua Kepani lehulehu no ka hoolala ana Ina mea pill i liā mea kaua; ua hai mai kekahi makamaka Kepani o'n

ia'u, he mea e hana pu ana me ua haole nei, a oia no hoi kekahi alii moku 0 ka moku manuwa lapana i ku ai 1 Honolulu i ka A. 1). 1880 nona ka inoa "Rujokan," & o ka inoa o keia makumaka nana au i hai mui e like me ia a'u i hai ae nei, o J. Mikani, a wahi ana ia'u, eia ke hoolala ia nei ke kii o kekahi mau mokukaua ano hou loa, nona ka nni he 10,000 tona a oi o ka moku liookahi, u me ka ikaika hoonee o ka mahu i ka moku, a me na mea e pili ara la Oihana nui naauao; nolailu i kehi ia he mau Kepani' ua kapeaa o na moku iminuwa, peia ho rne na A<limarala, a pela no me na Alii koa kiekie o ka ama nei. A oiai au e noho ana, ua kii, mai la kekahi o ko'u hoaloha Kepani o ka inokukaua ' , Isekuba ,) i ku ai i Honolulu i ka iualaina o Aperila o oia kekahi 0 na haunuma o ua moku 'la nona ka inoa T. īwamura e hele inaua e makaikai i ka hale kula ao kaua moana <; Navry a oiai, inai loko aku oia o keia kula. nolaila. ua kamaaina oia i na mea a pau o keia kula, nolaila, ua ae aku la au i kona lokomaikai. a helo aku la maua ; a i kuu ike ana i keia hale kula, nui aole i kana mai, a nani no hoi, o na rumi noho o na haumana, he maemae a akea kupono, pela me na ninii -ao,"ua law.e aku la kela ia'u e hoomakaikai mai na l;eena o na kumu a nie kahi e ao ai, a me ke kahua kahi e paikau ai na haumana, lehulehu na runii o keia liale kula e la~ wa ai na haumana he 500 a oi; a ma ka hai mai a ua makamakanei o'u ia'u, mamua he niau haole na kumu ao, a i keia wa. ua lioopau ia lakou, a he poe Kepaui no na kumu i keia wa, akea ke kahua kahi e paikau ai na haumana, meke ao ana i ke ki-ki.pu, a me na hana hooikaika kino. , Ka Oihaiia Hoou«<iitiiQ. Nui na kula o keia kulanakauhaie, mai ria kula kiekie a na kula haaliaa, e ao ana i na haumana iiiai ka lakou olelo ponoi a ina olelo o ua Aina e, ma kekahi mau kula nui. lehUlehu na hau~ mana ; aia nia ka 500 haumana a 1,000 a 0! o ka hale kiila hookahi, a ke ao ia nei lakou e kekahi inau haole kakaikajii 5 a o, ka hapa i\ixi o ua kumu he poe ma kekah| mau kula aui

ike ai, lioomaka ke kula ana Ika liora Ba. oke kakaliiaka, p,ia no ka pau ana ika bora 4p,m. o kē ahiahi, nui na keiki a'u e ike nei e hele ana i na kula ma, kela a ma o ke kiilanakauliale; ama kekahi hooma®popo aku a'u, o kekahi liapa o.na keiki aia ma na hana linia me na makua, oia hoi ka mahiai, lawaia, ma na halekuai, a ma naliana lima akamai he ; a iwaena hoi o kekahi j)oe 00. he makemake loa lakou i ka olelo haole, nolaila* ua hele nui aku lakou iwaena o na poe ike olelo Beritania eao ja mai lakou; nolaila, ine he mea la, ma keia mua aku, e pau ana ka hapajiui o keia lahui ika ike ika olelo ]ieritania f a ua inanao au e ko ana no ia manao iwaena o keia lahui e like me ko lakou holoma na mea a pau, ; e like me ia a'u e aku nei; a o mea nui a'u i ike, oia ko ke Aupuni apo mai T rta keiki a hoohana aku ma na hana o ke Aupuni, a o kekahi o ka hoouna i na keiki i na Aina e e ao a[ i na ike lehulehu,, a mamuli o keia kokua o Aupuni, ua hikiwawe ka piha oha Oihana ano nui oka Aina me na kanaka