Ka Elele, Volume 2, Number 19, 1 January 1847 — KA MIMILO MAKE 0 HAWAII NEI. [ARTICLE]

KA MIMILO MAKE 0 HAWAII NEI.

Heaha ia mimilo ? Eia, oka moe kolohe a me ka hookamakama, o i haole ame na kanaka maoli. Ma Honolulu nei, he mea nui loa ia ; )le me keia mamua. Ua oleloia, he lehulehu loa ka poe pala, ame ka

nawaliwali no keia hewa; ua tnahuahua loa i keia wa. A i ka lohe ana ua like pu Lahaina; nui wale keia hana ino malaila. Penei kekahi lohe no Lahaina: ua komo pu kekahi mau haole a me nai wahine Hawaii he lehnlehu, iloko o ka hale hookahi i ka po, a paa kaj puka; haohao iho la a Hare, ka Lunamakai, a hele nui me na makai, ona, e hopu keia poe hana ino. Kikeke lakou ma ka puka, aolehemo; noho lakou iwaho, a kiai a kokoke wanaao, oili mai la na wahine he 11, a paa i na makai, aole nae pau loa iwaho; aole hoi akaka ka paa ana o na haole. Aka, o ke kolohe nui, ua maopopo ia. He lohe wale keia, a, nolaila ke ninau ne ; ka Elele i ka oiaio a me ka ole o keia lohe. E ko Lahaina poe, he oiaio anei keia mea a makou i lohe ai? Ina he oiaio e hai mai, ina aole e hai mai; no ka mea, ua kau ka ino maluna o ko oukou kulanakauhale, a pehea la e pau ai ka oukou haumia ke hunaia ko oukou hewa? Auhea oukou, e na kanaka o Hawaii nei, o ka hewa nui keia e pau ai oukou i ka nalowale, e like me ka olelo a Samuela ke Kaula kahiko: ‘Aka, i hana hewa mau oukou, e honpauia auanei oukou a me ko oukou alii' 1 Samuela 12. 2ō. Aia oo ka hewa, alaila e hoopuka mai ka make, wahi a Iehova. Eia na poino e ili mai ana maluna o keia aina, no ka moe kolohe a me ka hookamakama. 1. 0 ka mai ino loa a me ka make nui o na kanaka i ka pala, kaokao, kukio, hookii, 2. 0 ka pa o na wahine, aole hanau keiki. He mea mau no keia psa ua aina a pau; kakaikahi na ke-

iki a na wahine moe kolohe. 1 ina i loaa ka pala a me na mai 1 ke pu, o ke oki no ia, aole ham keiki. 3. No keia hewa, nawuliwali r keiki i loaa mai; aole o!a ka nu no ka mea. ua komo ka mai o k jmakua iloko o na iwi, a me ka io, jme ke koko o na keiki. Ina io. ke keiki a kanaka makua, ati!e ika ka; mai mai ke kino, alaala ka a puhn ka wawae, meeau ma ka il elemakule e, a mafie e. O ka en nui no ia o na kanaka Hawaii, a nt lowale. Pehea la ole ai ka pa ana? Pau i keia mimilo nunui; pa i keia ahi lapalapa? Ua imi ke Aupuni i mau kanawa e nui ai na kanaka Hawaii; nolail; ua noho alii na mea keiki lehulehi e malamaia kana mau keiki; ua la weia’ku na kaumaha o na wahine, noho lanakila lakou; ua mahaloia k oihana mare, a ua hoaponoia ka ms re ana. He mau mea keia, e pa ai ka emi ana o na kanaka, e nui e hoi ko Hawaii nei. Aka, ea, heah ka pono o keia mau kanawai a pau ke holo lanakila ka moe kolohe tn keia mau Mokupuni? Make hew ia mau kanawai; no ka mea, ao! pio ke ahi hoopau; neoneo auan£ na kanaka Hawaii, ke nui mai kei hewa. Aole nae o na kino wale no ka poino, o na uhane kekahi; pau pu ka poino. E nana i mau olelo aki Akua. ‘Aka, o ka poe hopohnpo, a me h poe hoomaloka, a me ka poe hoopailua ia, a me ka poe pepehi kanaka, anu ka poe moe kolohe, a me ke kilo, a vo ka poe malama i na kii, a me ka poi wahahee a pau, e loaa ia lakou ko lakou pvu ma ka loko e aa mau loa ana

