Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 2, 15 June 1848 — Page 7
KA ELELE HAWAII, IUNE 15, 1848. 7
-----------
No ke kakau ana i ke kauoha kuai aina, a i kauoha e ae paha e pono ai; hookahi dala.
No ka lawe ana a me ka hoomaopopo ana i ka Bila dala i hoikeia, a no ka hooholo ans i ka olelo no ka mahele ana i ka waiwai lewa; elima dala no ka la i hanaia'i.
No ka hoolohe ana a me ka hooholo ana i ka olelo no ka manao hoole o kekahi, aole e pono ke koho ana i kekahu luna hooponopono waiwai, a no ka palapala noi i hoopauia kana hana aina, a no ka hoopau ana i kekahi kaha, a no ka palapala noi e pau ka hooiaio ana i ka olelo kauoha waiwai hooilina; elima dala no ka la i hanaia ma ia mea.
No ka hoolohe ana a me ka hooholo ana i ka manao no ka palapala noi e hoolimalima, a e hoololi ma ka palapala moraki, a e kuai maoli paha i ka waiwai paa elima dala.
No ka hoolohe ana a me ka hooholo ana i ka manao no ka palapala noi e hoolimalima, a e hoolilo ma ka palapala moraki, a e kuai maoli paha i ka waiwai paa elima dala.
No ka huli ana i na buke o keia Oihana, a no ka palapala hooiaio; hookahi dala.
No ka hoonoho ana i poe nana e mahele i ka ka wahine kane make hapa; elua dala.
No ka hoolohe a me ka hooholo ana i ka olelo no a palapala hoakaka a na poe la, no ka mahele ana i ka hapa o ka wahine kane make; elua dala.
No na dala lilo no ke pai palapala ana. No ka loaa ana a me ka hookaa ana i na dala i loaa no ke kuao ana i ka waiwai paa; elima hapa haneri o na dala a pau malalo ae o na dala elima haneri, a elua hapa haneri a me ka hapalua ke oi aku na dala mamua o na dala elima haneri.
UKU NO NA LUNA HOOKOKAUOHA A ME NA LUNA HOOPONOPONO A ME NA KAHU.--No ka loaa ana a me ka uku ana i na dala, aole nae i oi aku mamua o na dala hookahi tausani; he umi keneta pakahi ke dala.
No ka loaa ana a me ka uku ana i na dala i oi aku mamua o na dala he tausani, a emi mai no hoi malalo o na dala elima tausani; pahiku na keneta no ka dala hookahi.
No ka loaa ana a me ka uku ana i na dala elima tausani a oi aku; palima na keneta no ke dala hookahi.
Ma na hana a pau e uku hoi ia na dala i lilo ma ka hooponopono ana, e like me ka manao o ka lunakanawai, he pono a he maikai.
Ina paha e hoakakaia ma ke kauoha waiwai o ka mea hookokauoha no kona luhi, oia no kona uku, aole hoi ka uku i oleloia maluna; aka, e hiki i ka mea hookokauoha ke hoole i ka uku i kauohaia'i, a waiho i ka palapala hoole ma ka lima o ka Lunakanawai hooko-kauoha.
O kela kahu keia kahu, ina i lilo ia i kahu ma ke kauoha, a ma ka manao o ka Lunakanawao paha; e malama pono oia i ka waiwai e pili ana i kana hanai aia no i kona lima, aole oia e hoomaunauma aku, aole hoi e ae aku i ka hoomaunauna ana o ia waiwai, e malama maikai no nae i na hale, a me na kihapai, a me na mea e ae e pili ana i ka aina o kana hanai, a o na lilo o keia hoomaikai ana, e paniia noloko mai o na dala puka o ia waiwai paa, a i ole ia, noloko mai o na kala e ae a kana hanai, aia no ia iloko o kona lima, a e haawiia aku ia mau waiwai paa i kana hanai i kona wa e oo ai; i like hoi ke ano o ka waiwai i ka wa e haawiia'ku i kana hanai me ia i ka wa i waiho mua ia ai i ka lima o ke kahu, aole nae e manaoia na ino i hiki ole ia ia ke pale aku, a e haawi aku no ke kahu i na dala a me ka waiwai i loaa mai noloko mai o ka waiwai paa e like me ke ano o ke Kanawao; a no kona malama ana i ka waiwai, e loaa no ka uku no kona lilo, a me ka hapahaneri no ka ohi ana a no ka uku ana aku i na dala, e like me ke ano o ka olelo ma keia Pauku maluna no na Luna Hana a no na Luna Hooponopono waiwai hooilina.
