Ka Elele, Volume 1, Number 15, 21 October 1845 — O KA NAAUAO KEKAHI MEA NUI E IKAIKA'I NA KANAKA MA KA HANA. [ARTICLE]

O KA NAAUAO KEKAHI MEA NUI E IKAIKA'I NA KANAKA MA KA HANA.

Elua wahi e hiki ai i ka naauao e hoomahuahua i kn hana. 1. Eia keleahi, no ka hooikaika ma.oli ia lakou. 2. Eia ka lua, kuhikuhi ka naaua,o. i kahi e loa.a mni ai ka waiwai. 1. He mea hnoikaika maoli ka naauan i ka hana. He mea nui ka ; molowa i ka poe naaupo a pau ma na aina a pau, mai o a o. No ka : mea, aoie lakou ike i ka maikai o ka waiwai; aole hoi i ike i ka hope ■ 0 Ua hooikaika ana i ka hana. Oia kekahi kumu nui o ka molowama na aina naaupo a pau. Ina aole ike ke kanaka i ka waiwai, aole : loa oia e hooikaika ma ka imi wai wai. Okamea ike ole i ke dala, aole loa oia e hooikaika i ka imi! da!a. 0 ka mea ike oie i ka lole, 1 aole ia e hooikaika i ka imi lole. 0 ka mea ike ole i ka hale maikai, I aole ia e imi i ka haie maikai. Ua i ike no hoi kekahi poe kanakai ke- 1 la mau mea, aole nae i hoomaopopo 1 lakou, he waiwai maikai kela mau mea. Ma Nuuhiva, aole i makemakeia ka lole komo, a me ke kamaa, a me ka papale, a me ka lole, a me ke dala. 0 ka pu ame ka paoda ko lakou makemake. Pela no ka poe inikini ma Amerika. Ua nui na makahiki a lakou 1 ike ai i ka waiwai o Amerika, ao-

le nae lakou i hoomaopopo he waiio. Aole lakou e hana, noho molowa no lakou, a ua oia mau no ko lakou hupo ioa, a me ko lakou waiwaiwai oie. Ua hooikaika iki nae lakou. No ka mea, ua makemake lakou i kekahi mau mea hou ekolu. 1 0 ke kihei huluhulu, o ka pu, a me n ka paoda. A hooikaika io no lakou ! e loaa kela mau mea. E like me ka nui o ka waiwai a » ke kanaka e makemake, ai, pela ne ka nui o kona hooikaika ana. Ina makemake oia i ka ai wale no, aole manao i ka mea e, alaiia hooikaik: 11 uuku no oia. Ina makemake hov : aku i kekahi mea, i ka ia paha, alaiia, mahuahua iki kona hooikaik: 11 ana, i loaa ia ia ka mea ana i make- 1 make ai. A ina makemake hoi aku oia i kekahi mea, i ka lole paha, alaiia mahuahua hou aku kam • hana ana, i loaa ia ia ka, lole. P mahope, manao i ka hale, a i ki I Waiwai paa, i mea e kauoha aku a 1 na ke keiki, alaila ikaika loa kam 1 hana ana, aole hiki ke homolowi 1 hou aku. 0 ka poe naaupo loa, aole lakm f makemake i keia mau mea, noiaila uuku ka iakou iiana ana, ua molo wa no. Ika wa mamua loa, naau f po na kanāka q Europa, aoie lakoi i 1 ike ika waiwai maikai o Asia. A hiki i ka manawa o ke kaua i kapa o “na kaua hemolele,’’ alāila hel' f nui na kanaka o Europa, e kāua m: j Asia. Aiaila ike nui lakou i lv j waiwai maikai o Asia, a malnii f mai ka mahuahua ana o ka pono, ; f a me ka naauao, a me ka waiwui ' j Europa. | Aka, ina ike ka poe naaupo i k ( waiwai, a makema’ke lakou, uole n' o| lakou e ikaika i ka hana, ke maopo J

