Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 9, 9 October 1848 — Page 33
KA ELELE HAWAII.
BUKE 4. Honolulu, Oahu, Okatoba 9, 1848. PEPA 9.
Na Palapala Maoli.
NO KA WAHAHEE.
Honolulu, Sepatemaba 14, 1848.
I ka iwakalua kumamawalu o Augate iho nei, ike makou i kekahi kanaka wahahee o Kanehoa kona inoa, he wahi kanaka wiwi, poupou, a he lauoha apiipii, he wahi kanaka eleele. Penei kana wahahee ana, i ka manawa i loheia ai ua wahi kanaka nei he mana, kiiia aku la ia imua o ka Moi, a me na lii a pau e noho ana ia wa, a noho oia imua o lakou a pau, he mau ipukukui elua e kau ana mauna o e pakaukau ia manawa, wehe mua ae la oia i kona kihei mai koona kono aku, a me kona palule. Alaila, hooneeneeia mai la na ipu kukui elima a puni ia, mamua a mahope a ma na aoao ona a pau.
Ia wa, nonoi ae la oia i ka omole i ikeia e makou a pau aohe wai oloko o ua omole nei, alaila, pule aku la oia ia Iehova; oia ke Akua ana i pule aku ai, a pau ka pule ana, lalau ae la oia he kaula loihi, ua hipuupuuia a paa i kona lima, lawelawe ae la oia i na kaula nei me he mea la e anaanaa ana i ka loa o ke kaula. A hookani hoi i ka lima iluna o ka papa, me he la mea la he manaoio a e hiki io ana ia ia ke hoolilo i ka omole wai ole i onole wai. Aka, ua maopopo ia’u he wahahee, olelo e aku au ia ia, ia manawa, penei, E! e ka wahahee, e i aku ke lii e mihi aku oe imua ona, alaila, pau keia wahahee o’u, aka, aole oia i nana mai i ka’u, i ka wa i pule ai. A pau ae ka pule ana, ua ninau aku na lii e noho ana ia ia i keia hana ana auanei au la e piha ana keia omole i ka wai? Ae mai kela, ae. Ua lohi nae kona hana ana i ke kaula e like me ka hana ana i hana mua ai i haiia maluna; no ka hana loihi pela, molowa kekahi mau alii e noho ana iloko, olelo aku ia ia, E hoike mai oe i kekahi omole, oia hoi ka omole i hunaia a he wai nae ko loko, ua hunaia keia omole ma kahi uha, oia hoi ka uha hema o na kanak la; koi ikaika aku na’lii e noho ana e hai mai i kekahi omole, no ka mea, ua maopopo ia lakou he wahahee, nolaila, ko lakou koi ikaika ana ia ia e hai mai. Aohe hai mai, a kukuluia ua kanaka nei iluna i ike lakou i kahi i hunaia ai ka omole. Lele mai la o Kanaina mai waho mai, e noho ana oia mawaho o ka hale o ke lii ia manawa, aumeume iho la oia me ua kanaka nei, a ikeia ae la e na mea a pau e noho ana , he omole ua hunaia. A he wai nae ko loko. Ma keia mea i maopopo ai i na mea a pau e noho ana, i ike i ka wahahee ana o keia kanaka. Olelo hou aku au ia ia mai noho oe a hana hou e like me keia, aole o keia hana ana au, ua pau oe, mai hana hou aku oe e like me keia. Ina oe e loaa e hana ana e like me keia wahahee ou, alaila, e hopuia oe a hoopaaia a pau kou ola.
Auhea oukou e ka poe e heluhelu ana a ike i keia wahahee, mai noho a hoohalike me na Kaneohoa nei, o ka wahahee keia e pau ai ka waiwai o kekahi poe, ka poe i lohe ole he kanaka wahahee, no ka mea, ua maopopo ia’u he mea lapuwale keia mea maloko o ka palapala Hemolele, e ike ai kakou o Iesu wale no ka mea e hiki ai ke hoolilo i na mea a pau e like me kona manao, e nana ma ka Ioane, 11:6-9.
Eia kekahi, ua ike kakou maloko o ka Palapala Hemolele, he mea hiki ia Iesu ke hoolilo i ka pohaku i barena, a he mea hiki ia ia ke hoolilo i ka wai mulea i wai ono. He nui wale na mea e akaka ai ka oiao o ka Iesu hana i ka’u ike ana, aka, ua manao keia kanaka he mea hiki ia ia ke hoolilo oi ka omole wai ole i omole wai. Auhea oukou, mai hana e like me keia kanapi kuhi hewa, ua manao oia he puu opala nui kona e nalo ai, aka, ua ikeia kona mau wawae huluhulu, a poha ae la ke au o kona hoka ke hoka wale a no i Kaneohe i kahi o Wahahee laua o Hoka.
