Ka Elele, Volume 1, Number 10, 12 August 1845 — Aloha oe, Limaikaika, Eia ka olelo pai ma ka Elele Hawaii. Na'u na, KEONI ANA. [ARTICLE]

Aloha oe, Limaikaika, Eia ka olelo pai ma ka Elele Hawaii. Na'u na, KEONI ANA.

Lahaiuuhlna, lulni 11, 1845. Aīoha maikai Kumehameha III., He wahi manao kuka. I kekahi manawa kii aku la kau kauwa i kekahi mau elemakule kahiko, ua ike ia Kahekili a uanoho i koua aupuni, i a me ke au ia Kainehameha I., a kamailio iho la makou no ka pono a me ka maikai o ka iakou hana ana| ike aupuni: no ka mea, ua lohe ae makou i na hana ana ma Lahaina a Wailuku i na hana i hiki aku io oukou la. Olelo mai la na elemakule i ka manawa o Kamehameha I. 0 ka poe kakaolelo wale no na hoa olelo 0 ke alii, o ka poe i ao ia a akamai 1ka noho ana o na’lii i ku i ka moku mamua; nolaila, i ka manawa a | ke alii e ninau aku ai, “Owai ke alii hewa a hana ino i na kanaka a hookaumahainamakaainana?”alaila na ka poe kakaolelo wale no e hoakaka mai na hana a na’.lli kahikp, na’lii hana maikai a me na’lii hana ino, a lohe ke alii i na'lii hana maikai alaila hoohalike uku e like meua’lii mamua. Olelo aku la au, ua pauka hilinai ana ma na pono kahiko ma Ha'waii, i ka manawa i lawe ia’ku ai kaaiua pilikia iho nei kako !, a mai na aina e mai nei ka hoihoi ana mai'nei o ke ea o ka aina. A i keia manawa ua hoi mai nei na Luna hoopii, a ua ae mai na Aupuni nui e kuokoa o Hawail nei

'malalo o Kamehameha III., a nolaila ua koho ka Moi.i mau haole nana e hooponopono i ke aupuni Hawaii ma ke ano o na aina naauao. Olelo mai la na elemakule, he nui ko makou aloha ia Kamehameha III., no k» pau ana o na dala o ke aupuni i na luna haole ana i hooinoho ai maluna o ke aupuni; noiaila, ke manao nei makou e kuikahi like ko makou manao me nakanaka | koikoi na Lunakana.wi, na Lunaauihau,' na kanaka ma Lahaina a ma II Wailuku e hoole ika noho luna ana io na haole ma Hawaii nei; no ka mea. aia no ka nui o na’Iii e noho hana ole ana, aka, o keia mau haole, ua pau loa ia lakou ke dala o ke laupuni. E hoonoho no i mau alii e pani i ko'lakou mau hakahaka, “0wai na’lii e pani i ko lakou mau hakahaka e pono ail” 0 Leleiohoku, 0 Paki, o Keoni Ana. Olelo aku la au, ua loaa paha ia lakou na hana i keia manawa, aole paha e hiki ia lakou ke hana i kela mau hana. Ha kunihewa j>aha na kanaka ma Lahaina i ka olelo ana mai o na Aupuni nui e kuokoa. Ua ae' ia mai paha ke aupuni o •Hawaii e kuokoa a e hana ma ke ano naauao. Owai la ke kanaka naauao ma Hawaii nei e hiki ia ia ke unuhi mai 1 na kanawai ma ka hale ahaolelo o na’lii ma Beritania-e unuhi ae ma ;ka oleio Hawaii, a lilo na pono a |pau o kela aupuni ikaika i pono no ko Hawaii nei'i Owai la ke alii naau1 ao e hiki ia ia ke uuuhi mai iua

kanawai maikai ma Amerika e lilof na pono a pau o ke aupuni Amerika i pono no ke aupuni Hawaii nei'! Owai ka Loio akamai maHawaiinei e hiki ia ia na pono a pau o Farani e hoakaka mai, i lilo ia mau pono a pau ma Farani i pomaikai no kakou? A pela ma Belegiurna a ma Ilalia, a ma Auseturia, Rusia, Perusia, Geremania a ma no aupuni a pau ma Europa, a 'lilo ka lakou mau hana maikai i mea e pomaikai ai o Hawaii nei. Alaila, eae koke au ma ka palapala hoole a na kanaka i na Luna haole; no ka mea, oia ka makemake o na’lii o Beritania a me na’lii o Farani. Pela ko’u lohe ana, penei ka olelo a ke alii wahine o Beritania a me Pilipi ke alii o Farani, “Ke aupuni o Hawaii e manao ana ua makaukau e hana i na hana pololei pu me na aupuni kuokoa e ae, nolaila ke ae aku nei maua e kuokoa ke aupuni Hawaii.” Nolaila ua ae ia mai ko Hawaii nei e hana me ka naauao a e hoohalike me ka hana o na aupuni naauao: nolaila, ua maopopo i kuu manao a ua noonoo nui au ma keia mau mea a ua holo aku keia noonoo ana mai na mea e pomaikai ai ko kakou aupuni. Nolaila, aole pono ke hoole ia na Luna haole ke loaa ole na kanaka naauao. Owau no kekahi o kau poe kauwa liilii e imi ana i ka pomaikai. Na S. M. Kamakaū.