Ka Elele, Volume 3, Number 4, 15 May 1847 — Untitled [ARTICLE]

Na ke kane i kanu na mea ulu i kuponol i ka poe holo moana o Pakihka nei, ka uala liilii, uala maoli, ka papapa, akaakai, na mea a pau e pono ai ka poe holo moana. Na na kane hoi na mea e pono ai na kulanakauhale nui o keia Aupuni o Lahaina, a me Honolulu. Ka poi, ia maka, a ine na inea e ae no a pau e pono ai ko makou ola ana, pela no ma na wahi a pau o keia Aupuni: no na kane mai ka pomaikai a pau o na ohana, aole o ka hookamakama. Ua hana io ma keia liewa kekahi poe ino, aole nae pela ka nui. Aha. Olelo mai no o Eilinamake. Ua kokua ke Aupuni i na wahine hookamakama ma ke ee moku ana. Ua nui no ka poe holomoku ma keia mau moana e holo ana i Honolulu a i Maui; i aka, aole i lawa e like me kau i hai mai ai. No ka mea, ua holo no ka poe pono ma ko lakou manao ana, a o ka poe hewa hoi, ua hana lakou e like me ko lakou manao ana. Aole liae i akaka i ka luna o ke Aupuni, no ka mea, ua nui na wahine pono i holo mai no ko lakou makamaka e make ana. No ka mea, he nui loa aku ka make ma keia mau kulanakauhale; nolaila, aole akaka na wahine hookamakama i holo mai. A o na waliine pono i holo mai, ua hoi no lakou me ka maluhia. Ma ko’u moku i holo mai nei; he mau ee moku e ae no kekahi, he inau kane, mau waliine. A waena moana, ninau aku au ia lakou “e holo ana oukou i ke aha?” Hai mai ke kane, “e holo ana makou i ko’u kuleanapa.” Alima. Ka lilo ana ona Kanawai moekolohe i me aneane lapuwale. Aole loa pela; he hoino maoli paha kou. Pehea la e inaluhia’i na hewa a pau ke ole ke Kanawai?* Ina hoopai ole i ka moe kolohe, e hoopai ole i na hewa a pau. Olelo mai no oe, aole pau na kanaka Hawaii i ka hana a na mikanele. Ke ae aku nei ia oe malaila, aole io no i lako like na kanaka a pau e noho nei. Ua lako kekahi a ua hune kekahi. Aka; Eia ka’u ia oe. Ma ke Aupuni hea o ka honua nei oe i ike ai, ua like ka pomaikai o na kanaka a pau? A ma kahi hea hoi oe i ike ai, ua like ka naauao ona kanaka i' ka manawa hookalii? Aole anei ua holo mua kekahi a emi hope kekahi?

)|Pela no hoi keia noho ana o na kanaka i keia Aupuni. i Eia kekahi; Ua hoopuka mai oe ua ka pomaikai o na kino i ka wa mamua. i Aole oe i ike malaila: no ka mea he - lihini oe. He wahahee kuu e hoopuka ; nei; a na’u oe e hai aku i ke ano o ia n i|ana. i I ka noho ana o na liaku a me na i i kaainana, elua wale no ohana i pomaikai i uoho ana a me ka lako ia wa, o ka Mo j o na Haku, pomaikai wale na konohik ka poino no ka nui. Jiole pomaikm j makauinana. O lakou ka poe poino me ke kaumaha. Eia ko lakou poino ia wa. Ina he \ t hine ka ke kanaka, a he holoholona pa l . mala ai. a he hale, aahu, ua pau loa lak( I ka iilo i na haku a me na konohiki, po f na makua a me na keiki. ( īa manawa, aole hiki i ke kanaka ke I kulu i hale )>aa, a i mea nui e ae, no makau i ka hao wale ia e na haku; nola ’ aole hiki ke hoolako ke kanaka nona iho. Ua akaka ma ka mooolelo no kekahi I<j t naka o Hawae kona inoa, no Kona i M waii. He kanaka mahiai oia; oia kana I L na nui; aka, no ka lilo pinepine o kana ni kanu i ka lawe ia e na haku a me na k nohiki, nolaila, haalele oia i ka mahiai hele oia ma ka poa. Loaa mau ia ia ka malaila, a nui loa ka jioino ma ia hanaan A o kekahi kanaka hoi ma Maui, okaa ) hue kana, loaa ia ia kona ola ma ia han He nui loa na manawa e hiki mai ai I poino maluna o na kanaka o ia wa: ak hookahi kumu o ka hao ia. Aole pela na kanaka i keia manawa; E hana kekahi mau kanaka i hale paa non a i moku hoi: a i mau holoholona nui, bip lio, a ia mea aku ia mea aku, a ua lak hoi lakou e noho nei i ka lole; a ua ho( maluia e ke Aupuni. i No ka wi. Olelo mai oe, ua wi na ks , naka i keia manawa a ua maona mamua. Ua kuhi hewa oe malaila: ua manao pa j ha oe, a ua ike hoi i na kanaka ma Hono ( lulu nei, a ina Lahaina e noho wale ana j nolaila, manao iho la paha oe, ua wi nui k< , Aupuni. Aole i wi; aka, ua nui loa ka po I noho wale, aole nae i poino e like me ma • mua. la manawa ua mahiai like na kana

