Ka Elele, Volume 3, Number 6, 17 June 1847 — KA HANA INO ANA O POKI IA KAAHUMANU. [ARTICLE]

KA HANA INO ANA O POKI IA KAAHUMANU.

lia ka’u mea i ike pono no ka Poki < i ino ana’ku ia Kaahumanu. Olelo la o Poki e hoomakaukau i na-kanaka < i papu e kii aku ia Kaahumanu e pei, I na kaikamahine ana, ko kauohah i keia olelo ia Hinau, a me Kaleohaa me Haia, a me Aua, ma ka inoa :uakane, o na kanaka o ka eleu, a me| iwouwo, koe aku na kanaka me Poki, 3 noi koi, a me na kanaka ai alo ona. lo iho la o Poki i na kaikaina ona. ia au, a me Kaleohano, a me Haia. L hoomakaukau oukou i na kanaka, a e| 0 ma ka papu nei. A e lawe au i kuu a kaawale i Waikiki, a i kuu wa e hele le ke’lii, alaila, e hookani ka pahu ma ka .u nei, e kahea aku i na kanaka e hoi i. Mai hai e aku nae oukou i kaolelo i kanaka, aia pau mai na kanaka iloko , a makaukau, alaila kii oukou ia Kaananu e pepehi, e hele maua me kuu’lii aawale ; a lohe mai au ua inake o Kaananu, alaila, hoi mai au me kuu alii.’i (ohe ana o Hinau, a me Kaleohano,| ha iho la laua ia Kaahumanu. Oleloi 1 la o Hinau ia Kapalaau ; ‘e pii ae oei 3 keiki au ia Kekuanaoa a hai aku, u la hoi e hai aku ka haku o kakou ka hale, ka mea nona ka aina o Kaahnnu.’ Pii ae la no o Kapalaau, a loaa au Haliimaile, e noho ana no maua me nau ma ko maua hale, a hai mai la i olelo e like me na olelo mua o keia apala, ma kahi mehameha ka olelo ana i ia’u. ‘I pii mai nei au ia oe, o kela liu e kani mai la o ka papu, e hoomaukau ana no na kanaka, a akoakoa ae, mai e pepehi i ka haku o kaua i ka i hale o Kaahumanu. Oia la i lohe ; ’ Nolalla. hai koke mai la au ia Ki-| u, hai aku la, ‘E ! He olelo keia.' I mai o Kinau, ‘Pehea ia olelo?’ ‘O kela pahu e kani mai la o ka papu la e hoomaukau ana, a pii mai na kanaka e pepelii

ia Kaahumanu.’ Nolaila, ku koke mai la o Kinau, a olelo mai la e hele kaua i kahi o Kaahumanu, hele aku la no maua, e naha laau ana o Kaahumanu, olelo aku la 0 Kinau, he olelo nae ka maua i hele mai iiei.’ E, Kaahumanu, Pehea? O kela pahu e kani mai la o ka papu la e hoomakaukau ana, a akoakoa na kanaka pii mai e 1 pepehi ia oe. Pela mai nei o Kapalaau ia ia rei, na Hinau ma i hai mai ia ia.’ I mai la o Kaahumanu. ‘Aole o’u makemake na ke kanaka e pepehi, e hele maoli mai no ia e pepehi iho ia’u, a maanei no Imaua e make ae ai me kuu wahi moopu|na. 5 Uwe iho la o Kinau, ame Auhea, e noho ana o Charles Kanaina iloko o ka hale o Kaahumanu ia wa. Olelo mai la 0 Kaahumauu ia’u, e hele ae oe e ninau 'ia Poki? ‘Nawai la keia make o’u? Nana io no paha; Nolaila, kau ae la maua me |C. Kanaina maluna o na lio, a holo aku 1 Waikiki, e noho ana o Poki, a me ke’Lii ilaila, a ike maua ia Kauikeaouli ma, noho iho la o C. Kanaina malaila, hele loa aku |lano au e ike ia Poki. I aku la au, ‘I he'le mai nei au ia oe e ninau. Nau no keia Imake o ko kaikuwahine? ‘Hoole mai la o Poki, aole na’u na make, aohe a’u olelo e hoomakaukau a pii mai e pepehi ia Kaahumanu. Na lakou wale mai no paha ia.’ Nui ka maua hoopaapaa ana. A mahope iho olelo aku la o Poki i ke Lii e hoi mai, hoi mai la makou a na niu a Kahanaumaikai, Olelo iho la maua me Poki, e pili maua; ina i pono o Poki, aole i oielo i na kanaka o ka papu, alaila uku aku au ia ia jhookahi haneri elala, a ina hoi nana i kaImailio, alaila, uku mai ia’u hookahi haneii dala. A pau ia olelo anaa maua, olelo hou mai la no o Poki, e hoi no oe a iho loa |aku i ka papu, e hoihoi aku i na kanaka. ;Hoi mai la nn au a hana e Jike me ka Poijki olelo. I kuu hoi ana mai, a hiki io ijKaahmnanu la. Ninau mai la o Kauhu■'manii. Pehea ? Hoole mai nei o Poki, i!aole ana olelo ina luanaka e hoomakau

