Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 7, 26 August 1848 — Page 28
28 KA ELELE HAWAII. AUGATI 26, 1848.
Na Ke Aupuni.
HE KANAWAI E HOOLOLI I NA KANAWAI E
PILI ANA I KA AUHAU WAIWAI.
E hooholoia e na ‘Lii o ka Ahaolelo a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo;
PAUKU 1. E hoololiia ka Pauku 1, Haawina 4, Mokuna 2, Apana 3, o ke “Kanawai hoonohonoho i na hana i haawiia i na Kuhina Alii,” a ma keia Pauku ua hooliloia a ua weheia na huaolelo, “a me na kumu kanaka maoli i hoonohoia e ke Kuhina Aopalapala.”
PAUKU 2. E hoololiia ka Pauka 7, o ua Haawina la, a ma keia Pauku ua hooliloia a ua weheia na huaolelo, “i hoohana ole ia i mea kauo mau a i mea hulihuli waiwai.” ma na wahi a pau i ikeia ua mau hua la iloko o ua Pauku ehiku la.
PAUKU 3. E hoololiia ka Pauku 9, o ua Haawina la, a ma keia Pauku ua hoololiia a ua weheia na huaolelo, “aka, o ka ilio i ao ponoia i ka hana, i ka malama hale, a me ka malama kao, a me na bipi, a ia mea aku ia mea aku, aole e auhauia; a pela no na popoki i malama ponoia no ka hale papaa, aole no e auhau ia.”
PAUKU 4. E hoololiia ka Pauku 1, o na Olelo Pili i o ia nei, o ka Apana 4, o ke “Kanawai hoonohonoho i na hana i haawiia i na Kuhina Alii,” a ma keia Pauku ua hoololiia a ua weheia na hua olelo, “a ma ka auhau waiwai a pau, o ka waiwia paa, a me ka waiwai lewa, ina aole e oi aku mamua o na haneri dala elima ,a aole lakou e hookupu iki.
PAUKU 5. E hiki no i kekahi Lunaauhau, a i kekahi kanaka e ae i hoonohoia e ia , e pepehi a make i kekahi ilio a popoki paha, ina aole e uku mai ka mea nona i ka auhau, a ina aole loaa ka mea nona kahi ilio a popoki paha.
PAUKU 6. Aole loa e lilo kekahi olelo iloko o keia Kanawai, i mea kue i kekahi olelo iloko o ke “Kanawai e hoakaka a e hooponopono i ke Kanawai o ka Auhau ana,” i hooholoia ma ka la 29 o Sepatem. 1847.
PAUKU7. E kauia keia Kanawai a e lilo oia i Kanawai no keia Aupuni mai ka la aku o kona hoolaha ana iloko o ka Nupepa Polynesia.
Hanaia a hooholoia ma ka Hale Ahaolelo, ma Honolulu, i keia la 13 o Iune, M.H. 1848.
KEONI ANA. KAMEHAMEHA.
-------------------
No ka Naauao.
NA HOIKE E IKEA’I O KA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA.
Auhea oe, e ka Elele? Ke hooili aku nei au iou la i kekahi mau olelo, i kapaia ma ka inoa i kau ae maluna nei, oia hoi, he mau Hoike e ikea’i, o ka olelo i kapaia o ka palapala Hemolele, o ka Olelo no ia a ke Akua.
Ua kakauia keia mau olelo, a haiia’ku la i na haumana o ke Kulanui ma Lahainaluna nei, i ko lakou hoomakaukau aa e ao iho i ka olelo no ko ke Akua ano, a me na mea ana i kauoha mai ai i na kanaka.
