Ka Elele, Volume 2, Number 2, 21 April 1846 — KANAWAI HOU. NO KA HOOLILO ANA AKU I NA AINA O KE AUPUNI. [ARTICLE]

KANAWAI HOU. NO KA HOOLILO ANA AKU I NA AINA O KE AUPUNI.

Pauku I. Ua pono no i ke Kuhina : Kalaiaina ke hooholo i ka olelo no ka lilo I loa maoli ana, ma ke ano alodio, o na aina o ke Aupuni, ka nui nae o ka uku, aia no : ia i ka Poe Kukakuka Malu, me ka ae pono aku o ke Alii, a holo ka lakou olelo, e i hooliloia ia ama i ka mea nana e kuai, ma j ka palapala sila nui a ke Alii, e like me ka i olelo malalo. 1 Pauku 2. Ina e makemake ke kanaka ! e kuai lilo loa i ka aina nona, pono ia ia e 1 noi mai i ke Kuhina Kalaiaina rna ka pala- i pala, a maloko o ia palapala e hoakaka i ka 1 nui, a me kahi o ka aina ana e makemake ; ai, a me ka uku ana e manuo ai e haawi; a ( ina he dala, a he waiwai paha, a ina haawi i mua paha, a uku hapa paha mamua, a aie wale no paha. Ame ia palapala e haawi pu ia mai ka mea e ikea’i ka hana, a me ka pono o ua mea la naua e noi mai i ka aina, na kekahi mea i ike nui ia ia e hoike mai ia mau mea. i Paukū 3. Aole loa e hoolilo loa ia kekahi i

ama iloko o keia Aupuni i ka lahui e, ke loaa ole ia ia ke kumu e paa ai, mamua o ka hooholo ana i keia Haawina, aoie lioi e hiki ke hooholo e nmmua i ka olelo no ka lilo ana o ko ke Aupuni aina i ka lahui e. Pauku 4. A loaa mai i ke Kuhina Kalaiaina ka palapala noi aina a kekahi, mamua o kona hooholo ana i ka olelo, e hoike oia i ka Poe Kukakuka Malu, a na ka nui o ko lakou lima e hooholo i ka olelo hoolimalima, me ka apono nae o ka Moi. Pauku 5. O na aina a pau i kuai lilo loa ia e like me keia olelo, e kauia ka inoa o ka Moi, ke Alii ma ka palapala sila nui, a o ka inoa o ka mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, i hoike; a e hoailonaia i ka sila nui o ko Hawaii Pae Aina, a kopeia ma ka buke o na palapala sila nui, a e malamaia ia buke ma ka Waihona i hoomakaia e keia MokuYia o ke Kanawai, aka, aole loa e laweia kela palapala sila nui mawaho aku o ia Waihona, a haawi mua mai ka mea nana ka palapala i ke Kuhina Kalaiaina, i kope o ka palapala ae loaa na ke Kuhina Waiwai mai, no ke dala a pau i oleloia iloko o ka palapala sila nui, a e kopeia ua palapala ae loaa la maloko o ka hale o ka Waihona aina, malalo iho o ka hoakaka ana i ka palapala sila nui i oleloia. Pauku 6. Eia ke ano o na palapala alodio sila nui a pau a ke Alii, Ma Keia palapala sila nni ke hoike aku nei o KameImmeha —, ke Alii nui a ko Akua i kona lokoiiīaikai i lioonoho ai mali na o ko llawaii I’ae Aina, i na kanaka a pau, i keia la, nona iho, a no kona mau hopealii, ua haawi lilo loa aku oia ma ko ano alodio ia , i Kona kanaka i manao pono ia ia i kela apana aina a pau e wniho la ma , ma ka Alokupuni o , a penei hoi lea waiho ana o na Mokuna , a maloko o ia Apana eka a oi iki aku, emi iki mai paha. Eia ke knmu o ka lilo ana; ua haawi mai oia iloko o ka waihona dala o ko Aupuni i dala. Aka, ua koe i ke Aupuni na mine mineiala a me nn mine metala a pau. No —— , ua aina la i hnawiia, nona mau loa aku no, mu ke ar.o alodio, n no kona mnu hnoilinn, a rne kona waihonn, un pili nae ka nuhnii a ka Poe Ahaolelo e kau lileo ni ma na aina ulodio a pau i kela manawa i keia manawa. A i mea e ikea’i ua kau wau i ko’u inoa, a me ka sila nui o ko Nawnii Pae Auina ma Honolulu, i keia la o , 18 —. (Se/a.) . Mea ike i , Knhinanui. Pauku 7. O ka aina lilo aku pelh, aole ia e hoi hou i ke Alii o keia Pae Aina, aole hoi e lilo i na’lii no ke kumu e ae, no ke

