Ka Elele, Volume 1, Number 6, 19 June 1845 — HE WAHI HUAKAI HELE. [ARTICLE]

HE WAHI HUAKAI HELE.

Owaū a ino a’u mau koiki elia, a me Keikenui, ke Kiihukula, a me kekahi mau kanaka e ae, na kaapuni ilio nei makou i keia moku, oOahu nei i ka inalama o Mei iho nei. llookahi hebedoma okoa o ko niakou hele ana. I ka la nuia, hiki makou i Koko, :i moe i;i poinalaila; ia la :ie. awa- : kea hiki inakou i ka hale <> Paieka ma Kaneohe; elua la malaila :i holo aku i Hauula, moe; a holo ak’u i Waialu:i; ekolu la malaila a hok> mai i Ewa, moe. a i ka !a 20, luki hon mai i Honolulu nei

i Eia kekalii mau mea hoike aku no kei ia kaapuni ana. 1. Na alanui. Ua maikai kau wahi o j|na alanui o Oahu nei, no ka lio; pela ka nui, aole nae maikai no ke kaa. Uuku ka hana i koe a holo ke kaa ma Oahu nei | a puni, a halihali i na mea kaumalla a pau. Pomaikai loa na kanaka ke hanaia llpela; o ka maha 110 ia o na kaumaha he I nuj wale. I Aia na wahi ino o ke alanui a’u i ike l|ai, o ka pali ma H aimanalo; he wahi i iuo loa ia i keia w r a; eha loa na !io, ame ijke kanaka; j>ono ole ke kau maluna o k.a lio i ka iho ana a me ka pii ana. ; Aia no kekahi wahi ino, ma W aiheema a me Kahana; ua' hemahmia loa na uapo ! a nolaila holo makou iloko o ke kai a ihala ka ino, hoi iuka. I Aia no kekahi ino, ma ka muliwai nui ijjwaeiia o Ewa a me Waialua; na pau ka wapo i ka hulelei, a he nui ke a iloko o jjka >vai; pi]ikja ka helo ana. Ina nui ka wai, aole loa ē hiki ka lio. 2. Na holoholona. Nui w r ale na holoholona a makou i ike ai i keia hele ana. JS 7 a lio. Aole okana mai o na lio ma Wailupe, Maunalna, Koolau poko, Kooluuloa, Waialua, ame Ewa. Maikai kekalii mau lio, aohe maikai ka nui: he uujku, inoiēo ke naua’ku; holo wale no, ao|le'i hoolakaia aole hoi i hoohanaia. Eia na mea e ino ai na lio o Oahu nei, o ka hooholo i ka wa oj)iopio loa; elua a j ekolu paha makahiki ka lio, o ka hooholo iio in ia ia; a nolaila pau koke kona ikaika a me kona maikai, a elemakule e. No ka mea, aole paa kona mau iwi a me kona io; hē.opiopio w'ale no. Eia ka pono, e waiho ia a eha kona niau niakahiki, a elima paha, alaila hooholo. Eia kekahi mea e ino ai na lio, o ka hooholo ino. He mea nui loa ia ma Oahu nei; lealea na kanaka i ka hooholo ikaika loa i ka lio; a nolaila hahau i ka laau a kepa no hoi a hnki i ke kaula, a huhu ka lio, liolo io ia nei, a lele paha, hoopupu paha. Nolaila kakaikalii na ho niaikai. Ina i knaiia, aole nni na dala i loaa mai, na pono ole. Nolaila he hana naauIpo loa keia. oka hana ino i ka lio. “O

ke kanaka lokomaikai, aloha oia i konai llioloholona.” Eia kekaiii mea e ino ai na lio, o ka 'iolo wale no o na lio kane ino, e hni pu ne na lio wahine. Ma na aina naauao, mi ku mea hanai lio i liō kane maikai, a! vipaku loa i na lio kane ino; aole hui puj ue na lio wahine. Aole [iela maanei; 'ialo wale no na ho kane ino, a o ka ino iio ia o na keiki ke loaa. mai. O na lio j wahine kekahi niea e ino ai. Eia kekahi; he waiwai Ijipnwale ka nni j o na lio maanei, aole haha; ma na āina laauao nni ka hana a ka lio; kano kaa,]j \ano laan. kano i ka oopaln, hali.liali i naj| nea kanniaha, hooholoia,-a nolaila māmāl <a hana a ke kanaka; na ka lio i kaikai \ona Inhi. Aole pela maaiiei, noho wale 10 na lio, aole i hoohanaia. !2 . Na mihla a me na iakaki. Ua mainahna keia man hololiolona ma Oahn i lei; na ike an rna na wahi a pau a’u i lele ai i keia kaapuni ana. Ua inakema- i ;eia no e kekahi poe; na hooholoiaa na j mlihali ukana. 1 ko’n noonoo ana ua kn >ono loa ka miula a me ka iakaki i koi lawaii nei; ua oi aku ka maikai niamua' » ko ka lio. Eia na mea e maopopo ni ka maikai o ,a minla a me ka iakaki mamiia o kā lio, a.) Ile uul'ii ke knmnknai ; he ko >ekahi. he s|25, a he $S0 ko kekahi. Ina ie lio maikai, he $60 elala, a $10, a 0. >aha. Nolaila ku pr»no ka minla a me • a iakaki i ka poe Hihnne: loaa koke ia ikon ke hnli. (e.) heman holoholona hnonanawanui loa keia ; niakankan i ka haihali i na mea kanmaha; hele malie, aole •ahee a eha; aole paupauaho ke pii i ka •ali. Paa loa na wawae, aolē eha nui i e a. Ai no i ka maun pāakiki, a ikaikal 'O. Aole j»ela ka lio; nni kona knmnkn- ' i, aole pono loa kc halihali i na mea knu- • laha a hele ma na alanni ino. Nolaila, • i’oki ke knai Iio; e knai i na niinla a i le na iakaki; i mea halihali nkana, a i i: lea hoi e pau ai ko onkon luhi, a o wai-j - >ai ai lioi. He hana nni keia a’n i ike - ei, o ka makemake nui o na knaaka e| i nai Iir», i mea holo lealea wale no, a na - an ka lakon waiwai malaila. Alia knai i )la lio: aia knonoono ka hale, a paa ka pa 1 '

I hale, a lako ka wahine a me ke keiki i ka I ka lole knpoko, a me na hnke e naanao ai. He hana hope loa ke kuai lio no ka, poo waiwai hapa. I) aho e kuai i wahi hoki r i mea kpkna i ka hana; (Aole i pau)