Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 1, 8 June 1848 — Page 3
KA ELELE HAWAII, IUNE 8, 1848. 3
E nana pono auanei makou i ka mahele aina i hooholo maikai ia iwaena ou, e ka Moi, a me kou poe Konohiki, a e hana i ka makou olelo me ka manao nui i kou pono, i ka pono o na Konohiki, a i ka pono a na Makaainana, a me na mea kuleana i na aina.
E hooikaika auanei makou i na mea a pau i ka hana, oia ka mea e ulu ai i ka haipule a me ke noho pono ana, e nui ai kou poe kanaka, e ka Moi, a e waiwai ai a e pomaikai hoi lakou.
No ka manao ana i ka pomaikai nui, a me ka hele mua o ka noho ana iwaena o na makahiki he 26 i hala aku nei, no na kula a me ka aoao Kristiano i hoolahaia mai iwaena o kakou, he mea pono ia kakou ke kokua i na Misionari a me na kula a me na kumu, i mea e pono loa ai ma keia hope aku.
Ua kaumaha io ke Aupuni no ka make ana o W. RIkeke ke Kuhina Aopalapala.
Aia no ia oe, e ka Moi, ka pani i keia hakahaka e like me kou manao.
E noonoo auanei makou i na hoopii no na kanawai a no ka hoopili ana, a ina he hihia io, e hana aku no makou malaila.
E like me ka nui o ka waiwai o ke Aupuni, e hiki no ia makou ke hooholo i ka lilo ana o na dala no na mea a pau e pono ai kou Aupuni.
Na ke Akua e malama mau i ka Moi.
Ia la ae heluhelu na Kuhina i ka lakou mau olelo hoike no ka lakou hana; e paiia ma ka aoao mua o keia pepa i ka olelo hoike no ke Kuhina no ke Aopalapala.
I ka la elua o Mei hoomakaia ka hana maoli a ka poekau Kanawai, a ma ia hope mai ua kau pinepineia ka Hae o ko lakou hale halawai. Aole makou i hele aku malaila; aka, ua lohe wale, he nui ka olelo a he nui na hana no na aina, a no na Kanawai hou i manaoia e hooholo.
Ua lohe makou ua laweia'ku imua o ka Ahaolelo ka olelo hoopii o kekahi poe mea holoholona no ko lakou kaumaha i uku ana i palima ke dala no ke komo hewa ana iloko o ko hai aina, a ua hoopii mai kekahi poe he lehulehu, aole make wehe i ke Kanawai; pela, mai ka mea nana i hoike mai ia ia makou, aole nae i akaka ka mea i hooholoia e ka Ahaolelo.
Eia ka mea i maopopo ia makou, ua oleloia mai makou e pai, ma keia hope aku, iloko o ka Elele, i na Kanawai hou a pau ke hooholoia; a nolaila, o ka poe a pau i makemake mai e ike koke i na Kanawai hou; e pono ke lawe i ka Elele, i hiki ai ke heluhelu ae.
KA ELELE HAWAII.
HONOLULU, OAHU, MEI 7, 1848.
I ke ahiahi o ka la alua o iune nei, ua ku mai kekahi oku Hawaii, o Starling ka inoa, mai Mesiko mai, a he nui na mea hou a kupanaha hoi i loaa mai ai.
NO FARANI. Ua kipi ko ke kauhale alii, ko Parisa poe, a no ka lehulehu o lakou, a no ka nui loa o ka haunaele a me ka huhu, ua haalele ka Moi, o hui Pilipi i kona noho alii ana! Ua aeia oia, a o kona ohua pu kekahi e hele mai Parisa aku me ka poino ole. Ua oleloia, ua hiki aku la lakou i Enelani, o Pilipi no i koe. Ua manaoia ua mahuka aku la ia i Amerika Huipuia; aole nae akaka. Ua komo na kanaka hoohaunaele a me na koa iloko o ka hale alii, a ua hoolei lakou iwaho i na mea a pau, a puhi i ke ahi. He nui wale ke kaua maloko o Parisa, a ua hookahe nui ia ke koko. Elima haneri kanaka i make i ua kaua la. He nui hoi ke kukakuka ana o ka ahaolelo e hoomalu ai ke Aupuni. Lokahi ole ka manao. Eia no ka manao nui a ikaika loa no hoi o kanaka, e hoopau i ke Aupuni alii, a e kukulu i wahi Aupuni no lakou e like me ke Aupuni o Amerika Huipuia.