kau, a kii mai e pepehi ia oe, hoole loa mai nei. Oia la.’ Eia hou nei mea a’u i ike no ka Poki hana ino ana’ku ia Kaahumauu. I kona wa i makaukau ai e holo i Nanapua, a make i ka moana. Olelo mai laoia, ‘E holo ana au e kalai wahie no kuu aiei aku ia ke’Lii, a me Kinau, ‘alia oe e holoa hoi mai ko kaikuwahine o Kaahumanu.’ 1 mai la o Poki, ‘E holoau, ina no Iioi oe ka mea nona ka hale, a me ke keiki au, nau no e hai aku ia Kaahuinanu, alaila, holo aku la ia iluna o ka moku, me ke’Lii, a me Kinau, a me Kekauluohi, a me Ke-j kauonohi, a me na’lii a pau, a ae iluna o| ka moku, a holo aku la a puka mawaho o, ka papu o Honolulu nei: hoi mai lake’Lii, a mc Kinau, a me Kekauluohi, a me Ke-j kauonohi, a me na’lii a pau, noho aku la no o Poki iluna o ka moku, hoi ae la ke’Lii a uka o Beletane, uwe iho la i ke aloha ia Poki. Alaila hoouna mai la ia Ki- ( nau c kii ia Poki, alaila, holo aku la inaua e imi, aole i loaa, no ka poeleele, hoi la maua, a ao ia po, holo pu aku la ma-| kou me ke’Lii a hiki i ka moku, a ae iluna. Owau ka i olelo aku ia Poki, eiake- [ ’Lii au i kii mai nei ia oe e hoi aeoe. Ae mai la o Poki, hoi mai la makou a i uka o Pelekane, moe iho la makou a pau, aj ka wanaao mahuka o Poki, hele aku la a| loaa ka waa ma Kikihale, he waa no nal wahi lawaia a maua, a ma ka waa ka ho-l lo ana a kau i Kapua, a ao ae la holo aku| la a kau iluna o ka moku; e holo ae ana ka moku mawaho o Leahi. A ala ae la ke’Lii a me Kinau, a rne Kekauluohi, a me Kekauonohi, a me Liliha, a me makou pu a pau. Ninau ke'Lii, ‘Auhea o Poki,? hai mai la o Kaeo, -ua hala iluna o ka moku, maluna o ka waa ka holo ana a kau i Kapua.’ Olelo iho la ke’Lii, a me na makuwahine ona, owai la uanei ka mea nana e kii? Olelo mai la no o Kinau, owau no ke kii, ae aky la au,ae ; holo aku la au a loaa ka moku mawaho ae o Kalia, pii aku la au iluna o ka moku, hele mai la o Poki a hiki, a halawai maua, aloha iho la maua, paa iho la na lima, a mahope iho, olelo aku la au, i olelo mai nei ke Alii e hoi ae kaua, a me na kaikama- i

hine au. Hoole mai la o Poki, aole i hoi aku, aia make ke kanaka hoi aku I aku la au, ‘owau ke kanaka make i hc naia mai nei e ke’Lii au, a me na ka mahine au, ina i manao oe e make a make no au, e hoi nae oe i uka, e like ka olelo a ke’Lii au, a me na kaikami ne au.’ I mai la no kela, aole au e aku, na’u no ka e uku ka’u aie, aole e uku o Kaahumanu, a me oukou a pi ī aku la au, ‘kai noa ua ninau ke kai wahine o oukou ia oe, a me Naihe, a Llumeheihei, a me Kaikioewa, ame K Ikini, hoole lakou, aohe a lakou aie, ol no oe he aie no kau. I mai ko kaikm ihine ia oe, e hai mai oe i ka nui o kaui ja na’u e haawi ae i keia poe okakou, c lo no oe nau no e uku, nolaila, ua kaa\ |le ko kaikuwahine ; oia ka olelo a ouk ina ka hale o Kekauluohi. Olelo hou r la no o Poki, aole au e hoi aku, nolai laumeume iho la maua a hakaka mai kui kela ia’u, kui no hoi au ia ia, hihi jmaua ilalo a pakele ka wati a Poki n naha. I mai la o Poki ia’u, ‘e kuu ae ,ia’u o naha kuu wati, i hou aku la no , ‘e hoi kaua.’ I mai la kela e holo au, lal jmai la kela i kuu ihu honi iho la maua olelo mai la kela e hoi aku a aloha i k l’Lii a kaua, a me na kaikamahine a'u, lina i hoi mai o Kaahumanu, hai aku o< ikuu aloha. I Eia ka mea i loihi ai oka holo oPo |ma o kc kali ia Manuia, maluna o Ke koi, a holo aku o Manuia, o ka holo no o ke ahiahi ia, a ao ae hiki mai o Ka huinanu. M. Kekuanaoa.