E hiki mai ana na mea hoopouli mai, hookulanalana, a e kanalua auanei kekahi poe i ka olelo a ke Akua no ka maopopo ole o na hoike. E ku mai hoi ka poe aia, ka poe hoomaloko me ka hoole i ka Baibala, aole mai ke Akua mai ia; a pehea la ka haipule moowini e hoopale aku ai i keia poe kue? Pehea la lakou e kuhikuhi i na hoike e akaka ai, ua haawi mai no ke Akua i kana olelo iloko o ka Baibala i mea e maopopo ai ka hoomana pono ana? Aole e pono ka haipule ke noho hemahema a lauwili wale; aka e hoaahu oia i ke kahiko a pau a ke Akua, i hiki oia ke hoauhee aku i ka poe a pau i kue mai.
Nolaila, he pono ke paiia keia mau olelo, i heluhelu na haipule mai o a o, a hoomaopopo lakou i na hoike e akaka ai ka hoomana kristiano oia ka hoomana hemolele, a o ka palapala Hemolele, o ke Kauohakahiko a me ke Kauohahou oia ka olelo a ke Akua. Alaila naue ole na haipule ke hiki mai ka la ino, kanalua ole i na kauoha i loaa mai iloko o na palapala hemolele, a ku paa hoi imua o na enemi o ka Haku.
Ina i lauwili ka haipule a kanalua hoi, ua like oia me ka ohe luli wale iloko o ka makani; aole e hiki ia ia ke kukulu i ke aupuni o ka Haku, aole hoi e hiki ia ia ke hoopomaikai aku ia hai. Nawaliwali ka mea kanalua; o ka mea hoomaopopo oia ke luli ole, oia ka mea ikaika i ke kue i ka ino a hoolaha hoi i ka oiaio e ola’i na kanaka.
Nolaila, e ka Elele, e hoolaha ae oe i keia mau olelo a’u e hoili aku nei iou la , a e paipai aku oe i na haipule mai Hawaii a Niihau e heluhelu iho a hoomaopopo, e like me ka ke Akua i kauoha mai ai, ma 1 Pet. 3:15. “Aka, e hoano i ka Haku i ke Akua, iloko o ko oukou naau. E makaukau mai oukou e hoomaopopo aku i ka poe e ninau mai ia oukou i ke kumu o ka laua ana o ko oukou manao, me ke akahai, a me ka makau.
NA AMEKANEDERO.
OLELO 1 – He mea Hoakaka mua aku.
Makemake ka mea oiaio i ka malamalama. Pono no ke nana koke aku ia ia a huli iho. Ma ka wehewehe nui ana, mahuahua wale ka maopopo ana o kona maikai. O wahahee, oia ka mea pee aku i kahi pouli, aole e hele mai ia i ka malamalama, o ikea kona ano.
Ke ku mai nei ka hoomana kristiano, imua o ke ao nei, i ike mai na mea a pau ia ia, i hoomaopopo hoi lakou i kona oiaio ana.
Ua huli a hoomaopopo iho kekahi poe i kona oiaio i kela kau i keia kau. Mai ka wa ia Kristo.
No keia manaolana i haalele ai lakou i na mea makemakeia o ke ao nei, a hoomanawanui hoi i na pilikia o ka hoomaau ana a me ka make.
Hookahi no keia manaolana o na haipule i kela kau i keia kau. Ua like hoi ke kumu o keia manaolana a na haipule e hoike ai.