o ole ke ano o ka hana ana, i mea j loaa inai ai kela waiwai. Nolai- I i, pono e hoakakaia. 2. Ka naauao, he mea ia e kuhi-j uhi i kahi e loaa mai ai ka waiwai.' No ka mahiai ana. Ma ka naau0 e waiwai nui ai ka mahiai. Ina i;l aauao, hiki no ia ia ke noonoo i na, 1 pono ke kanu, o ka ai make pono le kuai; a ma ka naauao e hiki ai i: [e kanaka ke hoohana i ka hipi, a ! le ka lio, a rae ka wai, a me ka maani. Ina i naauao na kanaka o[ sia aina, e like me ka naauao o ka ae mahiai ma Beritania, alaila, iaa nui ka waiwai ma ka aina uu-j ; u. Nolaili, he mea nui i ka poe ahiai, kanāauao. Aōle e waiwai ai loa na kanaka o keia aina, a lauao e lakou, i mea e hiki ai. No ka poe hanaluh, a me na mea e\ 'ie me ia. Aole hiki i .ka poe naa-j )0 ke hana i ka lole, a me ka pa- , a me ka lipi, a me ka hale ihaili. A naaūao na kanaka o kekaaina, a aō i ka hana, a maopopo i ike, alaila hiki. E like me'ka li o ka poe. i naauao ma kekahi: aa, pela ka nui o na hana i ponoj a kela aina. Ina i naauao, alaila, ike no lakou ;e ano o ka hana ana ma kekahi la, a me kekahi aina, a nolaila j si pono ia lakou ke hana iho. Ina laauao ke kanaka, ua ike no oia i kanawai o na mea i hanaia, a : na mea a pau e pono ai. Nola, hiki pono no kana hana ana. | ki wawe no ka hana ana, a mai-| i no na mea i hanaia. Ua mahu- i ua na mea maikai i hanaia ma kehi aina, e like me ka mahuahua o ike, a me ka naauao., Nolaila, mea nui i ke kalaiaina ana, e olaha ike. No ke kuai. Aole hiki i ka poel j

Inaaupo, ke kuai nui. A ina kuai nui lakou, aole lakou e pomaikai jana. Ina manao kekahi o onei e holo aku i Amerika e kuai, poho koke no ka waiwai, no kona naauipo. Pono e ike mua ika waiwai o Ikeia aina i make pono ke kuai ma jAmerika. Pono e ike mua i nadala iloko o kela waiwai i lawe ia, a me na dala i lilo, i ka lawe ana i Amerika. Pono e ike mua ike ano o ke kuai ana malaila, a me ka nui o ke dala i lilo i ka lawe ana mai maanei. A ina ike ke kanaka i keia mau mea a pau, ame kekahi maujmea iho, alaila hiki ia ia ke kuai. Ina i like pu ke kumuwaiwai o kekahi' mau kanaka, a like pu ko laua ikaika, a oi aku ka ike o kekahi o laua, alaila, e oi no ka waiwai loaa o ka mea ike, a e poho ka mea naaupo o laua. Ina ua kokoke like ko laua ike, £ laila kokoke like ko laua loaa aku; ina i oi nui aku ka ike o kekahi o laua, alaila, oi loa aku no kqna loaa. Ina he oiaio ia, alaila, ua maopopo loa ka mea e waiwai ai ka aina; o ka naauao no, ame ka ike. Ma keia olelo, ua maopopo ka mea e w'aiwai ai kekahi aina, a me ka mea e waiwai ole ai kekahi aina. Aohe aina ma ka honua nei i nui ka waiwai, a naaupo na kanaka. He mua ka ike, he hope ka waiwai. 0 ko ke Akua kanawai ia, a ua ko ia kanawai. Ma ua aina naaupo, ua molowa na kanaka, no ko lakou ike ole i ka waiwai, a no ko lakou hoomaopopo ole i ka maikai o ka waiwai; a no ko lakou ike ole i kahi e loaa mai ai ka waiwai. Aole nae e waiw’ai ka aina ma ka ike ana oke kanaka hookahi. Ina hookahi kanaka i naauao, hookahi paha kanaka e waiwai ana. A ina

