Ka Elele, Volume 2, Number 13, 10 October 1846 — NA MEA ANO HOOMANAKII MA LAIE, OAHU. [ARTICLE]

NA MEA ANO HOOMANAKII MA LAIE, OAHU.

Aia ma Koolau poko kekahi kr t naka kilokilo hale; o Wuna kon inoa; a he raau haumana J<ana 'lPeka ma Laie a he mau mea e ae. Kiiia aku la ua kahuna la e kuki '! 1 u i hale maikai, hewa ole, i hal ola, i men e ola ai Kealiiwaiwaiol kani koo a pnla lauhala, a moe 'I ka moena hma ola .” ’ Hele mai ua kahuna la, a i m: la oia ia Kealiiwaiwaiole, “poakol ; !:a la e kukulu ai ika hale.” Aol nae i kukulu ia !;•, no ka hemahe • ma, aole pau na laau i ke kahiia. A i ka poaha ae, kukuluia iho I •ua hale.la. Penei ka hana nke k-<\> ■ huna ia Kealiiwaiwaiole. Wanani aku la oia i kansr maii olelo. “P1 umi pou, he umi kanaka, —he po| 'kanaka maikai wale no, aole kana ka ino.” Eia na kanaka ino, o ka ehu, o k i makapaa , o ka ohule. Ae mai I i Keaiiiwaiwaiole ia mau wanana. : Wanana hon' aku la ia, iua po kanaka h3 umi penei; “///« ilelelo manu. hewa; a e pvaa , hewai loaa L . Inoa o lee/eahi o oukou, heiea; unuh . !lou ka puu iiuna , hewa; ua ka ue ' [ hewa . Olelp aku la ua kahuna la. ‘ no ia'u ka eli o ka lua a i aku au : eli, ulaila eU.” Alaila pule iho I ' ke kahuna i ke Akua kii (paha,) ao ’ lo hoi maopopo ka pule ia'u; k. t eueu wale nt) ka iehelehe a ua kilo L |kilo la ka i ike. ia aku. Pau ka pu : !le, kahea aku la ia. “E eli ka lua;' alaila, eli iho la lakou a pau ia pa(

i u. Ua hea hoi ka inna o kekahi] ;a poe hnna; aka no ka olelo ole. ia mea kilnkiio, aole he manao ilaila, nnnea pu paha kona akua la. Kaikai aku la ke una'-ma kela ao- , a hoomoe iho la ilalo, hooponono iho ia e eli; ua iho la ka ua; ka hewa no ia; pela kana-wanana a mamua; aka aoie ona manao. elo makou, “ua ua,” olelo hou keihi “ke ua mai nei.” Nanea ia, a ahape no ka makou olelo piuepine la, ala mai iu a olelo mai, ua hewa i hale kena iho la; “ua oki ka eli la.” Hele aku 1 a ia io Kealiiwaiwaiole , a i aku la. “Ua pono kau aoao ka hale ua hewa nae ko ka wahi-J 1 aoao, aole pono ka olua nohol io, ke hewa kawahine.” Ninau mai kekahi ia ia, “heahakai 'wa o ka wahine;” e hai pono mai. Wanana mo.i la io, “ Eia ka hea o ka wahine ; o ka pupule, o ka aekolohe, o ka make maoli o ke kino, \ \u na hewa.” Hele akn la au i ua kahuna la, ei lelo aku ia ia. Ninau ou, heaho. i hewa o ka hale? Pane, moi ia, 0 ka nui ana o ka ua, a nolaila e| nuhi i na pou a kukulu hou I ka| 1 apopo.” Ninau hon au, anlei nei hewa na laan ke unuhiia? pelu a wanawa ana; I mai la kela, “nuj ono no na laou ke unnhi a kukului ou.” Pane hon au o na mea au i oohewa ai he m iu inea pono no ka! Owau ka i liooiilo i ka’p.ali; penei 5 a’u; —0 na mea an i wanana malua; aole e kohea ia ka inoa o ke ahi.kannka e eIi ana i na lim; ua ewa. Ua hoa ia ka inoa. Ua ole- j .' hoi oe, “ aole kanaka ehu e eli i ka j («.” Ua eli no ke kanaka ehn i u lua. Ua olelo hoi oe ”aole e\

ij unuhi i ka pou,” ke unuhi ia nei hoi ‘•na pou. Ua olelo oe ”ua hewa ka •j ua\” a ua ua hoi, No ia mea, i aku la . au ua hewa na laon, aola pono ke - kukulu hou ia, e lilo i wahie no ka ■ umu, oia waie no ka pono. i mea e ; pau ai ia mou hewa he nni loa, e i kii hou i ka laau i uka ipono.” Oleio mai la ua kahuna la ia’u; •ua piha ke kanaka ika hoonoo.” I i aku la au “aole au i ike; aka ma kau ‘ mau mea i olelo ai ia mukou, mala- ‘ ila au i olelo aku rei ia oe.” i Olelo mai la ua kilokilo la, “o kau ■pono keia; a puno aku iu’u, o ke ola '\no /a a kanikno, a palalanhala, a mne ika muena o kg.it ola ia.” Pela pnai na kahuna la ia makou.” 1 Auhea oukou ka poe helnhelu inu i keia mooolelo, a me na kana i ka noonoo ii pan, he hana hou anei keia, aole anei keia ka kakou huna kahiko, ka hoomunakii? Na Klapuu.

Onhu , Sepnt. 1846. Anhea oe e ka Elele, E hoolaha iaku oe i keia mooolelo, i ike like kakou i keia mau hana nui. Ua lo'lie au he nui ka makau o na kunaka ma Koolaii loa a nia Koolan poko llioi, i na kiiokilo hule. ■ Ina i kukulu kekaln kanaka I ka hale, a olelo mai kekahi o na poe kilokilo la. ‘'Ua hewa ka hale” oia ke kumu o |;a imi aua i ka ia, a i kapuaapaha, i mea e pale ai iua hewa la. Aka, ina aole e puu o ka haalele koke iana ia o ua hale la, i mea eponoai, Nui loa na hewa a laiou i hoopili jai i ku hale, a nui na lapnwale i hainaia mamuli o ko lakou mau wanaina. Maloko oia man hnna hoomainakii kekahi poe hoahanau. Kainoa, ua- hewa ke kanoka; ke

hana ino ia, a ui maikai ka hale, I ke kulu ole ia; aka, ma ka lakou olelo, ai.i maloko o na oa a me na pou ame na laau eae o e ka hule, ka mai, ka make, ka moekolohe a me na mea ino e ae o ke kanaka. A uwe ka hoomanakii i pau ole o Ilawaii neii! Na Emeso\a.