Eia hoi, ua pee aku la ke Kuhina nui, a ua manaoia ua pepehi maoli ia oia.
Eia hoi kekahi mea. Ua hooholoia ka manao e kaua pu me ko Auseturia a ua hoounaia na koa he 80,000 e kaua pu me ko laila poe.
NO BELEGIUMA. Oia hoi kekahi Aupuni e pili an ama ka akau o Farani. Ua oleloia, ua huiia ko laila poe me ko Farani, a ua mahuka aku la ka Moi pu me kona ohua.
NO GEREMANIA. Ua kipi hoi kekahi mau apana oia aina, a ua pee aku la na 'lii iloko o Holani. E like me ko Farani pela no ke Geremania, ua hoopau lakou i ke Aupuni alii, a ua hoakaka lakou i ko lakou manao paa e pani ka hakahaka me na Aupuni ano like me ko Amerika Huipuia. He nui loa ka haunaele a me ka hookahe koko.
NO AUSETURIA. Ua haalele ke Kuhina nui i kona Kuhina ana, aole nae akaka ke kumu. He elemakule ia He kanalima a keu aku na makahiki o kona noho alii ana e kokua i ka Moi i kela hana a i keia hana.
Eia hoi kekahi. Ke kaua ae la ka Moi o Auseturia me ka Pope, a ke hele ae la na koa he 150,000 ia Roma e hoopilikia ae i ka Pope. Kokua nae kekahi mau aupuni e ae i ka Pope.
NO BERETANIA. Ua oleloia, ua haunaele ia aina, ma Enelani kekahi, a ma Ierelani hoi kekahi, a ua mahuka aku la ka Moi wahine o Victoria. He makani wale paha keia.
NO MESIKO LAUA O AMERIKA HUIPUIA. Ua kuikahi laua. Ua ae ka ahaolelo Amerika i ka olelo kuikahi, ua koe ka Mesiko, a ua manaoia e ae no ia . Eia hoi na mea i aeia, ua lilo na apana elua o Mesiko Hou laua o Kalifornia-luna no Amerika Huipuia, a ua haawi ko Amerika poe i mau dala he $15,000,000 i mea e pani ae i ka hakahaka. Pomaikai loa ko Mesiko poe ke ae lakou.
Auhea oukou, e na'lii a me na makaainana o Hawaii nei. E hoomaikai aku i ke Akua ia Iehova, no ka maluhia o keia Pae Aina, aole haunaele, aole kaua; aole hoi he wi. E ao oukou o pau auanei keia pomaikai io ko oukou mau hewa. E noho me ka haahaa a me ka haipule, me ka imi pu i na mea e pono ai i na aupuni elua, i ke aupuni Hawaii laua pu me ke aupuni o Iesu. Pela oukou e pakele i ka poino e kau nui mai ana i keia w maluna o Europa a pau. E pule hoi i ke Akua, i lilo keia hiolo nui ana o na Aupuni kahiko i mea e piha ae i ka honua nei i kona nani.
Aloha oe e ka Elele. Ua kauoha mai ko-u mau hoahana aloha, o na misionari ia'u e hoike aku i kekahi mau mea a makou i hana ai ia i ike ai hoi ma keia ahaolelo a makou.
Ua hoomaka makou i ka makou ahaolelo i ka la 10 o Mei. Eia ka nui o makou ma keia halawai, 37 kane, 31 wahine, a me na keiki 10.
