Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 10, 24 October 1848 — No ka Naauao. NA HOIKE E IKEA'I O NA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA [ARTICLE]

No ka Naauao.

NA HOIKE E IKEA'I O NA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA

) (Koenu o ka Oklo II.) | 2. E nana aku kakeu i ka noho ana o na kanaka hooimilau nui na aina ike i ka Haihala. | Aia maiaila kekahi poe hoole i ka baiba!a. aoie no ke Akua ia. Ke i mai nei lakou. he | mea-hiki ke hoouiaepopoia na ponp a pau ma :ka noc?noo wale no, a nia ka n;»na anaMvU i na | mea o keia ao: a ke hoohiki nei i<ikou, ua hoo- ; maopopo lakou malaila i keia mau mea, oia, | Hookahi no Akua, ahe pono ke hoomewaia oia; I a e kalā mai oia i ka hewa ke mihi kukou: e uku | mai hoi oia i ka poe pono, a e hoopai i ka poe j heioa ma kela go aku j I loaa ia lakou keia mau manau mahea? Ma ika noonoo wale iho no anei? Heaha ka mea i j loaa ole ai keia mau mea i ka poe akeakamai o lna aina hoomanakii? O ka poe ike ole i ka Baihnla, aole i hoomaopopo lakou i kekahi o keia | mau mea." Aole i ike o Sokerate, o Pelato a o | Arisetotela i keia mau mea. No keaha la i hoike mua ia mai keia mau manao e ka poe i ;aoiama ka hoomana Kristiano? Aole i puka mai keia mau manao noloko o na aiaa hoomanakii ma A-i.i, aole i hoomalamalamaia n*i wajhi pouli o Aferika ena akeakamai o lakou eao ana pela. L a aihueia keia mau manao noloko jo ka Baibala. Aoie no hoi eku like ku manao • o na hoomalau a pau i kein mau mea. hooie ;aku no kekahi poe aia, kue aku kue mai lakou. Aole p.o hoi lakou e hooaiaeniaeia mai nialaila, aoiē Tloaa mai na liua maikai e hoopom<ōkai ana ina kanaka. He aina panoa ko ka poe aia, he aolie hua mail;ai mnlaiia. | Aole hiki ka aoao ona hoonuilau ke ku ilujna, haaiuiu koke no a hina. Ua hele ne nei !na aia ma ka umlamalama o kekahi lama a !akou i aihue ai noloko. mai o ka iuakini ō ke Akua, aka, pio koke iho la no ia. Ma nn ajv>a Keristiano, o ka poe hoole i ka liaihala ka poe ino a haumia o nfc mea apau Ma ia muu mea ua niaopopo he popilikia na kanaka, ina aole i hoike mai ke Akua 1 kana

! oielo ia lakou, . | 3. E nana uku kakou i ka noho ana o ka pbē jhoomanakii i keia manawu. * , j J Ina p;;ha he mea hiki ke «lakai pono ia ke! ,4va»aba ma ka inoowKī wnle no, c loan nuanei : na m£a e aknka ai. Ina he inea hiki p|:'ka lubaikeha% ke hoomalamHiam%*?i&a! i kb| kanaka ahmui, e loaa*au«ncr kona nuiu kuk&r!a ia kahou- < Pēhea na kanāka nva Hinedu? Ua hoomalauiai aoei lak«u i ka iam» o ko ke Lauaki; uoo;uHf ;ma? Ke noho.maeMiae nei anei