UKU NO KA POE I HOONOHOIA E MAHELE WAIWAI HOOILINA, A I KA WAHINE KANE MAKE PAHA.--No kela la hana keia la hana, elima dala, e ukuia no hoi na mea e lilo no ka ana aina, no ka palapala aina, a ia me aku ia mea aku.
UKU NO NA HOIKE, A NO KA ILAMUKU, ANO KA MAKAINUI.--E like no ia me ko ka Lunakanawai manao he pono a me ka maikai.
I na hana hooponopono waiwai hooilina a pau, ina aole e oi aku ka nui o ka waiwai e hooponoponoia, mamua o na dala hookahi haneri, aole uku; o ka uku no na dala i lilo wale no; a ina e oi aku ka waiwai e hooponoponoia mamua o na dala hookahi haneri, a malalo hoi o na dala elima haneri, aia no i ka manao o ka Lunakanawai e hooemi mai i ka uku ke manaoia he pono, e noonoo nae oia i ke ano o ka hooilina a o ka poe hooilina paha.
Mahope aku o ka hooholo ana o keia Kanawai 2, o Kamehameha III., e pili ana i ke Kakau Kope ana i na kauoha, moo waiwai, moo aie e ke Kokualunakanawai; e pau no ia me ka noa aku.
Okoa ka uku ana i oleloia ma keia Kanawai, okoa hoi na dala i lilo no ka Hoailona Pai, i kauia ma na palapala hoopuka a oau noloko mai o na Ahahookolokolo, koe iho no na palapala hoopuka noloko mai o na Aha Apana.
O na uku a pau loa no na Lunakanawai a me ke Kakauolelo, i oleloia iloko o keia Kanawai. e hoikeia lakou i ke Kuhina Waiwai i kela hapaha keia hapaha o ka makahiki, a na ke Aupuni ke dala.
E pili no keia Kanawai a e lilo no oia i Kanawai no keia Pae Aina, mai ka la aku e hooholoia'i.
Hanaia a hooholoia ma ka Hale Ahaolelo, ma Honolulu i keia la 2 o Iune, 1848.
KEONI ANA. KAMEHAMEHA.
-------------
HE KANAWAI NO KE KAKAUOLELO O KA AHAHOOKOLOKOLO KOIKOI.
E hooholoia e na Lii o ka Ahaolelo a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa o ka Ahaolelo.
PAUKU 1. Na ke Kakauolelo o ka Ahahookolokolo Koikoi, e hoopuka i na palapala a pau e pili ana i na palapala kauoha waiwai, ke laweia mai imua o ka Peresidena o ka Ahahookolokolo Koikoi, a nana no hoi e malama i ka moolelo no na kana a pau e pili ana i na palapala kauoha waiwai hooilina, i hanaia imua o na Peresidena la.
PAUKU 2. Na ua Kakauolelo nei i hoopuka i na palapala a pau o ka Ahahookolokolo Koikoi, a me na palapala i kauoha e kekahi Lunakanawai o ia Aha, ma ka hana iloko o kona keena, ma ka oihana hooponopono Kanawai, ma ko ka moana a me na hana e ae.
PAUKU 3. E hiki no i ua Kakauolelo nei e hoopuka i na palapala huli, a mre na palapala hoomalu, a me na palapala e ae e hiki ke hoopukaia e na Ahahookolokolo Haahaa; a ina aole i kuhikuhi pono ia oia e ke Kanawai a maopopo ka hopuka ana o ia mau palapala, alaila, e hana oia e like me ka hana o kekahi Lunakanawai a o kekahi Luna e ae paha o na Aha Haahaa.
PAUKU 4. E kauia keia Kanawai i Kanawai no keia Aupuni mai ka la aku o kona hooholo ana.
Hanaia a hooholoia ma ka Hale Ahaolelo, ma Honolulu, i keia la 2 o Iune, 1848.
KEONI ANA. KAMEHAMEHA.
------------
HE KANAWAI HOOLE I KA HOOPAAPAA ANO E ANA O NA LOIO.