Oia ka’u wahi mea e hai aku, i lohe oukou e na mea a pau mai Hawaii a Kauai.
Na’u na A. PAKI.
------------------
PONO OLE KA BAKA.
Honolulu, Aug. 29, 1848.
Auhea oe e ka Elele aloha oe, ua hiki ae oe i ko makou mau hale i ka la 28 o Augate nei; ua ikeia ko hiki ana mai; a i ko la i hiki maiai, ike iho la au i kou ano, a me kau oello no ka baka; e paipai ana ie oe e kammailio pinepine aku, ua pono ia, aole oe i hewa malaila.
Eia ka’u mea e hai aku no ka baka, ua hewa maoli io no, eia ka’u mea i ike ai no ka baka a i hoohewa ai no hoi, ma ka ike ana’ku, he kumulau hoolaha ino; oia no ka hakaka, i kuu ike ana i kekahi mau mea puhi baka, he hakaka pinepine, oia no ke kumu o ko laua kue; a mai wela ko laua hale i ke ahi; no ka huhu o ke kane i ka wahine, no ka haawi i ka baka; he mea mau ia i ke puhi baka, ka hawi wale aku; he hakaka nae ka hope.
Eia keia, i ka hele ana mai o na makamaka o ka wahine a o ke kane paha i wahi baka, a nonoi mai la, aole o olua wahi baka; he wahi baka no, no’u kekahi wahi baka, o ka ae aku la no ia, a haawi aku la, a hoi mai ke kane, ninau mai; ua pau kahi baka o kaua, i mai la ka wahine ua pau aku nei ia mea, o ka huhu koke iho la no ia o ke kane, a pela no ka wahine, pela mau na puhi baka a pau, oia no ka hope o ka lakou hana he hope ino; aole oluolu.
Eia no kekahi, he kumu no ia o ka ilihune, aole loa e mau ka waiwai o ke puhi baka, no laila nele i kekahi manawa, lilo ka hapaha i ka ipu baka, a lilo kekahi hapaha hou i ka baka, a mahope, hiki mai la ka pololi, aohe kumu e kuai ai i ka ai, nolaila pilikia.
Eia kekahi; o ka baka aole ia he mea e hemo ai ka pilikia; aka, o kekahi kumu no ia o ka mai a me ka make; i ke puhi mau ana i ka baka; komo aku la wai baka iloko o ke aa koko, a holo iloko o na aa koko; a komo aku kawai lena iloko o ka opu, ilaila loaa ka mai nahu, oia kekahi kumu o ia mai.
Eia kekahi, ua ike au i kekahi hewa o ia mea o ka baka; eia kuu mea i ike ai, o ka ai ana i ka baka, ua like oloko o ka niho o ka poe ai baka, me ka niho o ke kapu ahi o ka hale kuke e puka ai ka uahi iwaho loa, ka eleele a me ka pelapela no hoi; i ka hookokoke ana mai o ka mea ai baka e kamailio pu me ka mea ai baka ole, puka mai la ka makani o ka waha me kahohono a me ka heahea baka no hoi, nolaila hoopailua, aole pono ke kamailio pu me ka poe puhi baka, he hoopailua, he pelapela, he ekaeka ka waha; nolaila, mai launa me ia poe.
Oia ko’u manao hoike aku ie oe, no ka la i hiki mai ai, a i olelo mai ai no hoi, ke pau keia, a mahope paha, hoike hou aku ia oe.
NA HOOLE I NA BAKA.
--------------------
Honolulu, Iune 26, 1848.
Aloha oe e ka Elele, ka pu kahi o hawaii nei. Ua lohea kou leo a me ka anapu ana ana kela wahi keia wahi; e lawe ana pu oe i ka manao a me ka hauoli, a me ke kuhihewa o Lunaikehala ma. E hoolaha koke aku oe i keia mau manao ekolu o ua Luna kupanaha nei. Eia kau wahi manao o Lunaikehala ma, ua hiki mai la ka la hoano o ka mea ike ole ia , a ua kani mai la ka hele, lele ka hauoli o ka manao, a me ka olioli, a me ke kuhihewa i ke kani ana o ka hele.