kolaila mau kanaka be lehulehu? E niimu aku ia BiliO|-a .Hebera, kekahi kanaka pono a naauao i noho malaila. Penei kana hoik-e ana, 44 Ua pakela ke ino-o ka ka poe H!nedu hoo- " mana <.na i ko na hoomanakii a pau a'u i lohe ai a i ike ai. Nui wale na ht»na paumaele* 'haumia a ino loa i k<itiohbia mai nia ka lakou hoomeina, aole iioi ia i knuoha «lei i kekahi hana he hiiahila ole lakou i ka wahahee; he aloha ole i ke kanaka poino. ina no ka ohana e oia: he. haumia wale ka iakou kmifcailio iina; oiioh. lakou i ka powa tina a we ka hookahe aua i ke koko. Ina he mea mnikai iki i koe iloko o iokou, aele ia i piii i ka Jak.ou Ikk>īiiana ° Ma i/lineelu, ua ikea na kanaka i hapalaia 4 ke k< ; ko, i hoohaumiaia ina kuko ino, malaiia ■Ui» ikea na mea e akaka ai ka laaakiln ana o ka hoomaioka ina!u.na o na ano'aloha o i iiil<i ai na niakua ke umi iho i ka iakou n>au keiki.,-a i.hiki hoi i na keiki ke pepehi a lioolei waie aku iko hikou mau uiakua. Me be mai puiia ia, kauai e hoopau ana i na mea maikai i koe iloko o ka naau o kanaka. E uuli ae kakou, a nana ia Afetiks komoiiaha amo Aleiika hema. Aia anei ka poe maemae i ao ole ia i ka Baibaia? no ka hoomanakii weiiweli, na hale elaimouio, ka umikamalii, ka pepehi wale ana'ku i ka poe eiemakuie a me na iuwahine; maiaila ka moe ana o na kaue a me na wahine e Ji'ke me na hoiohoiona: Ua ono ia lakou ka io o kaoaka? ua aneaiiemiiO loa ka iunaikehala iloko o iakou. E huii ae paha kakou e nana i na p£gana o noho la nia ke aupuni o Rusia, a ma Kioa boi, i na Inikini ma Ameiika a me Amerilgi Hema, a i na pegana hoi o keia tnoa.ia Paklfsk& nei. Ua loaa anei kekahi lahuikaoaka noho pono ana me ka ikx3 oie ia lehova? . Aole anei i paapu ia mau a pau i ino a me ka popilikia ? E ninau i ko oukou poe kupuna, i akaka ke ano o ko Hawaii nei i kela manawa, i ka wa aole i hiki mai ka olelo $ ke Akua maanei. Ua loaa mai anei ka inalamaiama ma kii noonoo wale āna e alakai aku*aii na kanaka ma na mea e pomaikai nau aku hoi i ka poe holokahik^ll^ni I f&€puka ma kela ama keia aina o keia m6attl(f maopopo ka popilikia o ka p6s hova. 1 v r ' Hc mea kupanaha ka lokahi aua o ano-o na kooinanakii i kela kau i keia kaa. iehu anei na akun kii itia Roma, a rrja|}efene i ka wa kahiko? Peia no ma Inia i kieia wa, peia hoi ma mi aina pouli b nel He ano ino anei o keh» mau aku# JPela no ke ano o keia. He nmikamalii atiet malaila, he puni kaua, he maa i na hana haumm a pau* me ka hoopunipuni? Pela lo n<* iua Polunfeia nei. Aohe mea e kanalua ai kakou i k\ nao, he poino loa na Unaka, ke ke AW* h hoike mai i kona manao ia lakou, * ; 4. H6okahi msa ikoe; e nm a*fi kakpo i ka noho ana o kanaka ma' na >ioa KeristtiiHG.. Mahea kt pomaikai, ma kahi Hke ffowekllMM ia ka Biiibala a mttlaimii ifoku ia kooa inn %anj» oha? Me na ajn* % K€frisiiatio tra emi ībtr |t4 mālamiilnma, mni ke ketoettfei $ a tiiki ! netori 15, ua «ne'ane nalo loa ka ike Baibala Heaha ka lrua i hua'maf mai la na mea ino a pau. Lilo hou na kawikli ika hoomanakii mainOli oKa pope. WaifetMt*kii na pono a ke Akua i kaooha wai ai, ia na hakahaka i na h«na *a i knuohn mai ui, e like me lrn hi i kapaia he hoana a waiho akW maUiU, a «ne na ha»a * bmAa i kona kioo jho. Lamkil# Ma ka »odi « na ka hewiHM ka WMila oie. « ka a^ilhbl hoii«at mv ka pomn -» rn»oawm% Na k% a&oehMw* ke ao aka«i*i «na a ka po% akMk&adll 'oa Na ka Buk* no oke Akua i Lutera ma. Ika w« hea i heihoi ka aoonoo wale no ina kannka nai ka b#tr^

