Ka Elele, Volume 3, Number 17, 3 December 1847 — Kaahele ma Kauai, Helu 3. [ARTICLE]

Kaahele ma Kauai, Helu 3.

Va kula. Ua liolo pono na l;ula o uui i keia wa. Aole nae pau we ka aio o ke Aupuni i na kuKo liookaa nei, ma kauwahi o aina, i ka aie o kela mau makai niamua, —a ua Uokoke pau ia, euii loa na kanaka haiiu tna ka 0 ke’lii ma Hanalei, no ka lilo 1 o lakou i na liaole kanu Kope. ilaila, nui ka aie i na kumu o ia hi. Ke u)cu uei na haole i ke puni no ko ke’lii mau la hana, no poe kanaka hoolinialima. Mai ia dala? Ua pono ke lilo ia no knla e like me ke Kanawai. E ■ Kuhina Aopalapala, e nana oe i ia pilikia? 0 kc knla Hui o Kauai, aia ma aioli, oia kekahi mea e pono ai aiua. Ke hooikaika nei na hauma (he 50 paha lakou) malalo o ao ana a me ka hooponopono a o Mi, Wilikoke. Ke pii nei palakou ma ka ike i na palapala e 1 auao ai, aole nae akaka lea ko la- ' u kikoo nui ma na mea e ola’i. i a nae “ka mole oka ike,” wahi a 'iomona, ke’lii naauao. Eia kahi 1 :a pono o ia kula, o ka hana maoO ku ike i ka hana, oia kekah' ■ :a e pomaikai ai na kamaiii o awnii nei. Ina e ao ole ia lakou I ;a hana i ka wa opiopio, aia a ka- i ka makua, ua heinahema lakou n I . mau ka palaualelo a me ka mo- i w a. Ua ike au i kekahi manao o Da- . la Mulo ma ka pepa 10, no ka ha- . 1 a na kamalii. Ua pono no ko avida manao, a me ko ka Elole (

malalo iho. Pela no u hana nei nm ke kula Hui o Kauai. Ke imi nei na haumano ma ke kula kekahi manawa, a mawaho, ma ka hana maoli kekahi. Eia na pono ilaila. 1. Ua loaa ka ike \ ka hana. 2. He mea hoi ia e ikaika ai ke kino. 3. Ua loan ilaila kahi kapa e aahu iii. I Ma na aina naauao, ua hapa ka |wa kula, a ua nui ka wa kaawale e hele ai na keiki i ka hana maoli me l na makuaa lakou. Nolaila, ua maa na .kamalii i ka hana, i ka wa opiopio. Ka pMi o Kakaka. Ua loaa iho |nei iau ka helu ana o na kanaka ma ka niakahiki 1832. Eia ka nui ma Ike kihapai Misionari o Waioli, niai Kalalau a Kealia, 3,236. A i ka helu hou ana i keia makahiki 1847 eia ka nui, 2,691 wale no. Penei hoi ka emi; 3,236 —2,691=515 ena. Oia ka emi o kanaka maloko o na mnkahiki 15 i hala ae nei. Aole paha [lololei loa keia helu ana, ua oi aku paha ka emi mamua o keia helu. Ke emi nui loa nei kekahi raau aina. O Anahola ka aina m((ke nui. Hoike mai o Kolia, ka mea nana i helu ka poe make a me ka poe hauau, ua 32 ka poe make ma Anahola mai lapuan a hiki i Okaloha, a 1 wale no keiki hanau'. Ma ka aina o Maloaa kekahi, ua lohe iho nei au, 24 ka poe make, a 2 wale no i hanau. Ke ala ana o na kanaka ma Koolau, a ma Kealia. Ke piha lo^

nei kii lialepule o Koolau ni£i Ua| Sabiiti, a ma na poaha no hoi. lia nui ka poe i noho palaka wale mamua, e hele ana ina halawai, a ke iini io nei paha kekahi poe, i ola no ko lakou uliane. O Kealia kahi aina paakiki loa mnmua, ke hele nei na kanalia i na halawai. Ua hoopauia hoi kela huna lapuwale, o ke kueku. 1 mai ke kanaka uana i hookmnu ia hana malaila penei, Ua haalele loa au ia hana , no ka mea, ua ike pono au i ka ino maoli o ia hana.” Kihapai Misionari o Koloa. Mai Kapaa a Wahiawa ia kihapai. He 30 paha mile, ke hele tna kahakai, kahi o na kanaka. Eia ka nui 0 kanaka ma ia mau aina i 1832, 3,525. A i keia inakahiki hoi, ho 2,895; 3,525 — 2,895=330, ka emi 1 na makahiki 15 i hala ae nei. Kc hooikaik i nei o Mi. Pogne i ka hai ana i ka oleio a ka haku iloko o keia kihapai, a kc wawahi nei oia i ka barena o ke ola iwaena o ka poe e make ana. He halawai poaha kana ma Wailua a me Lihue, i kela hebedoma, keia hebedoma, a ma Waialua no hoi oia ma kekahi mau Sabati. Ua maluhia ka ekaleaia o Koloa, aole nui ka poe auwana mai ka pa hipa aku. Aole nae i nui loa na hua o ka pono i hoike ia iwaena o na haipule. Ke ala nei na kanaka o Wailua i keia wa, a ua piha na halawai. Wili Ko. Aia ma Koloa ka Wili ko, huwilawai a Mi. Lada ma. Ua hoomaka ia ia hana malaila iwaena o na. pilikia nui o ka wa o Kaikioewa. Ua nui na poho i na makahiki mua, a me na pilikia. Aka, i keia wa, ua waiwai paha ia hana. Ua lilo aku nae ia, mai o Lada(

i'ma aku. Ua nui loa ke ko e i ana. Ke liana hou nei ka hale ■\liko, he hale pohaku keia, ua | illoa, nolaila, ua nianaoia paha e n i ana ka wiliko malaila. He ln no ia e pono ai na kino o kana - Ua oi aku no keia haua niamua o ■ noho wa!e. Kaahele, l — -