Ka Elele, Volume 1, Number 21, 13 January 1846 — HE MOOLELO NO MI. WINI. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO MI. WINI.

Ua hanauia o Wini i ka la 23 o' 1793, ma ke kulanakauhaie ) Branford, ma ka aina o Kunele- | :uta, Am. huipuia. I k'ona wa opi>pio, he 14 inakahiki, make kona| [nakuahine, a hoi aku oia e noho pu!; 1 ne kekahi kaikamahine ona; he wa’iine haipule ia a malama pono oia i :eia keiki makua ole; ao aku ia ia ia i ta olelo a ke Akua, a me ka makau iku ia ia, Mamua aku, aole i aoj; mi ia o Wini ma ka pono e oia’i. I ka makahiki 1813, he 20 ko [ Wini mau makahiki ia wa, huli oia a Kristo, haawi i kona kino a me eona naau ia ia, a komo iho la iloko i) ka ekalesia a ka Haku. Ma ia lope iho, komo ka manao iloko ona, ! imi i ka oihana kahunapule, a no aila, hele mau oia i ke kula, me ka mi ikaīka i ka naauao. A loaa ia { a ka makaukau, komo oia iloko o I se kula nui ma Nuhevina, a ua po- ! 10 loa kona noho ana malaila-noho nalie, noho kuoo, malama i na kalawai o ke kula, a imi mau no i na nea i aoia iloko o kela kula kaulana. Elua makahiki wale no o Wini nalaila, a lohe oia e hoomakaukau ma kekahi poe misionari e holo mai Hawaii nei, e hoolaha i ka oieio a ne ka pono o ke Akua iwaena o ko pae aina naaupo; o ka lana no ,ia o kona manao, e hui me lakou a i holo pu mai; no ka mea, he hapaj|j iwale no ka poe i ae i keia hana., I Aole ona makaukau loa ia wa e ha-l >at i ka oihana kahuna, manao naei

oia e holo mai no, a ma Hawaii nei je imi i ka makaukau pono. ! I ka malama o Oka. 1819 mare laua me Wini wahine, a holo koke mai me Einamu ma, Tatina ma, Weiki ma. Ma ka moana, mai make 0 Wini; maikai ka makani, holo majlie ka moku, a manao iho la ka malama mokil, e pena i ka aoao mawaho p ka moku; hoolewa oia i papa mawaho, a pena iho la, o ka hele 1 aku no ia o Wini mawaho e pena |pu me ia, i mea paha e pau ai kona [nanea. Oi ku ana oia ma ua papa lewa nei, oki kolohe kekahi lui; i ke kaula a haule o Wini iloko o ke kai. 0 Honewela kekah i malama moku, nana ae la ia ia Wini iloko o ke kai, a kiolā iho la i noho loihi i mea nona e lana’i. E holo kiki ana ka moku, a lilo koke o Wini ihope; a ihuli ka moku e imi ia ia, e lana ana no ia maluna o ua papa nei. Mai majke oia ke ole keia papa noho. Aia no |ia ma Waimea a hiki i keia wa, a ua kapaia, “o ko Wini waa hoola.” I ka la 4 o Apenla 1820, ku ka moku ma Kailua, Hawaii; malaila na ’lii e noho pu ana. Hookahi pule paha ko lakou kali ana i ka ae a me ka hoole o na ’lii, i ko lakou pae ana iuka; a maopopo ka ae, o jke kauliilii no ia o lakou ma kela 'wahi, keia wahi. Hoi koke o Wini laua me Kēiki i Kauai, malaila e wehe ai i ke alaula o ka euanelio. j Pouli loa ka aina ia manawa, naaupo na ’lii me na kanaka, aole ike i ke Akua; inu raraa no hoi, moe aku a moe mai, aole ike i ka mare ana, la me ka noho pono. Hoowahawaha