naauao ponoi iho oka Aina, a pela i kaiehu ia aku ai na haole mai uamau Oihana nei. Ka Oihana Lapaau. o keia o Sokio nei, nui na Hauiiiila, o ka nui o lakou, he mau kauka Kl!epani wale no, e lawelawe ana ina lapaau ana a ko na Aina e. 1 kekahi wa", ua kii mai la o kauka Hayashi ia'u e' hele maua e makaikai i ka Hautipila o ke Aupuni, a ua ae aku au i kona oluolu, a oiai mai loko aku oia o keia Hautipila i noho ao kauka ai i kekahi mau makahiki, nolaila, ua kamaaina oia ī na nie;i apau o keia liautipila, nona ka inoa uDai-Ichi- | in/ ; ao ke kauka nui o : keia Hautipila o Mr. Uno Esq. a he lO mau kauka e ae malalo aku ona, he j>oe Kepani wale no, me na haumana e noho ao ana; ua hfle makaikai āku kuu hoaloha, a me ke kauiea poo o keia Ilautipila uia na keena a pau me ka nanii ana o ua kauka nei i lUi ma'i; i ko'u hoolialikehke aua I ko kakou H|iutipiia ine keia. me he mea la nia ko'u koho aku, hp 5 Hautipila ka nui o ko kakou alaila, likeme keia; lehaiehu na rumi, a nui no 1 hoi na Omole laiu ina ka i'am laau, me na io kanaka mai ka Bebe a ke kauaka makua e waiho ana i!okr> ona Omole he [eliulehu; a o ka hale, naai a maemael akea Kupono iia inmi 0 na,ma'v a aku o ka hale na laau he lehulehu o kela u me ieeia ano, me na noiio i hoomakaukau ia no na ma'i e hooluolu ai ; me ke kaliua aKea palahalaha no Jsa liooikaika kino, e laa na p-iani kioipopo,' apelaaku;. a mawaho aKu o keia Kautipilap he leiiulehu na HautipUa no kela ame keia kauka po--11010 na kulaiiH mai hke ole, e like me ke Br. sf. Gotu il;iutipUa; a ma kula ao koa AimVme moana, he mau kauka Jvepaui r o na kauk;v, pela no na meku Aanuwa, ame na mokuahi nunui o na Hul & keia lahui e like me 3lariposa ma la % A eia aKu kahi n'iea apiki i keia luhui, ai ka hapanui paha o na kanaiea, ma Ka hai mai a kuu makamaka kauka Dr. Hayashi Esq. he hapa ka heie mai ona ma ) e lapaau ia m* ka halejapaau o na haole, aia wale no ka hele mat a mamuli o na kono ame na paipiM a na makauiaka naauao, aiaila, lioi īho la i ka Hautipila, aia no ka hapanui o ka poe hapa mai o ka naauao i na hana hoomanakii o lakou, e hek ana lakou i na hale hoomanakii o hiKou e kuiou al f me ka makana ana i na daja; a ma keiā ano ua malialo ole au, oiai ma ka nana aua' nui na hale hoomauakii; o keia lahui, ■' kapaiā e na naole he {{ $emple," a maioko no ona hale noho, he nui na m©a hoomano a'u e ike aku ai, iwaeua ,nao o ka poe i naauao ole ae ka manao, keia mau anō, nui na kanaka, na wahiue uio na keiki e hole ana i na hale o kela auo;" he ku i ku uuni na hale ,o keia ano. uauui, a uui no hoi na mea makamae i haoa ia iloko o keia mav jia!e. A 9 kokahi wahi e hoomana ai kekahi poe, aia maluua ona he kupapau o na poe make, ke hele aku 0e iloko ona he o ik*? uo oe ina laau e hke, me ka tia Pako e a ana ke ahi, nie ke kaplli ana o kela a ifie keia i kona inoa ponol ilana o na papa, a hale |o ka mea i make, o Ka poe i hele ilaila e heomauH ai, no lakou kela mau inoa e kakau aua ma papa, a kia pohaku paha oka mea make> sia ike kumaka au ī keia ano hana a poe; eia ke ku nei ;na,kii nunuU hana ia me na liia nui, a ilpko o SempU na kii lohulehu, . : I Ao,c * '