Nui na mea a makou i kuka ai, a nui hoi na manao i hooholoia ma keia ahaolelo. Eono hora a makou i ahaolelo ai i kela la i keia la; a ua halawai pinepine i ahiahi hoi. Ua haipule pinepine makou, a ua hookaawale hoi kekahi mau manawa no ia hana a no ka kuka nui ma ka ke Akua olelo.
Eia kekahi, ua halawai mau na keiki a makou i na kakahiaka a pau e hoolohe i ka ke Akua olelo. He halawai okoa ka na makuwahine e kuka ma na mea e pono ai i na keiki a makou a e pule i ke Akua no lakou, Ke manao makou ua lohe ke Akua i ka pule a na makua, no ka mea, ua huli mai kekahi poe keiki, i ka nana'ku. He poe huli kahiko mai kekahi, a ua hookomoia iloko o ka ekalesia he 14 i ka la hookahi. Ke hoomaikai nui nei makou ia Iehova no keia hua a ko ai kona aloha a me kona lokomaikai.
Eia kekahi hana a makou. Ua hooliloia o Ioane kekahi kumu ao a makou i kahuna pule. Ua kau makou i ko makou mau lima maluna ona a ua hookaawale aku a ua hoolaa aku ia ia i kahuna pule e lawelawe pu me makou i keia oihana, a ua hoonoho makou ia ia maluna o ka ekalesia ma Waioli Kauai i kahu hoahanau, a i kahuna hai olelo malaila.
Ua pau ka makou ahaolelo ana i ka la 3 o Iune, a ua ae like makou e halawai hou ma Honolulu nei i ka malama o Mei 1850.
Eia kekahi hana a makou, o ka hoololi i ka noho ana o kekahi poe a makou, a me ka hoonoho ana o Mi Kini a me kana wahine, a me Diwaita, na kumu hou.
Peneia ka hana. O Kalaka ma Honolulu, e pani i ka hakahaka o Limaikaika, no ka mea, e lilo ana ia i Kuhina Aopalapala. O Konede ma Wailuku, o Analu ma Lahainaluna, no ka mea, ua haalele o Mika Hana i ka makou hana. O Mika Diwaita ma Molokai, o Peguea ma Kealakekua, a o Kini ma i Kau.
--------------
KA ELELE HAWAII.
Eia mai keia paahana, ke hoopuka ia nei; ua ano hou ae la, a ua maikai hoi. O Kana hana, ea, e like me mamua, e hai aku i na mea hou, a e hoomanao i na kanaka Hawaii ma na mea o ke kino a me na mea o ka uhane.
E pono ia oukou a pau e kokua mai ia ia, e palapala mai i na mea hou ma ko oukou wahi, a e hoike mai hoi i na manao maikai e kupu ana iloko o oukou. E palapala nae ma ka pepa maemae, me na hua akaka, a me na kiko pono, a me ka noonoo nui, i pono ke pai ana. Ina hemahema ka palapala ana, oia kekahi mea e pai oleia ai.
Eia kekahi, e heluhelu pono i keia pepa, i ike oukou i na mea hou o kela aina keia aina. Mai waiho wale i keia pepa me ka hoowahawaha a me ka hoomaloka.
Eia kekahi; e ala kakou e hana i ka hana; e pau ka noho wale. Na ka Elele e paipai ia oukou e hana i na hale maikai, a me na mea e lako ai maloko, a me na pahale; e kanu laau malumalu, laau hua. Mai hoopoho manawa ma ka hiamoe, kamailio wale, puhi baka, a me ka piliwaiwai; e aho e hoopiha i na hora i na hana maikai a pau; oia ka mea e kieie ai keia lahuikanaka.
Eia kekahi; e paiia ana ka Elele e like me mamua, elua pepa i ka malama hookahi, a o ka uku he hapaha no ka makahiki, oia hoi no na makaainana; e uku na'lii a me na haole $1.00 no ka makahiki; a o ka poe koikoi e ae, e uku lakou i hapalua.