|jau mai ka hikina a i ke komohana o ] Aupuni; ua wi nao, wi puni i kekahi j iawa awi hapa no hoi. A i keia mana- , ke au ia K. III., aole lie wi puni i ikeia j a manawa: he wi hapa ma Kona i Hai keia mau makahiki i hala aku nei. , ma ke kulanakauhale oHonoluIu nei. I n no a he ai no; aole i like me kau i ( ao mai nei. ‘He ai nui ka ai i ka wa | iua.’ e noho nei au ma kekahi hale o Hono- ( nei; a he ai no a he ia: ua lawa pono rakou ai ana no ka la, pela no i na la u au e noho nei. lelo hou mai no oe. He make hewa 1 ana a na mikanele. ia ka’u. No ka pono ana mikanele i nai ai ia makou i kuapapa nui ai kou aikai ma keia Aupuni. Ina aole mai lohe i ka lakou a mau ko makou ( ipo, e like mamua; alaila, ua ane hiki i > ole i na malihini ke kipa oluolu mai i nakou Aupuni, a hoomaha. Ua ike i oe, i ka mooolelo no Lono i make mn | lakekua. Aua nui na pomaikai i punai i keia manawa, no ka hana a na inele. ĪONAKANA NaPELA HaWAII. Honolulu, Mei 10, 1347. 1

•lelo I Iioopiiia ma ka Ahaolelo Anpimi. : na’lii kau Kanawai ma ka aha- ' o, a me oukou na Kuhina ’lii aa o ke Aupuni, a me ko makou i maikai. 0 makou na makaai- | a o Maui nei, ua ike makou i na | lawai i kauia ma keia mau maka- | ehiku ae nei. Ua kaumaha kei mau mea, a ua maikai kekahi i mea. Aka, oko oukou pai ai- | ka mea kaumaha loa a oukou e a nei. 0 kekahi mau alii kau lawai o oukou, ke pai aina nei no | ka olelo mai, o na poalima wale ka lakou i lawe ai, no ko oukou malu ole ike pai aina. Ke manei makou, aole Kanawai eaee i ai ia ia ke hoopau ae i keia henui loa e haunaele ai ka noho < o ana o keia lahuikanaka, hoo-

kahi wale no mea e pono ai i ko makou manao ana. Eia, o ka hoihoi wale mai me ke kuai ole o kela alii keia alii i ko lakou mau kuleana i ke Aupuni, oia hoi na poalima, a rae na wahi o ka aina i hana ole ia e kela kanaka keia kanaka, a me na kai maloko o ke kua nalu. Oiawale no ko oukou mau kuleana, wahi no a oukou ma ke Kumukanawai. E hoihoi ia ko oukou mau kuleana a pau i ke Aupuni. 1 ole oukou e hookaumaha hou mai ia makou, ma na poalima, a me na hapaumi o oukon. A na ke Aupnni oukou e uku mai e iike me ka nui, a me ka uuku paha o ka oukou mea i hoihoi ai i ke Aupuni. E hiki no nae i ka poe i hoihoi ke paa iho i wahi mahiai no lakou, ma kahi kokoke nae i ko lakou wahi noho paa, a e hiki no ke kuai i kahi o kona mau lopa ke ae mai uae lakou. 0na wahi i hoilioi ia i ke Aupuni, a me na wahi a ke Aupuni i lawe ai, oia wale no na walii pono i ko makou manao ke kuai ia, ke manao kekahi e kuai aina nona me ke Aupuni. E kuai mua nae me ka mea kokoke ma ia wahi ke makemake oia. Aka, o ko makou kuleana, oia na kihapai o makou e hana nei, me na pa mahiai, na pa hale, na pa holoholona, a me na wahi a pau i hanaia e ko makou lima ma ka aiua, ke kuleana ole kekahi mea e maloko o ia mau wahi. Ua lilo loa keia mau wahi ia makou, wahi no a oukou me ke kuai ole me ke Aupuni. Aka, ma na mea a ke Aupuni e auhau mai ai, oia ka makou e haawi aku ai. Ina i kue makou i ka ke Aupuni auhau me ke ano kolohe, e pau no ko makou ku- . leana. Eia keia, ona mea kuleana ■ ' aina i hana i ko lakou aina a maikai, *