Ka Elele, Volume 3, Number 17, 3 December 1847 — Ahaaina Punli Inuwai o na kula kue i ka pope. [ARTICLE]

Ahaaina Punli Inuwai o na kula kue i ka pope.

I ka la 14 o Novemaba nei, alaila, ua nkoakoa like na maknakane, a me na ma-j kuahine o na haumana maloko o ka pa o ka Moi i Beritane Ua hana mua ia ka lanai a ua. paa kekahi mau aoao, aole e pnu ke'kahi, a nhi ia na anini lole a lia paa a ua! hoonaniia ka lanai ika maile ame na lau naheleliele aala o nka. A e noho ana hoii na makua me ko lakou lako a me ka makaukau i na mea e pono ai ka ahaainaana. A i ke kakahiuka i ka hora 8 o ua la la.| kani ka bcle o ka luakini pohaku ma K.awaiahao, ua akoakoa like na knnm. a nie' Paku ke kalmkula. a me na Lunnkula, al me na haumana. a me na haole hookani i na mea kani, a me ka hae o ka Moi, a mel

Ika hae Aupuni Hawaii. Ua kahiko - keikikane, a me na kaikamahine i na -imaikai loa no ka ahaaina; a o kekahi jkeikikane elima, na kahikoia lakou |aahn ahuula, (he kapa alii i ka wa ka iia lakou no ka paa i ka hae o ka JV1 'me ka hae Au[>uni Hawuii, a me k< Ulaau pnlaan me ko lakon hanohano i !a. Hookahi keiki ika hae oka Moi. lu keiki i ka hae Aupuni, hookahi ke ‘ ka laau palau. . I Ika puka ana o na haumana ma Jaku o ka luakini pohaku ma Kawaiah; waho, ua poaiia keia luakini e na haums 'kaa na keikikane rna ka Akau a o na ! kamahine ma ka Mema me ke kaawali 1 mawaena. Ona haole hookani i na kani puhi 4 mamua loa lakou, hele p; ':o na haole hahau ika Pahu nui a me nahu uuku, elua laua mahopeaku, o ka 0 ka Moi aku, o ka hae o ke Aupuni Ha mahope aku, o Pakn ke Kahukula mal •'iho, a inahope aku ona na haumana m« Akau a ma ka hema, a mawaena na ki 1 a me na Lunaknla me nahae Puali Inu ! aie ka maluhia a me ka maikai o ka i 1 'ana i ka hoolohe o na pepeiaoa me ke 1 j!ike ana o na wawae i na mea k:yii, oka luiakai liele. A hiki ika hal . Hoke, ke alanui e holo ana i kai o Ka 1 ' loakeahole, e kupono ana hoi iuka oB< iane, alaiia. pii a koino iloko o ka La lahaaina i Beritane, me ka hele poaiia o lanai mawaho na keikikane maloko na I ikamaliine, e hele ai me ka inakaikai i ka I: ame ka maikni oka ahaaina. A pau 1 haumnna i ke kupono ma ko lakou w • iiho me ka haunaele ole, alnila noho iho ■|ka nui o na haumana malnna o na noho > o ka poe i hoomakaukau ia no ka m i ahaaina me Knpolei ka lakou kmnu, • ka leo oluolu ke mele ann ma ka Elele ' pa. A pau ia ku mni la ka mnkou i i;liuna hai ela o Limaikaika. e pule, a pai i;o ka ahaaina like iho la no ia o na haur •,na. a me na kumu haole. a me na wahi ■ a me na keiki a lakou, a me na’lii opie •ke kula alii ma Honolulu nei. A ua h - mai no hoi ka Moi a mo kekahi poe Ilai 1 liano e nana i ka ahaaina. ii Ai ka pau ana oka ai mua ana, ak i hele like hou nn hanmana i ka Pnali I *'wai maloko o ka Luakini pohaku ma I

iab. I kal hele aua mai ka laaai alia-:ia mai a i ke alanui aupuui kupono i ka o io a Kamika i lilo ai i ka wai, a hiki i li< anui Aupuni pii iuka o Nuuanu, alai- le > i kai, a liiki i ke alanui aupuui hele iu a, alaila pii a hiki i ka puka o ka pa h« Moi, alaila puka mai ka Moi a me'm opio a mamua o na haole hookani i ai lea kani, a ine ke keiki paa i ka hae o ri [oi, a me ka hae Aupuni Hawaii, alai- n lau aku la no ka he'.e ana me ka malu mo iloko o ka Luakini, a inalu inaikai ir ale no ka piha loa o ka luakini i na n alii, a me na kanaka inakaikai, oluna' n la, olalo i na kamalii hoohiki inuwai. a la Hhneni Pnali inuwai, o Kapolei noli :umu. Na Luuakiai ka leo, a pau ia, n a, ku mai la 5 haumaua noloko o ke,li a Paku ke Kahukula, e kuhikuhi i ka a apala aina ona. a o ka lima o lakou k :i e uiele ma na ninau e like me ka ni- ; p ana o ka Palanala aina maoli. He mea li keia ma Oahu nei, aole inamua aku, a !ii wale no, ua makaukau loa keia mau 1 inana i ninauia o Mahemna, a ua inao- i 0 loa ma kela palapala aina i kuhikuhi- 1 e ano ino a me ka poino o ka ona, a | ka po naikai o ka poe kupaa ma ka inuii e no. 1 V pau ia, alaila ku mai ka Moi a hai mai l ma manao, no ka Palapala aina no ka : ,, no ka aina make; penei ka ka Moij 1 lohe wale kakou ma ke kaao a ka poe: ūko, no ka aiua make, nolaila ua ike opopo kakou ma keia Palapala aina i likuhiia ae nei. Ua olioli loa au ia oni e na keiki o ko’u Aupuni i keia la, ke u aku no ke kupaa ana mamuli o ka i, no ka mea, ina no e mau aku ke kui ana o na keiki mai Hawaii a Kauai ina inu wai wale no; alaila, o ka malu maino ia o ko kakou Aupuni, o ka pono no 0 ka noho ana o na keiki me na makua, la k imu me na haumana, o na’lii me na kaainana, a me na luna o ko kakou auni, o ke kuapapanui no ia o ka pono la nauna a ;u, a ia hanauna aku, a rnau loa u no. ; ’ A i ka pau ana o ka olelo a ka Moi, alaiku mai la o Limaikaika a hoakaka mai 1 ke ano o keia aupuni mamua aku o ke mua ana mai o na misionari. £ ‘he manai ona.” A ulelo mai la no hoi ia i ka wa