kipi wale no, e like me ia e hoakakaia ma ke Kanawai no ka hewa. Aole e hemo ua mea nei nana i kuai, aole hoi kona mau waihona waiwai; ma ke Kanawai wale no e hemo ai, ma ka olelo a ka Lunakanawai, mahope o ka hookolokolo ana; a no ke kaa ole paha o ka auhau e like me ka olelo iloko o ka Apana ekolu o keia Kanawai. Aka, ina i make ka mea nona ka aina me ka hooilina ole, a kauoha ole i kanaka Hawaii, alaila, lilo no ka aina i ke Aupuni, e like me ka olelo o ka Apana elima o keia Kanawai. Ona aina i kuaiia’i me ke kau o ka sila nui, e ili aku no ia i na hooilina kanaka Hawaii, keiki, a hoahanau paha o ka mea i kuai i ka aina, a me kona mau waihona. E noho hke ia mau hooilina, ke papa ole ka mea nona ka waiwai iloko o kana kauoha waiwai. Patjku 8. Ina kuai lilo ia ka aina ehke me ka olelo iloko o ka Pauku eha o keia Kanawai, a kaa ole ka uku ma ka lima, alaila, hiki no i ke Kuhina Kalaiaina ke olelo aku i ka Poe Kukakuka Malu, a ina i kauoha mai ka Moi pela, e lawe no ke Kuhina i palapala hoomoe no ua aina la, ma ke ano moiaki, na ka rnea nona ka aina mai; e haawiia mai kela palapala i ka w'a e haawi aku ai ke Kuhina i ka palapala sila nui; a o kela palapala moraki, he mea ia e kokua’i i ka palapala hoaie o ka mea nona ka aina, i kaa io ka aie i koe no ka aina, a 0 kela palapala aie, e kakauia ma ke ano e hiki ai ke hoolilo ia hai, ke manao ke Kuhina Waiwai e hoolilo, a e like ka nui o ke dala, a me ka manaw'a e uku ai me ka olelo 1 ae like ia e ka Poe Kukakua Malu, a pela no ka uku hoopanee, a o kela palapala hoaie, a me ka palapala hoomoe, e haawi pu ia i ke Kuhina Waiwai. Pauku 9. Ina aole i hookaaia ua palapala hoaie nei i ka manawa, a e like hoi me olelo ana, alaila, pono i ke Kuhina Waiwai ke haaw'i ae i ua palapala la i ke Kokua Lunakanawai, i hookoia ia e like me ka olelo o ka Apana elima o keia Kanawai, a me ke Kanaw'ai honohonoha Oihana Lunakawai. P auku 10. Ina i olelo ka Moi pela mamuli o ka manao ae a ka Poe Kukakuka Malu, e like me ka olelo maluna, alaila, hi-

ki no i ke Kuhina Kalaiaina ke hoolimalima aku i ka aina o ke Aupuni i kela kanaka i keia kanaka o keia Pae Aina, i na kanaka maoli, a me na haole i hoohiki, a me na lahui e ke loaa ia lakou ke kuleanahale. A e like ka nui o na makahiki i hoolimalimaia me ka olelo i ae ia ma ka palapala hoolimalima, aka, ina he lahui e, aole e oi aku i na makahiki he kanalima, a e hoakaka mua ia ka uku makahiki, a e haawiia i ke Kuhina Waiwai, ma ka hale w'aiwai o ke Aupuni. Pauku 11. Eia ke ano ona palapala hoolimalima a p.au no na aina a ke Kuhina e hoolimalima ai, e like ma ka olelo ma kela Pauku; penei hoi ke kumu, a me ka hoakaka ana, , Ke hoike aku nei keia palapala hoolimalima aina iwaena o ke Kuhina Kalaiaina o ko Hawaii Moi, ma kekuhi aoao, a ine no , ma ka Moknpuni o —, ma ko llawaii Pae Aina ma kekahi aoao. Ua hoo- . limalima aku ke Aupuni o Hawaii, a ke hoolimalima aku nei ia , a me kona mau hooilinn, a me kona L mau hope, e like me ka olelo hoakaka malalo, i kekahi Apana aina, eka maloko, aia hoi ui aina ma ’ , ma ka Mokupuni o , a eia hoi na mokuna : e maopopo ai. , A e noho —-—, ame kona mau hooilina, ame kona mau hope ia aina, a e lona no hoi ia ia na pono, a ! me na pomaikai a pau i pili i ua aina la, aole noi ia e keakea hewa ia i kona noho ana ia aina no na maka- ’ hiki he , mai keia lu aku, e hmia nae oia, a n e L kona inou hooilinu. a me kona mau hope e like me , neia olelo malalo ; penei, ' I kela mak hiki keia makahiki, e uku mai o i L ke Kuhina Waiwai ma ka Hale dala o ke Aupuni i na dala hoolimalima , a e uku no hoi oia i na auhau - a pau i kauia i keia manawa, a e kau ana paha mahol pe aku ma ke Kanawai niuluna o ka aina i hoolimalimaia ; aole hoi ia e puhi, aole e kuai i ka rama malu1 na o ua aina la ; a i ku puu ana o ia mau mak -hi he > , e hoihoi mai oia i ua aina la i ka Mea Kiekie, ke Kuhina Kalaiaina, no ke Aupuni o Hawaii, a me na ■ hale pu, a me na pa, a me na mea a pau i hanaia ma- . luna o ka nina. A ma keia palapala, ua ne maopopo mai o i > keia, ina i hookaa ole ia ka uku makahiki e like me ka olelo maluna, aluila, pono i ke Kokua Lunnakanawai o ka Moi e lawe i ka waiwai o , i loaa ma1 luna o ua aina la, e like kn nui me ka nui o ka uku : makahiki i kaa ole ; no ke Auppni ia. A e liiki ia ia ke hoopii a lawe ma ka pepa kii waiwni, i ka waiwai e ne o ua la. A ma uku ole ia ka uku makukahiki, a ua laweia pahn, a kiia ma ka pepa kii wai- . wai e like me ka olelo maluna, a hooko ole ia kekahi , olelo e ne i oleloia mnlunn, alaila. hiki no i ke Kokua 1 Lunaknnawai ke hoolilo i keia pajapala hoolimalima i mea ole, a e hoihoi hou ia keia aina i hooliloia, a i ke Kuhina Kalaiaina. No ka oiaio o keia, ua kau na nono elua i na ■ inoa a me na sila o lukou, i keia la o , 18-. > ( Si/a ) ( Sila .) Pauku 12. Mamua oka haaw'i ana, e ■ kopeia ua mau palapala hoolimalima aina i nei, iloko o ka buke palapala hoolimalima • aina, a e malamaia kela buke ma ka w r ai-