Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 6, 5 August 1848 — Page 23

Page PDF (990.30 KB)

KA ELELE HAWAII, AUGATI 5, 1848. 23

 

--------

NA EKALESIA HAWAII A ME NA MISIONARI.

            I ka wa i hiki mai ai na misionari i Hawaii nei, aole ekalesia, aole mea i ike i ke Akua. Ua hupo makou, ma o lakou la i puka mai ai ka malamalama, a maopopo iho la ke Akua a me kana mau kauoha i na kanaka, maopopo hoi ka pilikia o kanaka i ka hewa, a me ka laau lapaau e ola’i ma o Iesu Kristo la.

            Hai mai la lakou i ka olelo maikai o ke ola, a na ke Akua ia i hooulu, a haalele iho la na kanaka i ko lakou aoao kahiko a huli iho la i ke Akua me ka paulele ia Iesu, i ka mea i make ma ke kea i kalahea no na hewa o kanaka.

            Ma ia hope iho, na hookumuia na ekalesia ma ia wahi aku a ia wahi aku, mai Hawaii a Kauai. Noho kahu mai la keia mau misionari maluna o keia mau ekalesia a lakou i hookumu ai, me ke kiai, malama, ao mai a hooponopono iho i na hoahanau. Me he kahu hipa la i hali hali ai i na keiki hipa ma kona poli, pela lakou nei i hiipoi ai i na hoahanau nawaliwali ma Hawaii nei.

            Aole no i kii aku makou ia lakou e hele mai, a hana i keia mau hana. No lakou no ka manao aloha e hele mai ai. Aole makou i kokua aku ia lakou a hoopau aku hoi i ko lakou pilikia ma ke kino. Mai Amerika mai no ka lakou berena, ko lakou kapa, ke dala hoi e kukulu ai ko lakou mau hale, a e pai ai na palapala e laha ae ka malamalama maanei. He poe aie io makou i ko makou mau kumu, a ua pono ia makou ke hoolohe aku ia lakou, e like me na keiki pono i hoolohe aku i ko lakou mau makua. Pehea la ke keiki i hoohuakeo i na makana maikai a ka makua i haawi mai ai, pela no ka ekalesia ma Hawaii nei ke wahawaha lakou i ka na misionari i imi ai e hoopomaikai aku ia lakou. Pono anei ka mea noi wale ke hoolei aku i ka makana i haawi ia mai, a koi aku i makana okoa? Aole pono ; e lawe akahai oia me ka manao aloha i ka mea i haawi mai, aole me ka ohumu oloko. O ka mea hele i ke kuai pono ia ia ke hoohalahala a lawe i like me kona makemake.

            Pela no makou na ekalesia o Hawaii nei, me he poe la e noi wale ana makou. Ina i haalele na misionari ia makou, a hoi i ko lakou aina; o ko makou pouli hou no ia. Pono ia makou ke hoolohe aku me ka maikai, me ka mahalo a me ke aloha.

            Aia i loaa ia makou ka lako, ke kuonoono i hiki ai makou ke haele ma ko makou wawae iho, a hiki makou ke uku aku i na kanu ekalesia, i na kumu ao, i na mea pai palapala, a pau ke kokua ana mai o ko Amerika poe haipule alaila pono ia makou kekahi olelo no ke kahu e hoonohoia mai ma ke kau wahi, a no ke kumu ao no hoi, a no na palapala a ka mea pai e hoopuka ai. Oia no ka wa oo, me he keiki la i noho iho malalo iho o kona makua, hele no ia mamuli o kona manao iho no. Aole nae i wahawaha aku i kona makua. Mahalo mau aku no, me ke aloha a me ka hoomaikai mau aku no hoi.                                                                 A.

---------------

                                                                                    Kaluaaha, Molokai, Iulai 4, 1848.

            Aloha oe, e ka Elele, ua hala iho nei ka pule mahina hou. Penei ko makou hana ana ma Molokai nei ia la. I ke kakahiaka nui aole i puka mai ka la holo au i kamaloo a halawai me na kanaka malaila. Aole au i hiki aku ua halawai e lakou mamua, a ua hoomaka ia ka hana. Hiki aku au, lawe nui mai la na mea kokua i ko lakou waiwai no ka mahina hou; he dala ka kekahi poe, he papale a he mea, a he kaula a he hua moa, a pau ko lakou waiwai i ke kakau ia e au, a o ka waiwai a pau loa i loaa mai ma Kamaloo ua elima dala a keu, oluolu loa na kanaka o ia wahi i ke kokua mahina.

            Ia wa hookahi no holo o Anelu i Wailua a halawai ae la me kolaila apana. Piha ka hale, kakau ae la hoi ia i na inoa o ka poe kokua malaila kanahiku lakou a keu a o ka waiwai i loaa mai, ua kokoke like me ko Kamaloo.

