Ka Elele, Volume 1, Number 2, 25 April 1845 — NA MEA AUPUNI. [ARTICLE]

NA MEA AUPUNI.

| Ke maopopo mai nei ika poe heluhelu i ka nupepa aupuni i kapaia he Polvnesian, aole pau ka paio, a me ka pilikia iwaena o keia aupuni a me na luna o kekahi mau aupuni nui e ae e noho ana maanei. O ka poe heluhelu i ka olelo Bej i ilania. ua ike maopopo lakou i keia mau j pilikia, a o ka poe ike ole ia olelo, aole o I lakou ike iki, noho naaupo wale no. No- ! laila he mea pono paha, ke hoike iki aku jka elele i keia mau pilikia e like me !|na olelo i paiia ma ka nupepa aupuni, i I I ike na kanaka Hawaii a hoonaauao iho; ljaole pono loa ke ike na haole a pau i keia I inau mea nui e pono ai a e poino ai palia jjke aupuni, a ike ole na kanaka maoli. He llmea paewaewa ioa ia; nolaila, e hiki no i I; ka Elele ke hai iki aku i na rnea maopopo ia ia, aole nae oia i lilo i kokua no kekahi aoao a me kekahi aoao; a hoapono i kekahi !|aoao a hoahewa i kekahi aoao; o ka hoike '[waleaku no kona i na meaana i ike ai. | Eia kekahi mau pilikia. O kekahi apana laina ma Honolulu nei, e pili ana i na | wapo, kahi o na moku e ku ai. Koi ikai- ; ka ke Kanikele kahiko no Beritania i keia aina nona. no ka mea, wahi ana, ua haowi lilo o Kalaimoku i keia wahi apana aina ia ia no na makahiki he 299, ma ka . palapala hoolilo; ua kau kona inoa a me ua inoa o na hoike ina na palapala la. Hoole na lii oHawaii nei, aole nona; llaole e hiki ia Kulaimokn ke haawi lilo loa i kau wahi aina o Hawaii nei i ka ■ iiaole. Oia kekahi kumupaio e paio nei; 'oole i pau; aole hoi akaka ka lilo a me |ka lilo ole oua aina nei. He apana aina jminamina loa ia; nui ka waiwai o ia aina, I a nolaila nui ke aumeume. I Eia kekahi; he pilikia iwaena oko onei I aupuni ame ko Amerika. Mamua aku nei, ua hookolokoloia kekahi liaole Amej rika, o Wale kona inoa, ma ka papu o || Honolulu nei, no ka pue wahine, a ua l.oopaiia he $30. Hoopii ua haole la e hookolokolo hou imua o ka jure. A i ike koho ana i kn jure, koi iho ua luna Ainenka maanei i jure haole nmle no, na • l:e kanikele nas e koho , aole kanaka mao’li kekahi; lioole ko onei poe alii, aole