Ina paha i ninauia mai na kristiano mua i ke keneturi akahi, ina paha ua hoike mai lakou i ke kumu o ko lakou manaoio ma na hua ikaika a maopopo. Ua hiki ia lakou ke pane mai penei,
“Ke paa nei makou i keia manao lana maikai, no ka mea, ua make ke keiki a ke Akua, i kumu hoola i na kanaka hewa, a ua ala hou mai oia mai ka make mai, a ua hoouna mai nei oia i kana mau lunaolelo e hoike mai ia makou, me na hana mana, i ka oiaio o kona hoomana, a e koi mai ia makou e lawe i keia pomaikai. Ua ike maka makou i ka poe lunaolelo hoanao, ua ike makou i na hana mana a lakou i hana’i. Ua lohe makou i ka Iesu mau olelo ma ko lakou waha, a ua hoomaopopo iho makou i ka oiaio. I ko makou manaoio ana, ua loaa ia makou ka Uhane Hemolele. Ke ike nai no hoi makou i ka pomaikai o keia aoao, Oih. 24, 18. Oia ka mea i hoohuli ia makou, mai ka pouli mai i ka malamalama, a mai ka mana o Satana i ke Akua. Oia ka mea i hoike mai ia makou i ke Akua hookahi nana i hana i ko ke ao nei. Oia hoi ka mea i hoomaopopo mai i ka haule ana o kanaka iloko o ka hewa a me ka poino, a me ko lakou hoopakeleia ia Iesu Kristo. Ua hoopakeleia mai nei makou i ka pouli, i ka hoomanakii, i na hana iao a haumia, a i na mea poino he nui wale. He ano hou ko makou e noho nei, ke kokuaia mai nei makou e noho maemae ma ka pono io. A ke manao nei makou i na mea o keia ao, he opala ia, ke loaa mai ka pono o Kristo.”
Me ia paha lakou i pane mai ke ninauia’ku.
He okoa iki ka olelo ana a ka haumana a Kristo i ke keneturi alua a i ke keneturi akolu, no ka mea, ua make aku la na lunaolelo; ua waiho mai no ane i ka lakou ao ana iloko o na palapala euanelio a me na episotole o ke Kauoha Hou Nolaila e kuhikuhi ka haipule o ia wa i keia mau palapala a me na hua maikai a lakou i hoohua ai iloko o ka naau o ka poe e noho paulele ana. Ua hiki ia lakou ke olelo mai penei.
“Ke manao nei makou i keia mau palapala he oiaio, no ka mea, ua loaa mai ia makou, no ko makou mau makua mai. Ke ola nei kekahi poe i ike maka ia Polikapa ka haumana a Ioane ka lunaolelo, ke ae mai nei no hoi na enemi o makou, he oiaio no na mooolelo o keia mau palapala. Aka, eia ka mea akaka loa, ua hooia mai nei ka Haku i ka oiaio o keia hoomana, i kona hoa ana iloko o ko makou naau i ke aloha ia Kristo, i ka olioli no ke kana ana o na hala, i ka hookaawale ana’ku i na hewa a me na hoomanakii o keia ao, i ka hoomanawanui i ka hoomaauia mai a me na hauoli e malama aku i ko ke Akua makemake, e like me na haumana mua a ka haku, 1 Pet. 1.3. E hoomaikaiia’ku ke Akua, ka Makua o ko kakou Haku, o Iesu Kristo, no kona lokomaikai nui iho, nana no i hoohanau mai ia makou, i lana mau loa ai ka manao, ma ke alahou ana o Iesu Kristo, mai ka make mai; i loaa mai ia makou ka waiwai aole e pau, aole e mae, ua hoana e ia ma ka lani. E hele pu mai oukou me makou, a e lawe wale i keia pomaikai, no ka mea, 1 Ioane 1:3. O ua mea la a makou i ike io ai a i lohe io ai no hoi, oia ka makou e hai aku nei ia oukou i lilo oukou i poe hoaaloha me makou, a o ko makou aloha pu ana aia no ia me ka Makua, a me kana keiki o Iesu Kristo.
Pela mau mai no i kela keneturi i keia keneturi a hiki i keia manawa, he hookahi no kahoomana kristiano, o ka hanau hou ana a me ka hoomaemae ana o ka naau o ka hoolaia i ke kea o Kristo, o ka olioli i ke kala ana o ka hala; o ka maluhia a me ke aloha i loaa mai ma ka noho ana mai o ka Uhane Hemolele iloko o ka naau o na huamaikai o ka noho hemolele ana a me ka hoolanaia mai o ka manao iloko o ka make ana i ke kino e loaa mai ka pomaikai mau loa i kela ao aku.