E hooholoia e na Lii o ka Ahaolelo a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo penei,
PAUKU 1. O na hoopaapaa ana no ka waiwai i hookolokoloia ma keia hope aku imua o na Ahahookolokolo Kakau o keia Aupuni, e hoomakaia ka hoopii ma ka palapala noi, a e hoohiki ka mea hoopii a o kekahi paha ma kona aoao he oiaio ka olelo noi.
PAUKU 2. Na ka mea i hoopiia e ekemu aku i ka olelo noi ma kekahi o keia mau hana elua. Ma ka ae ana i ka oiaio o na olelo maloko o ka palapala noi, a e hoole ana i ke kupono o ia mau olelo ma na mea a ka hoopii i koi mai ai; alaila e lilo keia i kumu hoopaapaa ma ke ano o ke Kanawai, aia no i ka Ahahookolokolo ka hooholo ia. A i ole pela ka ekemu ana; eia ka lua o ka hana, ma ka hoole ana i ka oiaio o na hana i oleloia ma ka palapala noi, alaila e lilo ia i kumu hoopaapaa no ke ano maoli o ka hana ana, na ka jure e noonoo ia mau mea. A mahope o kekahi o keia mau ekemu ana, pa ka hoopaapaa mua ana.
PAUKU 3. Ma ka lua o ka hana ekemu ana i oleloia maloko o ka Pauku Elua o keia Kanawai, e hiki no i ka me ai hoopiia ma ka hihia waiwai, e hoike mai i kekahi kumu; ma ke ano Kanawai a ma ke ano maoli o ka hana ana paha, i mea hoapono ia ia.
PAUKU 4. E hiki no i na Ahahookolokolo i oleloia maluna, e kau i na rula a me na oleo kena no a hai ana aku i kekahi aoao, i na mea i manaoia e kekahi aoao e hoike mai, i makaukau lakou i ka hookolokolo, a i hoopuiwa ole ia.
PAUKU 5. Ina paha ua kuhi hewa kekahi mea hoopii imua o ka Ahahookolokolo, a ua hana pono ole ka hoopii aole ku pono i kona aoao, alaila, ina i noiia mai pela, e hiki i ka Ahahookolokolo ke ae aku e hoololi hou i ka olelo hoopii e like me ka pono i ko lakou manao ana.
PAUKU 6. Ma keia pauku e hoopau loa ia na palapala hookapae a me na olelo hoopaapaa o ia ano, e kue ana i kekahi palapala noi, a i kekahi hana paha, no ka hemahema o ka hana a no ke kapakahi uuku paha o na huaolelo.
PAUKU 7. E kauia keia Kanawai i Kanawai no keia Aupuni, mai ka la aku o kona hoolaha ana maloko a ka Nupepa Polonesia.
Hanaia a hooholoia ma ka Hale Ahaolelo, ma Honolulu, i keia la ekolu o Iune, M.H. 1848.
KEONI ANA. KAMEHAMEHA.
-----------
KA ELELE HAWAII.
-------
HONOLULU, OAHU, IUNE 15, 1848.
-------
I ka la umi o Iune nei, ku mai ka moku manuwa Beritania, o Constance ka inoa, o Courtney ke alii moku.
Ki pu aloha mai ua moku la, a ki pu aloha aku ka papu.
Mai Kalao mai ua moku nei. Ma na nupepa i laweia mai, ua loheia kekahi mau mea hou mai Europa mai.
HOOHAUNAELE MA FERANI.
I keia makahiki i hala ae nei, ua manaoia e ka poe naauao ma Europa, aia ma ke Aupuni o Ferani ke kumu o ka haunaole; no ka mea, aole i like ka manao o na kanaka---kue no ka manao o kekaho poe me kekahi poe; mawaho he kuikahi no; aka, maloko ke kumu o ke kue kekahi me kekahi. I keia manwa iho nei ua puiwa na lahuikanaka i ka hoohiolo ana o ia Aupuni. I ka lohe wale ana, aole i hoohiolo loa; he mokuahana, he pioloke. Holo ae la ke Alii o Louis Pailipi me kana wahine a me kekahi o kona ohana a pae i Enelani; a ua malama alohaia malaila. A o kekahi poe alii holo wikiwiki no, no ka makau o make, aole i laweia i ke dala, aole i lawe i ka waiwai, aole i ka lole; he waiwai nui ko lakou mamua, a i keia manawa, ua nele loa i ka waiwai ole. Ua oleloia ua lokomaikai o ke alii wahine o Victoria, a ua malama mai ia lakou.