i naanao na kanaka a pau loa o kajj aina, alaila, e waiwei nui no ka aina. Aole nae e waiwai nui loa ke kanaka hookahi i kona naauao hookahi ana. No ka mea, he hana kokua ka imiwaiwai. Ina kokua kekahi i kekahi, alaila, hiki pono. Kokua ka mahiai i ka lawaia a kokua pu o laua elua, i ka mea paahana, a kokua kekahi paahana ikekahi paahana: ina pela, waiwai no lakou a pau, a pomaikai kekahi i kekahi. I keia wa, ua poino ka mea mahiai; no ka mea, aole kanaka nana e hana i oopalau, a i kaa bipi, a me ke kauluo. Poino ka poe kanu ko, no ka mea, aohe kanaka akamai maanei nana e hana i ka ipu hao, ame na ipu lepo, na mea e pono ai ke puhi ana. I keia manawa, poino na mea ma-' nao kanu pulupulu, no ka mea, aohe kanaka maanei nana e hana i ka huila, e hemo ai na anoano; aohe hoi mea nana e hana i ka huila.wai e hilo ai, a e ulana’i ka lole. Ina i lako ka aina i na paahana a pau, -alaila, kokua nui no kekahi i kekahi, a waiwai no kekahi i kekahi. A pili no hoi keia olelo i na’lii. No ka mea, waiwai no na’lii i kanaka, a waiwai na kanaka i na’lii. Nolaila, pono e imi kela kanaka keia kanaka i ka mea e naauao ai kona hoa. Aole e pono kekahi kanaka naauao e loaa ia ia ka pono, ia ia wale. Pono e kokua kekahi kanaka mamuli o kekahi kanaka, e like me ko ke Akua manao. Pono no hoi i na’lii, e kokua i na kula, na mea e naauao ai na kanaka, a naauao lakou, alaila, pomaikai, a pomaikai pu no me na’lii. Elua wahi nui e hiki ai i na’lii ke kokua i ka naauao. 1. Eia ka mea mua, u ka hoomahuahua i ka ike.

jj II Eia ka lua, oka hoolaha aku i ikenakanaka apau. 1-0 ka hoomahuahua i ka ike. Ua nui na wahi e hiki ai ke hoomahuahua i ka ike. 1. 0 ka hookumu ana i na kula nui kahi e ao ai na kamalii, oia kekahi mea nui loa. Pono e kokua ke aupuni mamuli o ia mau kula.. Pono e nui na huke ma na kula nui, i hiki i na haumana ke heluhelu mau’ ika palapala. Pono e nui na mea> hana, na mea ao hoi, i hiki i na haumana ke ao i ke ano o kela mea, keia mea, ame na mea a pau. Pono hoi e imi i na kumu akamai, a pono no hoi e uku nui’ia lakou, i mea e ikaika’i lakou i ke ao ana. Ina aole kokua na’lii i na kula nui, alaila, e hoowahawaha na kanaka, i haalele lakou i ke ao ana. Eia hoi kekahi mea nui. Pono f kokua na’lii i na kula nui i mea. ( oluolu ai ka manao o na haumana a e imi hoi i ka mea e like ai k< manao o na haumana me- ko na’lii No ka mea, ma na aina a pau, ( ka poe i ao ma na kula nui, o lakoi ka poe i naauao, o lakou no ka poi|[ koikoi oka aina, Ua manao nui i; i no hoi lakou. Nolaila, he meanu) ka imi i mea e like ai ko lakou ma 1 nao me ko na’lii. Ina i like k manao o ka poe i ao a pau, a koku;{, lakou mamuli o na’lii, alaila, u,n koikoi loa ka na’lii. Aole mea| hiki ke ku e. [ Kalaiaina. k