Ke hoomaopopo nei na kanaka i na mea oiaio ma ka huli ana a me ka noonoo. O ka haipule e noho la i keia wa , huli no oia i na mooolelo o kela keneturi keia keneturi, i maopopo no na lunaolelo no na palapala o ke Kauoha Hou. Ke waiho la imua o na kanaka a pau na mooolelo Iudaio, na mooolelo pegana a me na mooolelo kristiano. Pono na mea makemake a pau e huli iho a hoomaopopo. Aka, o keia mau hoike owaho, he mau alakai wale no lakou e alakai ana i na kanaka e huli i na hoike aloha. O ka palapala hemolele iho no kona hoike iho, me he la la e kau ana ma ka lani i ke awakea, na kona malamalama iho no e hoike ia ia. He hoola uhane ka hoomana keristiano, o ko kakou panana no ia, ia kakou e holo nei maluna o ka moana ino; o ka hoku loa ia o ke ao ia kakou e kanalua ai iloko o ka pouli o ka po. O ka mea hookahi e laulea ai ke kanaka me ke Akua; o ka mea hoi ia e ulu ai ka pono io, ka maluhia a me ka olioli; o ke alanui, ka hoomaopopo ana a me ka hua mua o ke ola mau loa. (Aole i pau.)
--------------
ASHER B. BATES, ua hooliloia i Loio a i Kokua imua o na Ahahookolokolo Hawaii, a e hiki pono ia ia ke hana Loio a pau ke haawiia mai. Aia kona keena ma Honolulu Hale, e kokoke ana i ko J.R. Jasper, Esq.
Honolulu, Aug. 15, 1848.
-------------
OLELO HOAKAKA.
No ka mea, ua noiia mai o Wm. L. Lee Peresidena o ka Aha Koikoi e Kamakapu no Honolulu, i hooponoponoia ke kauoha o Keaki no Honolulu i Oahu i make aku nei; Nolaila, ua hoikeia na kanaka a pau loa ke pili; O ka poalima, oia ka la 15 o Sepatemaba 1848 i ka 10 o ka hora kakahiaka; oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe ana i ka mea i noiia mai, a me na mea hoole e hoikeia, aia ma ka hale hookolokolo ma Honolulu ka hana ana.
Na’u na H. RHODES,
Kakauolelo no ka Ahakoikoi.
Honolulu, Aug. 15, 1848.
---------------
OLELO HOAKAKA.
No ka mea, ua hoopiiia e Kaeo i ke kauoha o Lulia Kaaimalalo i make iho nei, i hooiaioia ua kauoha la, imua o Wm. L. Lee, ka Lunakanawai nui o ka Ahahookolokolo kaikai: nolaila, ke hoakaka nei keia, i ka poe mea kuleana a pau, i ka la 7 (Satude) o Okakoba, 1848, i ka hora 9, i ke kakahiaka: oia ka la a me ka hora, e hoomaopopo i na kauoha la, a e nana hoi i na mea hoole a pau i keia kauoha, ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu. Na’u na H. RHODES,
Kakauolelo no ka Ainakoikoi.
Honolulu, Aug. 22, 1848.
---------------
EKE AKAKAI! EKE AKAKAI!!
Makemakeia e William Ladd, he 12,000 eke akakai: o ka poe mea eke kuai, e hele i kona Hale Kuai ma Honolulu, kokoke i ka wapo.
Honolulu, Aug. 25, 1848.
----------------
OLELO KAHEA!
Ke kahea aku nei au ia oukou, e ka poe mea Holoholona e holo ana ma ke Kula o Waimanalu ma Koolau, Oahu, e kii a hookaawale iho i ke Kula, mai keia la aku, a hiki i ka la mua o Okatoba; oia ko oukou manawa.
Aole i pili keia olelo i kahi koe ia M. Kekuanaoa.
Hon. Aug. 15, 1848. KEONI MIKI, OPIO.