Eia kekahi, e paiia ana na Kanawai hou ma ke Elele, i ike koke na kanaka a pau.
NA LAUKEKE, ka mea e hoopuka'ku.
Hale Paipalapala, Kawaiahao, Mei 6, 1848-
Na ke Aupuni.
Ua kohoia o ka Moi a me kona Ahakukakuka Malu, e LIMAIKAIKA, i Kuhina no ke Aopalapala no keia Aupuni, a i Kahunapule hoi no ke Alii.
Honolulu, Iune 7, 1848.
He kanawai e hoololi a e hooponopono i ke kauwahi o ke Kanawai hoonohonoho i na hana i haawiia i na Kuhina o ko Hawaii Pae Aina e pili ana i ka hoohiki kupa ana o na Haole.
No ka mea, ua ikeia he mea makemakeia a he mea pono no hoi, no kekahi poe haole ano maikai i hele mai o noho maloko o keia Aupuni, ke aeia lakou e hoohiki a lilo lakou i poe kanaka o ka Moi, maloko o ka manawa e emi ana mai malalo o na makahiki elua; a no ka mea, ua pilikia ka hana ana ma ke Kanawai o ka hoohiki ana o na haole e noho nei; nolaila,
E hooholoia e na Lii o ka Ahaolelo a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo; penei, o ka Pauku 10, o ka Haawina 1, o ka Mokuna 5, o ka Apana mua o ke Kanawai hoohonohono i na hana i na Kuhina o ko Hawaii Pae Aina, e hooliloia ia Pauku, a e heluheluia penei,
PAUKU 10. E hiki no i kela haole keia haole o ka aina e ke nonoi mai i kekahi manawa i ke Kuhina Kalaiaina, i lio oia i kanaka o keia lahui; a ina manao ke Kuhina he pono, a ina e hoike mai ka mea nana i hoopai ana o ko kekahi aina, aole he luina mahuka, aole hoi he koa, a luina koa, aole hoi he luna kolaila, alaila, hiki i ke Kuhina Kalaiaina a i kona Kakauolelo nui paha, ke haawi ia ia i ka hoohiki i kupa Hawaii.
E hooholoia hoi keia; o ka hapa o ka Pauku 11, o ua Haawina la, ka hapa hoi e pili ana i ka olelo hoohiki, e hoololiia oia a e heluheluia penei,
A e hoohiki ka haole ma keia olelo maluna o ka Euanelio Hemolele, a kau i kona inoa malalo o ka olelo hoohiki, a e kau no hoi ke Kuhina Kalaiaina, a o kona Kakauolelo nui paha, i kona inoa; a nolaila, e uku mai ka haole i ka uku i oleloia maloko o ka Apana ekolu o keia Kanawai.
Hooholoia hoi keia; e kauia keia Kanawai i Kanawai no keia Aupuni, mai ka la aku o kona hoolaha ia ana maloko o ka Nupepa Polynesian.
Hanaia a hooholia ma ka Hale Ahaolelo, ma Honolulu, i keia la elua o Iune, M.H. 1848.
KEONI ANA. KAMEHAMEHA.
--------------
HE Kanawai no ka halawai ana o ka Ahahookolokolo Kaapuni ma ka Moku helu elua.
E hooholia e ka poe Ahi o ka Ahaolelo a me ka Poeikohoia no ko Hawaii nei Pae Aina, i ko lakou akoakoa ana iloko o ka Ahaolelo; penei,
Mahope aku o ka hooholo ana o keia Kanawai, e halawai papalua makahiki ka Ahahookolokolo Kaapuni ma Lahaina, Maui, no ka Mokupuni o Maui, a o Molokai, a o Lanai; e hoomakaia ka halawai mua i ka Monede lua o Mei, a o ka halawai lua ma ka Monede lua o Novemaba.
Hanaia a hooholoia ma ka Hale Ahaolelo ma Honolulu, i keia la mua o Mei, 1848.
KEONI ANA. KAMEHAMEHA.