loa lakou i na kumu haole, hoino noi hoi. I kekahi la, e holo ana o Wini maluna o ka lio ma Koloa mauka ma kahi mehameha a mai make oia i na powa elua: lele mai laua, lalau i ke kaulawaha o ka lio; keehi iho la o Wini i ka lio, holo ikaika ia a hemo mai ko laua lima ae; ia ho|o ana lele mai la kekahi ihe mahope, aole nae ku. Nani wale ka pakelel o keia kauwa a ke Akua! No ka paa ole o kana hana, nolaila, malama ke Akua ia ia. I ka la 28 o Feb. 1823, ua aeia o Wini e na kaikuaana ona'e hai mau aku ika olelo ake Akua, a i ka la 30 o Nov. 1825, ua hoolaa loa ia oia i kela oihana hoano, e hoomaopopo loa i ka Oihana Kahunapule. Hemahema loa ka olelo Hawaii ia lakou ia wa; aole i palapalaia, aole hoi i paiia, ma ka waha o na kanaka wale no ka huii ana i ka olelo. Pela wale no ka imi ana i ka olelo me ka hoomanawanui, a hala na makahiki ekolu, alaila maopopo iki, a pono iki ka hai ana i ka euanelio imua o na kanaka. I ka makahiki 1824 make o Kaumualii, a mahope iho kipi kekahi poe, a o ke kaua no ia. Pilikia na kumu, a holo iki mui i Honolulu, a pau ke kaua, hoi koke aku. I ka makahiki 1825, ua maopopo ka huli o kekahi poe i ke Akua raa ka mihi i ko lakou hewa, a mc ka paulele ia Kristo ke kalahala, a ia wa koke no, ua hanaia i ekalesia ma Waimea. 0 ka ekalesia hookahi no ia ma kela mokupuni, a hiki i ka mak. 1834, hana Mi. Gulika i eknlesia ma Koloa. 0 Wini kekahi i holo pu me Alekanedero me Tinika, i Eolahola me Nuuhiva, e nana i kela mau aina,

ii|i ka mak. 1832. Ma Kauai konoi ; wahi noho paa loa’i; kaapuni pine J | pine oia ia Kauai a me Niihau e haI i! aku i ka olelo e ola’i; ua maopop(j i 1 kana hana i na kanaka o kela mau i aina. Noho makua o Wini iwaem i o lakou; nui kona aloha ia lakou [ ■ mau loa kona hooikaika ana ma ni mea e pono ai lakou. Pilikia lakou ■ hele io Wini la, nana e wehe ka pi pilikia; mai lakou, na Wini e lapaau 1 !naaupo lakou, na Wini e hoonaau jao; kaumaha lakou no ka hew'a, na i |na no e kuhikuhi ike Keikihipa. ( i Wini ko lakou makua, ko lakou ma i| kamaka, hoaloha, hoakuka; laum i! oia me na’iii, a me na makaainana . me ka poe waiw'ai, a me ka poe ili . | hune, e like rae ka olelo ma Ioba [ Mok. 29, hoopakele oia i ka po( i hune e uwe ana, a me ka mea ma- ,! kua ole, aole-ana mea kokua; hoo i maikai oia i ka mea make, ane kat ■ mai maluna ona; a hoohauoli hoi i ka naau o ka wahinekanemake. i Aole molowa o Wini ika hana i i ka Haku; aole palaka; mau no kon; ■ hele ana ma o maanei e ike i ka pot mai, e paipai i ka poe palaka, t • hoohuli i ka poe hoomaloka, a ( i hoola i ka poe make iloko o ka hei wa. Aole anei pela ko oukou ike i ana ia ia, e na hoahanau ma Kauai' Aole noho o Wini mamuli o ke > kino, a me na mea o keia ao; aole i ona puniwaiw'ai; hookahi manaouu 1 iloko ona; o ka hoomaikai, a e hooi; la i na kanaka e like me ka Kristc i kauoha. Pela ka noho ana o Wini, a o ke i ano o kona mai ana, a me kona mai ke ana, ua hoakakaia ma kela Elele mamua. Aole nae pau malaila, na ■ olelo ku pono ana i olelo ai, i kona i mau hora hope. E like me kona , manao i kona wa e ola ana, pela nc

