Ka Elele, Volume 3, Number 4, 15 May 1847 — NA KE AUPUNI. [ARTICLE]

NA KE AUPUNI.

Manao like i hooholoia. E hoololi hou i ke kanawai hoonohonoho | i na hana i haawiia i na Kuhina o ko Ha- r k waii Pae Aina, i hooholoia i ka la 27 o Aperila, M. H. 1846. h € Pauku 1. I ka akoakoa ana o na’lii r ihaolelo, a me ka poeikohoia e na Maka- Iī ainana, hooholoia keia manao ae like. I ‘ Mai ka la aku oke pai ana i keia olelo n iloko o ka Nupepa Polunesia, a iloko o ke-|h

Ikahi Nupepa e ac a ke Kuhinakalaiain; olelo ai paha, e hoonoaia na olelo a \ liloko o ke Kanawai i hooholoia i ka la I \perila 1846 i kapaia, he Kanawai hoo |honoho i na hana i haawiia i na Kuhin ko Hawaii Pae Aina; na olelo wale no i pili ma ka olelo ana, a i oleia, ma ke : paha, i ke Kokualunakanawai o keia i puni. Ua noa no ia mau olelo, a hiki i manawa e koho houia’i ka luna e like ia. E hiki nae ina Kuhina ke koho i kanaka Hawaii, a hooholo i ka olelo me ae mai nae o ka Moi, e haawi i kela ka ka na hana, ame na mana, ame na pol a me na pomaikai i haawiia ma kela Ka wai i ke Kokualunakanawai. ma kona ; ao i ka Moi, a ma kona ano hoopii, a kona ano pale aku ma na aha hookolok maloko o keia Aupuni. Pauku 2. Pono ina Lunakanawai 1 I koi e koho, a ina he kumu no ka hana } i ko lakou manao, e hoopau i ka noho ; 0 ka hope Kokuaiunakanawai, no na A na hookolokolo o na Mokupuni, na Ap: lioi i oieloia malokoo ke Kanawai hoono noho oihana Lunakanawai, a e noho ian hope Kokualunakanawai, a e hana ma hihia waiwai, a me na hihia kolohe, ke li | pii ke Aupuni a ke hoopiiia ma na Ap; ; kahi a lakou e noho ai, a hoonohoia ua n ! Iiope la, alaila, e hoohiki lakou e malam; 1 ke Kumukanawai, a e hana pololei h<; na hana a pau a ke Kuhinakalaiaina e h wi ai ia lakou no na waihona o na Kuhi a e malama hoi i na nila o ua aha hooke kolo la no ka hoopii ana ma ko lakou w: E haawi pakahi lakou i palapala hoopaa i Lunakanawai nui o ua aha hookolokolol koi la, no ka uku i hookahi tausani dala haawi ole lakou iloko o ka waihona dala ke Aupuni i na dala a pau loa a me na ul, loaa ia lakou ma na aha hookolokolo. Pauku 3. Na ke Kuhinakalaiaina e e lo aku i ka Moi iloko o ka aha kukaki, malu, a e hookohu ka Moi i mea kakau I pe no ko Hawaii Pae Aina, a e noho oia e malama i kona hale hana ma kahi o na’li nana no e hana i na hana a pau i pili i kakau kope la. e like me ka olelo nia Haawina akahi, Mokuna elua, Apana < ma o ke Kanawai hoonohonoho i na han I haawi ia i na Kuhina alii.