e ahi a me ka luaipele, oia ka lua ’ea-make.’ Hoikeana 21. 8. ‘Maloko ou na kana.ka holnholo olee hnokahe i ke koko, ua ai hoi lakou iluna 0 na mauna iloko ou, a iwoena nu nu ua hana lakou ma ka mne kō'ie. Maloko ou, ua v:ehe lakou i kahuna o ko lakou makuakane; a ma'eo ou v.a hoohaahaa lakou ( ka wane i hookaawaleia’e no ka haumia. 'a hana kekahi i ka mea inainaia me t wahine o kona hoalauna, a ua hoolumia hekahi i kana hunona wahine a ka moe kolohe, a ua hoohahaa keihi iloko ou i kona kaikuwahine, ke likamahine a kona makuakane. . . . 1 hiki anei i kou naau ke hoomanawad, a e ikaika anei kou mau lima i na : e lalau aku ai au ia ne? Nh'u na hova i olelo a na'u no ia e hana. E iu nku au ia oe iwaena o na lahui maka, e e hooleilei aku ia oe iwaena na aina, a e hoopau aku i kou hau ■ia mailoko aku ou. A e lawe oe i >u hooilina iloku ou iho, im.ua i ke alo na lahuikanaka, a e ike oe owau no :hova.’ Ezekiela 22. 9—16. Eia kekahi; pehea la e pau ai eia hewa uui? Penei paha, 1. I ikaika loa ka poe pono, i ke upaa, a me ka pale aku i keia mo. 1 malama i ko oukou kino iho; e, '.oomaemae i ka waha, e waiho loa na hua pelapela e pili ana i ka moe polohe; e noho pono pu na kane nai’e me na wahine mare, mai noho ■, a moe e. E kiai i na naau, o lilo ka hoowalewale, a pule mau i kej Vkua, e kokua mamuli o ko oukou nanao. E malama loa i na kamalii, pakele lakou i keia mimilo nui, ae >ale aku i na mea hoowalewale mai 3 lakou aku. E makaala mau loa ka pos pono ka iuii a me ka hana i na mea e

pau ai keia hewa. E paipai kekahi i kekahi; e kokua kekahi i kekahi; e hoohuli i ka poe auwana, a me ka poe i haule iloko o keia hewa. 2. E hapai hou ke Aupuni i keia liana; e hoomalu i na kulanakauhale 0 Honolulu a me Lahaina; e papa i na wahine no kahi e, mai hele kuleana ole mai maanei. Ao na »Tahine noho pono ole a pau ma Lahaina a me Honoiulu, e hoihoi aku i ko lakou wahi. Eia kekahi; e kau i mau kanawai hou no keia hewa, i mau kanawai ikaika, no ka mea, ua hemahema a me ka nawaiiwali na kanawai papa 1ka moe kolohe i keia wa. Ina i palaka ke Aupuni i keia hana, o kona hewa no ia. ( Aole pau.)

‘Mai hoopaialeha i ka hana; e hooikaika ka naau me ka malama aku ika Haku.’ Pela no e pono ai ko kakou ana ma ka honua nei, pela hoi e pomaikai ai ko kakou uhane. No ka huhu. —He hehena pokole ka huhu. 0 ke aloha ka mea e pau ai. Kakaikahi ka poe kanaka i mnke ma ka poloii, nui wale hoi ka poe i make ma ka hookuku ai. He pono i na kanaka ke ao ia mai e na holoholona ma kekahi mau mea. HooIwahawaha lakoii i ka inu rama a me ika ai baka; aole hoi mukemake lakou e hookamakama wale, aole hoi ie ai wale a hookuku. Ai no a maona, alaila, oki. Nolaila, aoie loohia pinepine ka mai oke kino. Pono i na kanaka ke honmahui i na holoholona ma ia mau mea.