kona wa e make ana, o Kristo kona 'iea e olioli ai; lana loa kona manao Kristo, a hoomaikai v loa ia ia ia. pono kakou ke hoomanao, i kana lau kauoha i ka poe ana i aloha’i. Ninau kana wahine ia ia, “aole au auoha i na keiki a kaua?” A liuliu | io, olelo ae la o Wini, “e olelo i| a keiki a kaua, e mihi a e hookau-| a na Iesu Kristo; e haawi i ko la- 1 ou naau ia ia, o Kristo ka La, a! le ke Kikowaena o na mea a pau,; ole au e kuai aku i ko’u pono iloko na no ka waiwai a pau o Am. huiuia. E olelo ia lakou, mai imi nui keia ao, aole o lakou pono malaii. He lapuwale na mea a pau o eia ao. E malama ia K;isto, alaila omaikai lakou ma na mea a pau.” ela kana kauoha i kana mau keiki. Kahea aku oia i na ohua ona, a lelo ae la ia laua, penei, “ua hoike uii ke kahuna lapaau ia’u i kona lanao, e make koke ana au; nolaii, eia k iu olelo hope ia olua, e uilama olua ia Winiwahine, e hoo)he pono ia ia e like me ia’u. 0 3su, oia ka Pohaku kahi e hiiinai i no ke ola mau; he kumu paa, auweole oia. He kanaka la\.ehai loa au, aka, i kuu manao, ua kalia ko’u hala. E hahai ia’u ma ahi a’u i hahai ai ia Kristo, a ma ahi a’u i haalele ia ia, mai hahai i’u malaila.” Pela no hoi ka Wini kauoha i koa kini pokii iloko o ka ekalesia ma Vaimea. Penei kana, e haawi i o’u mau makamaka a pau ma ko’u ihapai, i kuu aloha, a e olelo ia laou, na kane, na wahine, a me na amalii, makemake au, e halawai pu le lakou ma ka lani.” E na ekalesia ma Waimea, e hoo)he pono oukou i keia kauoha hope ka oukou kumu aloha. 0 ka poe

malama, oia ka poe halawai hou auanei me ia, ma ke Aupuni o ke Akua, ma kahi maha, a me ke ola mau loa iwaena o ka nani o ke Akua. Oia no hoi ka poe aloha io ia Wini; o ka mea pale ae i kana kauoiha, auhea kona aloha ia ia? Eia no hoi keia mau manao pai- | pai i ka poe mukemake e make e like me kamake ana o keia hoaaloha. 1. E nana mau loa ia Kristo; e j|imi ia ia, iloko o kana olelo, kona ' ihale, iioko o ka ahaaina a ka Haku, iloko o na halawai; e hoomanao mau loa ia Kristo, e hoolilo ia ia i hoaaloha, i kumu ao, i alakai, a i Hooi la. E hoolilo maoli nona me ke kupaa, a hiki i ka hopena; alaila, malama mai ia ia kakou i ka wa hele kakou iloko o ka awawa o ka ma- , ke a hiki ika luakupapau. E nana ■ i ka Halelu 23. ! 2. E hoomau ika pule ike Akua, ■ i loaa ke kokuaia mai e ia i kela la • i keia la; o ka mea molowa i ka pule, aole pono kona hopena; poho i kona manao iioko o ka pilikia nui o i ka make. He hoahanau hoomau i ka pule, o Wini; o kana hana makemake loa ia. 3. Mai noho mamuli o ke kino; mamuli oka uhane no. E hoomake i i ke kino, a e hoooi i ko ka Uhane; e i pale ae i kela kuko ino i keia kuko ino e make ai. Pela no o Wini. 4, Mai noho no kakou iho, e imi i nui i ko kakou pono iho, e like me i ko keia ao; e hooikaika no, e hooi maikai aku ia hai. E hana mau i ■ na mea e pono ai na kanaka e noho i pu ana me kakou, i pomaikai pu, a i ola pu no hoi. Aole noho o Wini nona iho, noho oia mamuli o Kristo, - a me ka imi i na mea e ola’i na ; kanaka.