O ke kumu o ua hana ana, aia i ka akoakoa ana o na kanaka i kapaia; he mau ahaaina. I ka malama o Iulai 1847, ua hana pinepine ia na ahaaina. Malaila ua olelo kue i ke Alii nui, a himeni no i kekahi himeni ku okoa, a ikaika ka manao o na kanaka e hoole i ko ke Aupuni. Hoole ikaika i na mea a ke Aupuni i hana aku ai.
I ka la 3 o ka malama o Ianuari 1848, i akoakoa ai na Alii Ahaolelo. I ka la 10 olelo kue ikaika loa o Count d'Allon Shee i ka hana ana a Guizot, ke Kuhina nui o Farani.
I ka la 23 o Ianuari, he hoopaapaa pioloke ma ia Aha, a hoole kekahi i ka kekahi.
I ka la 24 o Feberuari haalele ke Alii i kona Aupuni a me kona noho Alii a haawi aku i kana moopuna, oia o Count de Paris. A haalele no hoi ka ohua o ke Alii i kona hale Alii. O kona haalele ana i ke Aupuni, ua kakauia peneia. "O ka papale alii a na kanaka o Farani i haawi mai ia'u, ke waiho aku nei au i ka lahui o Farani no ka'u moopuna hoi."
Alaila o na noho a me na papaaina a me na mea maikai o loko o ka hale o ke Alii, ua kiolaia i ke alanui a ua puhi i ke ahi.
I ka la 3 o Maraki, pae aku la o Louis Philipi i Enelani. A mahope iho pae pinepine na'lii o Farani. Na waliwali ke Alii wahine no ka wikiwiki o ka holo a no kona luahine ana no. A ua noho laua ma kekahi hale o Victoria.
HAUNAELE MA ITALIA. Ua oleloia he haunaele no i na okana a pau ma Italia; he ku e maoli kekahi i kekahi mai o a o.
NAPELE A ME SIKILI. I ka la 4 o Ianuari ku e na kanaka o Mesina i ka poe koa, o ke kaua no ia a lanakila na kanaka. Pela ma Palermo, i ka la 12 o Ianuari, make kekahi poe koa. Ae mai ke alii i ka manao o na kanaka. Hoole hou na kanaka, a i ka la 18 kaua aku no i ke kulanakauhale ia Palermo.
SIKILI. Ua hoohioloia ke kulanakauhale o Auguseta i ke olai. Hikilele na kanaka i ka nauweuwe ana o ka honua, a manao lakou e holo; aka, ua hiki e mai ka make; a hala kekahi mau minute, a iwakalua kumamahiku hale wale no i koe o ia kulanakauhale. Pau loa no ka nui i ka hioloia. Nauwe ka honua i ke olai mai Melita, a hiolo hoi kekahi ma Noto, ma Surakuse, a ma Katania.
LOMEBADI. He hoouka haunaele loa iwaena o na haumana o ke Kulanui a me ka poe koa o Ausetunia. Ma ke kulanakauhale ma Pavia ka hoouka ana. Ua kaniia ka pu kaua a 100 o ka poe koa i make, 40 paha haumana a me na kanaka maoli i make. Ua kaheia hoi ke koko ma Pavia, ma Berescia a ma Roma.
ROMA. I ka la 13 o Feberuari, nui ka pioloke ma Roma. I ka la 12 ua hookukeia na Kuhina a ka Pope. Eha kanaka maoli iloko o ka poe Kuhina i keia manawa. I ka la 15 o Feb., ae mai no ka Pope e haawi i na kanaka i Kumukanawai na lakou.
BELEGIUMA A ME GEREMANIA. Ua oleoia nui ka haunaele ma ia mai aina. Ma na Okana Geremania e pili ana i ka muliwai o Rine, hoowahawaha lakou i na lii maoli, a ua holo aku ua poe alii la. A manao lakou e koho i mau alii hou. Ua olelo wale ia he kaua nui ma ka muliwai o Rine, aole nae i maopopo loa.
IRELANI. Ua mau no ka wi ma Irelani; he haunaele, he pepehi kanaka, he powa, a he ku e nui i kela la i keia la. Aneane like me ke kipi maoli ke ano o ka hana ana.
MESIKO A ME AMERIKA HUIPUIA. Kokoke pau paha ke kaua ma Mesiko, a he haunaele nui koe malaila. A pau ia mea, alaila e ike kakou.