hoohiki ua kakau kope la e liaua polo- 1 kana hana, a e haawi oia i kc Kuhina- \ aina i palapala hoopaa no ke tausani I nookahi, ke uku ole oia i ka poino o 1 ea ana e hoopoino aku ai, i kona mo- , a i kona lalau, a i kona kolohe paha i j hana ana, a no ka haawi ana paha i >ala wahahee no kona huli ana, a no | hoopilikia ana i kekalii kanaka paha, apii kela kanaka nona. O ka uku no j akau kope ana, a no ke kakau ana i ka j :a mea i oleloia iloko o ka Haawina 4 Mokuna 4 o ka Apana 3 oia Kanawai ' lohonoho oihana, no ka mea, nana e h kela uku, aole nae ka uku no ka ho- j la pai, a e hoike mai oia i kela maka- j keia makahiki mamua o ka la 15 o aki a i ke Kuhinakalaiaina i ka nui o ; iku i loaa ia ia, a me ka nui o kana haa e hoohiki oia i ka oiaio o ua palapala :e la. Na ua mea kakau kope la e ha- j na hana i oleloia iloko o ka Haawina 2 j i Mokuna 2 o ka Apana 5 oia Kanawai ‘ nohonoho oihana no ke kakau ana i na j ipala kauoha, a pela no hoi oia e uku ia’i | ve kakau ana, e like hoi me ka olelo j 0 o ke Kanawai. ) ua kakau kope nei, c loaa ia ia ka po- 1 a pau o ke kakau kope, a nana hoi e a i na hana a pau i pili i ke kakau ko1 ko Hawaii Pae Aina, e like me ka mea ;loia iloko o ka Pauku 3, Mokuna 2, o ka ma 5 oia Kanawai hoonohonoho oihana. 1 i, aole hiki ia ia ke koho, a hookohu; a i iku i na kakau kope no na Mokupuni, j 3 hoi i na luna nana e lawe i na olelo z ke no na palapala i manaoia e kakau. i ’auku 4. Na ke Kuhinakalaiainae ko- j aku, a na na Kiaaina o Maui, Hawaii a j Kauai e hookohu no ko lakou mau Mo- | •uni iho i hookahi kanaka a keu paha, i j aka Hawaii hoi, a kanaka pono, e lilo i . laka kakau kope, i poe nana e kuihe i c pepa kuai, a lawe i ka olelo hoike no na * ipala i manaoia e kakau kope e like me olelo i oleloia ma ka Haawina 3, Moku- 8 2 o ka Apana 5 oia Kanawai hoonoho- r o oihana, a e like no ka paa ana o ka !■ )u palapala hoakaka me na palapala o c mea nui nana i kakau kope ma Hono- r i. E hiki no ka uku ana no ia mau ha- r kakau kope a me ke kakau ana i na ole- a

lo hoike me ka uku i oleloia ma ke Kana~ wai; a no ka mea nana i kakau ia uku, no ka poe hoi i hookohuia mamuh o kaoleloo keia pauku. Pauku 5. Na ke Kuhinakalaiaina e olelo aku i ka Moi imua o ka poe kukakuka malu, a e hookohu ka Moi i Ilamuku, no ko Hawaii Pae Aina, a oia hoi ka Makai nui o ka Mokupuni o Oahu, a me ka Luna Makai no Honolulu, a nana no e hana i na hana i oleloia iloko o ka Mokuna 1 o ka Apana 5 o ke Kanawai hoonohonoho i na Oihana i haawiia i na Kuhina alii. O ke ano o ua Ilamuku la, a me kana hana, a me kona pono a me kona uku, ma kona ano llamuku, a ma kona ano Makai nui Oahu a ma kona Luna Makai no Honolulu e like loa no ia me ka mea i oleloia iloko o kela Mokuna. Aka, ma na wahi a pau loa maloko o ia Mokuna, i komo na hua Kokualunakanawai, e pili ana i na pal;i|)ala hoopaa o ka Ilamuku, a o ka Luna Makai paha, a e pili ana paha i na palaj ala hoike o ia mau luna, a me na olelo kuhikuhi, a me na olelo ao, a me na manao no lakou, e holoiia kela hua “Kokualunakanawai,” a e komo ka hua Kuhinakalaiaina. A ma ia mau wahi a pau loa e lilo ka hana o ke Kokualunakanawai i ke KuhinakalaL aina. Pauku 6. Ika noho ana oke Kuhina-. kalaiaina ma na pono a me na mana, a me na hana a ke Kokualunakanawai ma ke ano poo o ka waihona no na luna hooko malalo, a me ka poe malalo ole o na Lunakanawai, na mea i oleloia ma ka Mokuna 1, a me ka Mokuna 2 o ka Hoailona 2 o ka Apana 5 o ke Kanawai hoonohonoho i na hana i haawiia i na Kuhina, i kona noho ana ma keia hana, e noho oia malalo o ka Moi, a e hoike aku ia ia, e like loa no me ka noho ana o ke Kokualunakanawai mamua, o ka, palapala hookohu ka uku, ke hewa oia. Pauku 7. Mahope iho o ka laha ana» aku o keia, aole e manaoia o ke Kokualunakanawai kekahi o na Luna hoona i na kumu kuleana aina, e like ma ka Pauku l o ka Haawina 4 o ka Mokuna 7 o ka Apana 1 o ke Kanawai i hoonohonoho i na hana i haawiia i na Kuhina, aka, e like me ke ana o na mea i oleloia malaila, e koho no