            Ahiahi ae la ka pule mahina ma Kaluaaha nei. He la hana luhi loa ia no’u. pau ke kula kamalii hele mai na haumana me ko lakou kokua; he kaula, a he uala, a he wahie, a pau na kamalii hele mai na kanaka makua a paapu au i ke kakau ko lakou makana a aui loa ka la ilalo. Ua hikilele loa na hoahanau a me na hooikaika i keia hana, a ua umi kala ko lakou kokua a keu, a o ka huina o na kala a pau i loaa mai ai la ua 24 a keu.

            Pau ke kokua waiwai ana, hele ae la iloko o ka luakini, a he halawai maikai loa ia , ua pule na hoahanau no ko na aina pouli e loaa mai ai ia lakou ka olelo a ke Akua. E maliu ana ke Akua i ko lakou pule ana ia ia ke pule lakou me ka manaoio a me ke aloha maoli i ka uhane e make ana.

            Auhea oukou e na hoahanau a pau o Hawaii nei, aole anei he pono ia kakou a pau e hapai oluolu i keia hana maikai a e kokua ma ka mahina hou i piha ko ke Akua waihona kala, i mea e hoolaha nui aku ma na aina pouli i keia pono ka mea a kakou i hoopomaikaiia nei?                                                                  H.

------------------------

KA ELELE HAWAII.

HONOLULU, OAHU, AUGATE 5, 1848.

 

            Eia kekahi hana a makou i ka wa i Ahaolelo ai. Ua hoike mai kela mea keia mea e makou i ke ano o ka poho ana a me ke ano o ka ke Akua hana ma kona pilipaa ia o Parisa ka mea i hoike mua no na mea maopopo hoi a kihapai ma Kau, Hawaii. Eia na mea ana e hoike au.

            O ka wi kahiko a me ke ahi, a me ka mai, nolaila ka emi mai na kanaka ma Kau. Nui na mea make a nui ai na mea hele aku ma kahi e e noho ai.

            Eia kekahi, o ka make ana o kana mea aloha ai o Parisa wahine, nolaila ua pilikia, a ua mehameha   ma Kau, a ua noho nui ma Hilo.

Eia hoi, o ka lokomaikai o na haipule ma Kau. Aole haalele lakou i ka hana a ke Akua. Ua hana lakou i na hale pule maoli, maloko o na makahiki elua i hala iho nei, me na awai a me na noho. Ua hana hoi i hale bele pohaku, a ua kau ia ka bele nui no Amerika mai. Ua kokua hoi lakou i ka mahina hou. Eia ka nui o keia hokua hookahi haneri dala a keu ma ka waiwai.

            Eia kekahi. Ua haawi mai ke Akua i ke kokua o ka uhane Hemolele no ia, ua lana ka manao o ke kumu a me na hoahanau, ua huli mai ka poe auwana a me na mea paakiki, a ua hua hou mai ke kihapai.

            Pomaikai na hoahanau ma kau, ua loaa hou mai ke kumu e noho pu me lakou, aole nae pau ke aloha o Parisa no lakou, aole paha haalele koke ia lakou.

            E hooikaika mau oukou, e na haopule ma Kau, a hiki i ka hopena, mai haalele ia Iehova no ka mea, aole ona e haalele ia oukou.

            HILO. Maikai ke kula a Laimana. Ua mau a ua paa. Eia ka mai o na haumana 56. Ua ao lakou ma kela palapala keia palapala, ma ka pa, ko , ki, ma ka mahiai hoi a me na hana e ae. Eia ko lakou kokua ma na makahiki elua i hala iho nei 50 dala a keu.

            Ua kokua mai ke Akua i kana mau haipule i ka makahiki i hala iho nei. Ua ala mai lakou a na nui ka poe makemake i ka pule. Ua iho mai ka Uhane Hemolele maluna o keia kihapai, a ua hauoli na hoahanau, a ua huli mai na mea auwana a me na mea paakiki.

            Ua kokua mai na hoahanau i na hale pule o Hilo a me Puna, ua ausani paha dala ko lakou kokua i na luakini a pau ma ka hana a ma ka waiwai kekahi.

            Ua kokua hoi i ke kahuna a me kekahi hana e i 400 dala a keu ma ka waiwai, aka i ka hoolilo ana ka waiwai i dala maoli ua poho kekahi mau dala.

            Eia na dala maoli i loaa mai $317.50. Aole nae pau ko lakou makemake ma ia mau hana. E hoomau a hiki i ka hopena, oia ka pono, oia wale no           K.

 

            Ua make kekahi haole ma Hilo paliku, maloko o ka nahelehele kona wahi i waiho ai, a ua palahe loa kona kino, a ua manao ka Hope Kiaaina o Kapena, a me Halai Lunakanawai Kaapuni, he haole mahuka no na moku mai.                  M.

 

            KA LA 31 O IULAI .— He la olioli keia ma Hawaii nei a puni; no ka mea, i ka la 31 o Iulai makahiki 1843, hoihoi mai o Amarala Koma i ka ea o ka aina, a kau hou iluna ka hae o K.III. Nolaila ka olioli. He mea pono anei keia olioli ana. Pono no; no ka mea, ina aole i hoihoiia mai ka ea o ‘ka ea o ka aina,’ ina ua mau loa ka noho ana o na’lii a me na kanaka Hawaii malalo o na haole; pio maoli ke Aupuni Hawaii, a lilo ka aina i ko na aina e.