jure haole wale 110; i jure haole a me ka-|| naka maoli a like a like, e like me ke; kanawai. Ku paa ko Amei'ika ma ke I kuikahi Beritahia i hanaia ma Lahainaj Feb. 12, 1844. O ka paio nui no ia a hoopaapa ikaika loa; aole nae loaa ka pono ae like; a ua hoopiiia keia pilikia imua o ke alii nui, oia hoi ka Fe-i resedena o Ameiika Huipuia, a nana no ! e wehe i keia pilikia. Aia lohea konaji manao, alaila maopopo ka mea i hoo-ji hewaia a me ka mea i hooponoia. j Pau ia. Eia kekahi; mamua iho nei hoopii oi Ueiauna, ka mea i kauohaia no napihana| aupuni Amerika ma Hawaii nei, hpopii: oia ia G. P. Judd (ma ka olelo Hawaii oj Kauka) imua o ka Moi, no kekalii olelo, hooweliweli ana i olelo ai, wahi a iuuna, ia Mi. Burua laua me Mi. Masela, |j he mau haole kalepa ma Honolulu nei. Hoohiki Mi. Burua ma mamuli o ka oiaio ;i 0 ka laua olelo, a oia ke kumu o keia hoopii ana imua o ka Moi. No ia mea, | ua hookolokoloia ka hana ana a me ka | olelo ana a G. P. Judd e kekahi mau I luna aupuni, a i ko lakou manao aole ona hewa. Eia ka lakou olelo malalo iho, ua unuhiia rnai loko ae o ka pepa aupuni. E ka Moi Lokomaikai, e ka Maku&, O makou na Luna hookolokolo. na kakau ko inakou inoa malalo iho nei, ua huokolokolo makou i na mea ua hoopiiia ia oe e ka mea Hanohano c George Brovvn ka Luna o; Ameiika Huipuia, e howa ai o G. P. Judd, ke kakau olelo au, e ka Moi, no ko na aina'j e, no ka palapala hoohiki a Mr. Charles I Bre\ver a me Mr. James F. B. Marshall, he inau kalepa no Ameiika, ke noho nei ma kou Aupuni. Ua paa ia makou ka olelo hoohiki o na haolo hanohano a naauao, he umi a me kumamakolu, he mea hoakaka ia makou i ka pono u me ka hewa o ko makou imi ana, ua haawi mai ia makou ikekahi mau mea o lakou he mau palapala hoike i ka pololei o ka i lakou olelo ana. Ua akaka ia makou i ko makou lohe ana 1 na hoike, ua hoonui wale i ke kumu o ke-: ia hoo[)ii ana, a ua akaka ia makou, aole| makemake na mea nana na palapahi hoopiijj e lilo ia mau palapala i kuinu hoopii, aka, ua hoolilo o Mr. Gco. Brown ia mau pala-|| pala i kuinu hoopii me ka hoolohe ole i ka '

'lpalapala papa mai aua a na mea i hoohiki, I me ka manao hoohewa i kou Kakau Olelo. I Ua maopopo ia makou ma na mea hoike I he mea uuku loa ke kumu o keia hoopii ana, ! aole pono ia oe e manao nui i keia. Ua akaka ia makou ma ka olelo a na hoii ko i ka pololei a me ka manao kokua ia Moi e kaoi, make kamailio ana o kou Kakau Olelo me Mr. Cliarles Brewer, a me ka lilo loa [io kona manao e malama pona i na mea au i kauoha aku ia ia e ka Moi. j Ua manao lana makou e akaka ana ia oe e Ua Moi e like me Ue akaka ana ia makou ka pono loa o ka oihana a keia Luna kiekie, maloko o na kuleana i haawiia ia la iwaena «> na mea pilikia a me na mea hihia, ua rnao- | popo ia makou kou mau Luna Hookolokolo, h ma ko makou imi nna, ua pono ia oe e ka | Moi, ke hilinai loa ia ia me ka hopohopo ole. Aole makou e pono ke olelo iki ia oe i ke | ano oka manao o C Brewer Co., ma ka jj hoohiki ana o ka lakou palapala. ! Pela n<> aole makou e olelo ia oe ike nno o ka hoopii ana o ke Knmisiona Amerika, Ho ka mea, ua manao makon, ina i heluhelu oe i na palapala a ua mea hoike, a makou a kou mau' Luna hookolokolo i haawi aku I nei ia oe, ua maopopo ia wahi ia oe, ua pu;ka mai i ka malamalama kekahi mau mea nui, malaila, no ka ola o kou Aupuni, aka, aole pau ka hookolokolo i keia mau rnea. Ke kali nei inakou me ka mahalo ia oe e ka Moi i kou kanoha hou ana. (Inoa,) KEONI ANA. 10ANE Ii. JOlh\ RlCORD. ; Haīe AUi , 2fi Mdraī:i, 1?45. Ke ae akii nei maua i keia oielo, (Ii’oa,) K A.MEHAMEHA III. (i noa.) KEKAULUOHL j Haīe Alii, 2fi Maraki, 1?45. j He mau pilikiu eae no kekahi, aole 1 nae pau i ka hoakakaia i keia manawa, ilMahope paha hoike hou. Ua hoopii Mi. Berauna i keia pilikia i kona aupuni. me kona hoole loa i ka ma['iiao ino i kn Moi, a ihe na. hi maoli o Hnwaii iin. IIe ohiolu kona nianao, wahi iiana, ia lakou.