Ka Elele, Volume 2, Number 18, 28 December 1846 — PAPA HOIKE MAKAHIKI. [ARTICLE]

PAPA HOIKE MAKAHIKI.

Ua nui ka waiwai o keia papa mahiki iho; he mea ia e maopopo ai ka la me ka makahiki, e hiki mai ai @mea keia mea nui e pono ke hoomanaoia; he mea hoi ia e maopopo ai na makahiki o na keiki a me na kanaka makua o Hawaii nei. Aia, i ka nana ana i kahi i pili ai, i ka make ana o Kamehameha I., paha; i ka hanau ana o Kamehameha III. @a malaila e hoopili ai, i maopopo na makahiki o ke ola ana. @no hoi na makahiki o na moku, @io, na hale, na pa, na wapo, e, @oili i kekahi mea nui i hoakakaia ma keia papa, alaila maopopo kona @makahiki. Pono loa ke hoomaopopo i keia mau mea; no ka mea, nui ka hoopaa ana i keia manawa, no ka maopopo ole o na makahiki, o na keiki a me na makua. @keia mau la iho nei, hai mai ke- @ Aupuni o Kalaniopuu, @i mua mai o Lono i Waimea, Kauai, @i mai o Lono i Maui Hikina, @nau o Hoapilikane, @ua o Kalaniopuu me Kahekili, @ mai o Lono i Kealakekua, @ke o Lono ma Kaawaloa, @ke o Kalaniopuu, @ua o Mokuohai, @ke o Kanekoa, @upahoehoe mua, @puu, ..... @upahoehoe lua, @re ana o Kamehameha me Kauhu @mai o Lo, .... @lo o Kaiana i Kahiki, @ua ka moku haole ma Honuaula a me Oloalau,

kahi kanaka i kona pilikia i ke “Kenela” o na koa o Oahu nei. Olelo ke Kenela ia ia e hoohiki a kakau i kona inoa ma ka palapala koa; hoole keia koa, aole ona makemake, no ka mea, ua hala kona manawa; he 40 a keu kona mau makahiki; a ua olelo ke kanawai, aoao 54, pauku 3, “iwaena o na makahiki umikumamawalu a kanaha,” e hele i ke koa, a hala ia manawa, pau ka heie ana i ke koa. O ka hoopaapaa no ia, o ua koa nei me ke Kenela, aole nae akaka ka mea i lanakila o laua. No ka maopopo ole o na makahiki o keia kanaka ka pilikia; pela no ka paio pinepine me na lunaauhau a me na kahukula no na keiki. Nolaila, e hoomaopopo i keia a hooponopono iho; e kakau i ka makahiki a me ka la i hanau ai, a paa iloko o ka Baibala, e like me ka poe naauao. Na Mi Rikeke i hana keia papa kuhikuhi malalo iho. 1752 Ianuari, 1778 Novemaba, 1778 1778 Novemaba, 1778 Ianuari 17, 1779 Feberuari 14, 1779 Aperila, 1782 Iulai, 1782 Dekemaba, 1782 Maraki, 1783 1784 1785 1775 1786 Augate, 1787 Feberuari, 1790

Make o Kaumualii,..... Mei 26, 1824 Make o Liholiho ma Ladana,..... Iulai 13, 1824 Make o Kamehamalu ma Ladana,..... Iulai 8, 1824 Kaua ma Kauai a make o Kiaimakani,..... Sepatemaba, 1824 e mai o Poki me na Kupapau, ..... Mei 4, 1825 lohe ke kane a Leoiki ma Lahaina, . . Okatoba 7, 1825 ike ka moku ma Lanai, ..... Dekemaba, 1825 lohe ka moku kialua ika hale o Kalaimoku, . Feberuari, 1826 Make o Kahalaia, ....... Apei'ila, 1826 Komo i ka hale pule nui ma Kailua, . . Sepateraaba 27, 1826 Make o Kalaimoku, ...... Feberuari 8, 1827 Ke ki pu ana o Kalaka ma Lahaina, . . . Okatoba 23, 1827 Ka mare ana o Kinau laua o Kekuanaoa, .... 1827 Hanau o Davida Kamehameha, ..... Mei 22, 1828 e mai ke kolu oka poe Misionari, ..... 1828 Hoomakaia ka Lu kini pohaku ma Lahaina, Sepatemaba 14, 1828 Ke komo ana i ka hale pule ma Honolulu, . . . Iulai, 182Q Holo o Poki ma a nalowale, ...... 1829 Make o Piia, 1829 i o Hoapili ia Liliha a pau kona noho Kiaaina ana, . . 1830 Kaapuni o Kaahumanu ia Maui a me Hawaii, . . . 1830 Make o Naihe, ....... Dekemaba, 1831 Hoomakaia ke Kulanui ma Lahainaluna, .... 1831 Hanaia ka papu ma Lahaina, ...... 1832 Komo ika Luakini hou ma Lahaina, .... Maraki, 1832 Make o Kaahumanu, ....... Iune 5, 1832 Ka hoomaka ana o ka haunaele ia Kaomi, . . Sepatemaba, 1832 Hoi o Kuakini i Hawaii a noho o Kinau ma ka Papu Oahu, 1733 Hanau o Alekanedero Liholiho, ...... 1834 Make o Kamanele, lune, 1834 Make o Keola, ......... 1834 Ka mare ana o Nahienaena Inua o Leleiohoku, . . . 1835 Ka make ana o Nahienaena, .... Dekemaba, 1836 Hoomakaia ka hana ana i na Alanui ma Honolulu, . . 1837 uhiia ka hae no Kalamak ini v 1837 Make o Aikanaka, ........ 1837 Ka huli nui loa ana o na kanaka i ka pono, .... 1838 Ka hoomaka ana o na’lii e ao i ke Kalaiaina, . . . 1838 Make o Kinau, Aperila 4, 1839 Make Kaikioewa, Liliha, a me Keano, .... 1839 Ka hiki ana o ka Moku Farani, o Lapalake, . . . 1839 Make o Hoapili kane, . . . . . . . 1840 iia 0 Kamanawa ma, Okatoba 20, 1840 Make o Hoapili wahine, Ianuari, 1842 Holo o Haalilio ma e imi i ke Kuokoa, , . . Iulai 8, 1842

Ka ae ana mai o Amerika i ke Kuokoa o Hawaii, Dekemaba 19, 13 Ka lilo ana o ka hae Hawaii ia Lo Poleta, . . Feberuari 25, 18 Ka ae ana o Beritania i ke Kuokoa o Hawail, . Aperila 1, 18 Ka hoi hou ana mai o ka hae Hawaii, .... Iulai 31, 1843 Ka ae like ana o Beritania laua o Farani i ke Kuokoa ana o keia Aupuni, Novemaba 26, 18 Ka ae ana o Belegiuma i ke Kuokoa ana o keia Aupuni, Maraki 26, 18 Ka make ana o Haalilio ma ka moana, . . Dekemaba 3, 18 Ka pae ana mai o Mika Rikeke me ke kupapau o Haalilio, Mar. 23, 18 Make o Kekauluohi, ...... Iune 7, 18