a Liholiho (Kaiuehamelia li..j “ne Aliion a . > Liholiho.” A pau ia Himeui, Puali Inuwa' lon, o Kekoaio ka leo, a pau ia, ulaila pue o Limaikaika, a pau; aluila puka like hou ia haumana me ka man no o ko lakou aoopohoia ana e like no me ka hooniaka mua ana o ka hele ana, pela no keia hele ana. Mai ka Inakini aku a komo ae i Beritane e ai hou ai e like me ka ahaaina mua ana. Ua hels mai ka Moi a ua ahaaina pu me makou i keia ai ana, ma ka Papaaina o kana mau keiki haumana kula nie Ua olioli a ine ka nui o ka poe mahalo i keia ahaaina ana. Ai ka pau ana oka ai’na, akiila, kai hke hou na hauniana e like me ke ano mau mamua. Ai ka hele ana a hiki maluna mai o ka uaj)o a Kamika i ke alauui aupuui e iho ana i kai a kupono i ka hale kuai o Aigate, alaila, huli hoi i ka Luakini pohaku ma Kawaiahao, a hiki i ka puka o ka pa o ka Moi, alaila, kumalie ka huakai a pio na mea kani i ka hapa hora, alaila kahea kekahi mau kaikamahine i kekahi mele no ka Puali Inuwai, me ka olioli o na kanaka, inakaikai inaloko o na alanui Aupimi o Honolulu nei. A pau iakani no na ohe a nie na pahukani, o ka hele like hou I iio ia a mawaho o ka luakini, nia ka pu!ka malalo aku o ke alanui pohaku anuunuu, ku na haumana a me na kuinu a me jna lunakula a me na haole hookani, alaila, ihoike mai o Paku ke Kahukula i kona majnao penei: “Elna heheeloma e hoomaha ai !na kula ke kaa ka aie o ke Aupuni i na ikumu: a ina i kaa ole. alaila, mau aku no Ika hoomaha ana. Nolaila, i ka lioomalia . ana a hiki i ka wa kula hou, alaila pau loa iloko o na hale kula me ka inh i ka naanao, i a oi aku ke akamai niamua o keia hoike ■ ana iho nei.” . A pau ka olelo ana ake Kahukula, oka , hipahipa hulo no ia o Pupule a hulo like na i haumana me ke aloha a me ka olioli, a pe- - la no hoi i hoike ai na haole hookani i ko i lakou alolia maloko o na mea kani puhi, i a me na mea kani hahau. A ua ukuia e na kumu a me na lunaku- - la keia mau haole hookani $ 18,00 maikai, i me ke kokua mai o ka Moi i kekahi o keia ehnau dala mamuli no o kona aloha maikai. _ Na mea oka ahaaina; papaaina 537, na a.i uhi papa 537, noho 612. pa 703, pahi 850,

o dt)4, bora 759, puna 857, pigavvai '253, kiahaaniani 751, kiaha piura 139, kiahapilal 139, ipuhaokupa 54, ipuhaoli 35:2, kikilati j 35-2, papalai 96, pa daln 6, pigavvai elala 7, kiahakala 16, puna dala 23, huewai 119, . bcle aina 2, umekelaau 974, ipukai laau 1 986, uineke pohue 1,814, puaa 153, moa I 469, koloa 215, kaka, 96, palahu 104, ia 2,907, umekepoi 310, kiheneuala 85, mea ] ono, 690, omolewaiu 56, berena 442, palaoa ] 849, pai 570, paona puaa 621, paona bipi 792, paona raiki 51, paona ko 148, paona kope 649, ipuhaole 205, ipuala 192, alani 577, remi 40. ahuimaia 84, kulolo 16, koe-j lepalau 30, niu 284, huamoa 996, kalnli 537,', moena 540, moenapawehe 39, moena ma- , kao 25, hae karaunu o ka Moi 1, hae au- | puui 1, hae puali inuwai 20, ahuula 5, I iaaupalau l, pahu hookani hahau 2, ohe I hookani 4, ano 4, Moi l, na’lii opio 6,,' na kumu haole 3, na wahine liaole 4, na | Ueiki haole 7, kahukula J, na haole hooka-i ni 6, na kumu 20, lunakula 21, na hauma-i na ahaaina 800, na makuakane 194, na ■ niakuahine 264, na kanaka makaikai wale | inai aole i helnia, A i keia la 29 o Novemaba nei ua ahaa-i| ina na kumu kula o na aoao elua no ke.i kuikahi iwaena o a me. Aole nae i pau loa mai na kumu no ka I ipilikia paha. Ua ai keia poe kumu ma 1 |cahi hookahi me ka mahalo i ka mea nui nana e malama i keia Aupuni. Ovvtiu no pie ka oluolu Paku, Kahukula. Honolnlu , J\ovtmuba 29, 1847, ,