            Nolaila, pono maoli ka olioli; a ua pono no hoi i ke alii a me na ‘lii e noonoo i keia pono nui, a e imi ikaika i na mea e pau ai ka pilikia o na kanaka, a e pomaikai ai hoi lakou. Oia no ka ka Moi e hana nei; ke mahele nei i ka aina, a ke haawi mai oia i kela kanaka i keia kanaka i kona pono iho, me ka hoomalu i kona waiwai a me kona kino. Ua kohoia na Makaainana kekahi a me na haole naauao kekahi, e imi i ka pono no na kanaka; ke hoona nei lakou i na kuleana aaina o kela mea keia mea. Ua kuai aian no hoi kekahi i k apoe makemake i ke kuai. He mau mea houkeia; aole ikea i ka wa kahiko.

            I ka la 31, he halawai nui ma Honolulu nei, i ka hale Kauila. Hele nui na haole, na’lii ,   me na kanaka e ike i ke Kiaaina, a me na Kuhina, a e olioli pu. Piha loa ka hale i na kane me na wahine, a ua inu aloha ia K. III ., a me Amarala Koma, me ke aloha nui.

 

            NO KA HANA A KA MOI .— Ua loheia ka hana ana a ka Moi ma Kauai, a hiki i ka la 14 o Iulai. Ua loheia, he hooikaika kona a me kekahi poe pu me ia i ka hooponopono i na kuleana aina ma Kauai. Ua loheia hoi, ua oluolu na kanaka maoli a me na haole i ka ka Moi hooponopono ana.

            Ua oleloia, he manao ko ka Moi e kaapuni ia Maui a me na mokupuni e ae, aia loaa ia ia ka manawa kaawale. A ua lana ka manao, he nui ka pono e ulu ai ma ia mau kaapuni ana e like me ia ma Kauai.

------------------------------

KA MAKE AN AO G. RICHARDSON.

                                                                                                Honolulu, Iulai 26, 1848.

            Aloha oe e ka Elele. Ke hai aku nei au ia oe i ka make ana iho nei o Keoki Richardson. I ka hora 9, o ke ahiahi o ka la 25 o ekia malama.

            He nui ia mau alaoha me ka’u wahine ia ia. He nui hoi ka eha a me ke kaumaha o kona hoahanau ponoi o Ioane Richardson a me kona makuakane hanai o ke Kuihoaipo ,   a e nui auanei ke kaumaha o kona mahuahua e noho o ia i Maui, a me kona mau kaikuahine a me kona mau kini a pau. A ua nui loa ko makou minamina ia ia.

            Aka, ua ku mai kona mea nana i hana, a ua lawe aku, a ma ia mea makou e hoomama nei i ko makou haumana. No ka mea, nana i haawi mai, a nana no i kona ohana.

            A he mea ko’u manao nona ma Waikiki, alakai no ou e haipule pu , a i ko’u ike ana ia ia, eh oluolu kona manao ia hana o ka haipule. A ua kamailio pu no hoi au me ia i kona wa mai.

            Ua haalele aku oia i kona makuahine ponoi ma Maui a me kona mau kini a pau malaila, hoihoi mai la au ia ia a noho makou ma Oahu nei.

            Hana no oia i ka hana o ke Aupuni. He ana aina na na luna Hoona. Hana no oia i kana hana me ka ikaika a me ka oluolu i ka uku i haawiia ia ia. A i ke ahiahi o ka la 13 o keia malama. Loaa ia ia ka mai wela, a luai mai la i ke koko i kekahi manawa. A ekolu la mamua iho o ka make ana, loaa ia ia ka oluolu no ka laau a ke Kauka, paa noi hoi ke koko a pau ko makou manao e ola ana kona mai. Aka hoi, he okoa ko ka mea nana i hana, o ka lawe aku no. I kona mau minute hope, nonoi malie ae la oia i kona kaikuaaina i ka ipu kuha. Ninau mai la oia i kona kaikuaana, “He koko paha ia .” Huna iho la kona kaikuaana i ka ipu kuha aole i hoike aku ia ia.

            O ka huli malie ae no ia a hele aku la ia minute no, me he hiamoe la, aole i oni ino ae, pule aku la au i ke Akua ia wa.

            Ua minamina na Luna Hoona i keia kokua maikai o lakou ma ka lakou hana ua mahalo no hoi lakou ia ia, no kona ano maikai a me ka oluolu, a me kona hooikaika maoli i kana hana.

            Aia maloko o ka umauma kona mai mau, he eha maloko, a ua lapaau mua ia e ke Kauka, aole nae i loaa ka oluolu maoli oia mai a hiki i kona wa i make ai.

            He hapahaole o Keoki Richardson, he keiki oia na Keoki Rochardson kekahi haole kahiko i noho pu me Keeaumoku. O Kekuaaina kona makuahine. He 18 ona mau makahiki i kona wa i make iho nei.

            Ua hanau oia ma Waikapu i Maui, Ianuari 5, 1830,