Hele aku la maua a hiki aku i ka halepule. Pu maua iluna, a ku mai la o Mi. Kakina, a heluhelu oia no ka punawai o ke ola. A pau ka himeni ana ku hou mai la o Mi. kakina a ninini mai la i ka meli, he nui loa. Piha pono Kawaiahao i ka momona o ka meli, ka mea i oi aku ka ono ma Amerikahuipuia.
Auhea oukou, e na makamaka, e imu kakou i keia wai ono i hoakakaia mai. Pau ia nane.
Eia ka lua o ka manao. Hauoli hou o Lunaikehala ma e hele hou e ike i ka lua o ka pono. Hele aku la maua o Lunaikehala ma a hiki aku ia Roma, oia ka luakini pope. Ku iho la makou ma ka puka o Roma. Nana aku la makou. E pule kukuli ana maloko, na kane na wahine a me na keiki. O keia poe e noho ana lakou malalo o ka malu o na kii. Kani mai la ka bele, ninau pakoni aku la maua i na luna a me na makai. He bele aha keia e kani nei? He bele aina anei? He bele aha la? He bele pule, auhea olua, he kuhihewa keia. Kahi mai la ka mea maluna, a ninau aku la maua . Heaha kela mea e kani mai la? I mai la ka luna ; he pila. I aku la maua e pii hoi ka maua iluna e nana. Pii maua iluna a nana aku la maua i ka maikai o ka pila, he mea nui e ku ana. Ma ke alo kekahi poe e hana ana, a ma ke kua kekahi e hana ana me he wai la. Pii aku la ka leo me he hanehane la ke kani oina ka poe o ka pila, ka wahine leo lea o Farani. Kau iho la kahi ili o ke kahuna. Eehia iho la ka poe e noho ana malalo o ka malu kii? nana aku la maua i na kii a pau loa. Ua paa pu ka hale pule i na kii. Ua puni i na kii na kanaka. Pau ka pule , ppuka iwaho. Pau ia manao.
Eia ke kolu o ka manao. Pakoni ninau hou maua ua poe lei kii nei, ninau pakoni aku la maua i na wahine. Mahalo aku la maua i na wahine, maikai ko oukou aoao a me ka oukou oihana. Haanou aku la maua ia lakou, hoihoi mai la lakou, ninau mai la lakou, nohea olua? I aku la maua , no kahi i hoolahaia mai ai ka naauao, o a oihana ike ka maua i ae. O ko maua wahi ia i imi ai i ka naauao, malaila maua i huli ai. Mai Kinohi a Hoikeana. Ua kuhikuhi mai la ka palapala a Mataio, A i hoaia ke kukui, aole ka hahao malalo o ke poi oia ka maua i ike ia, ka ike maka i na kukui e aa ana. Oiaio ko oukou aoao, mahalo aku la maua ia oukou i na nana aku; ua lako oukou i na waki; lako na kane, na wahine, na keiki. I aku la au, o ka hora ehia la; e hele ana oe e nana i ka waki. I aku la au, heaha hoi kela mea a oukou e lei mai la, he hoailona keia no na kanaka a pau. Auhea oukou, ua kuhi au he waki e kau ana mai me he kaula no ka waki I mai kekahi, aia oia la ka mea i pau. Hele aku la maua , ninau i ka luna, i mai la, aia ke Akua i ka lani. I aku la maua mai olelo pakike mai oe ia’u, o ku oe i ka paka o ka hoka. Malimali mai la kela, i mai la, e hele kaua e makaikai ae. O kau pono no ia . Hele aku la maua oloko, kuhikuhi mai la kela ia’u i na poe kii maluna a malalo, i mai la kela ia’u; ia nei ka poe haipule la kukuli. I aku la au, kukuliia? Hele maua i kahi o ke kahuna, kuhikuhi mai kela i na kii a pau loa, mailalo a hiki iluna o ka hale bele.
Pau ka manao o LUNAIKEHALA ma.
-----------------
NO KA AWA.
E ka Elele. He manao ko’u ia oe, no ka awa ko’u manao. No ka mea, aole oe olelo iki mai i keia manawa no ka awa. Mamua, ua paipai pinepine mai oe o ka awa, aka, i keia manawa, ua mumule oe i keia mea ino, aole oe paipai iki mai. No ke aha la? O kou mua, oia o Nonanona, ua olelo pinepine mai ia makou no ia mea, a pela no oe mamua.
Ua hoolaha kahiko oe he kanawai hookapu awa, a ma ia kanawai ua papaia ke kanu ana.