ka pc)no? E huli riia na aina a j>āU i nu niaiiawa a p iu. Aole loa. / i Ma ka hoomuopopu ana i ka noho ana o na kanaka, naa kela aina Keristiano keia aina" Ke i. ri.stiano, u>* akuk<t loa keia manao hai. 1 Me ka like ana o ka ike aria o kekahi lahuiha-; iiakii ika Bāibala oke Akutt, p?lā no ka noliō. pono ana o ia lahuikanaka. j Pv>hea ka poe nih'Farani i ka wa i lanakila iho nei ka manao hooma(oka mn taila? L T a poina anei ia kakou kolaila haua ino ia wa? Ua poina | anei ia kakou ka hooaku v aia mai o ka noonoo nialaila, ke kinaiia mai o ka Sabati, ke kukala| ana o ka make he hiamoe mau loa no. ke alii; ana mai o ka weliweli a me ka pepeh;ia mai a make fia tausani* a me na umi tausani nia kela aina maikai loa o na ama Keristiano. i kona wa; i hoolei aku ai i ka hooinana ana i kona akua? j Pehea hoi o Ilalia a uie Sepania i keia ma j nawa! He hope loa kolaila ike ika Baibala. A i ua kauiana loa i na hana haumia, ua paapu i na powa ame na hana ino. Pela io no hoi na Paniolo uia waena a me Amer'ka Hema. Ai la mahea ka noho maluhia ana, ka lako a me ka pomaikai ia? Aia no ma rui aina, i inahuahua ka īke i ka olelo a ke Akua, aia ma Amerikahuipuia, ma Beritania a iue Geremania. Ma keia olelo, ua akaka.— 1. He niea hiki i ke Akua ke hoike mai ia ia iho i na kanaka. 2. He poino na kanaka, ke ole ke Akua e hoike mai ia ia iho ia lakou. Nolaila, ina he lokomaikai ke Akun, aole ia e waiho mai i na kanaka iloko o keia poino, e hoike mai no ia i kona makemake ia lakou. Pomaikai ko oukou mau maka, no ka me£. ua ike: a me ko oukon mau pepeiao, ua lohe. E hoomaikaiia'ku ke Akua nana i hoo|>omaikai mai.

Kiua Alii, Scp 1848. Ena Kumuao; Aloha oukou: Ke hoopuka hou aku nei au ia oukou i ko'u manao, no ka mea, aole i pau. No ke kau ana ina h aawai. Ika hoomaka ana i ka oukou mau kula, e pono ia oukou ke kau i kekahi raau kanawai; aole nae, nui; he uuku wale no. Pono ole ke aupuni ke ole ke kanawai. 0 kau kula, o kou aupuni no ia. A o oe no, ke Alii o ia aupuni. E pono ia oe ke hooalii aku mahnla me kv «loha; aole me ka hookiekie a me ka hookano. E like me kou makemake i na'lii e hana mai ai i<l oe, pela kau e l»ana aku ai i kau mau haumana. Pono no ke kau ana ina kanawai, aole nae he nui Aho no ke kanawai hookahi, a » ole, i elua paha, i hooko maoli ia, i na k»nawai he nui ke hooko ole ia. oke kau ana ina kanawai, aole ia he hana pilikia. O ka hooko nku, oia no ka hana pilikia, a malaila no kekahi hemahema nui u na Kumuao o llawaii nei. Ina e kauia keia kanuwai, <4 A loha' oukou i kekahi i kekahi," alaila, nui na mea e pili anu malaila. Ina e aloha maoli mai ka hauniana i kana kumu, alaila, c hoolohe mai oia ia ia. Aolē oia e walaau, aole e hawanawann, aole e hele wale aku iwaho, aole e noho wale me ka hoomaunauna ika manawa kula. A, ina e aloha maoli na haumana i kekahi i kekahi, alaila f aole lakou e hakaka, aole e kuamuamu, aole e nuku aku, acvle e hana ino aku, aole hoi e olelo ino aku i kekahi i kekahi A, ua like keia me ka Paulo; ,4 0 ke aloha ka hooko ana i ke kanawai." I

No ka hoolohe. Na ke kumu no e kau i ke Kanawai; a, na ka haiimana no e hoolohe. L ka hoolohe ana o ka haumana i ka ke kumu, oia no kekahi mea maikai e pili ana i na keiki. Aole maikai ka ohana, ke hoolohe ole mai ke keiki i ka ka mukua, aole hoi, niaikai ko Aupuni, ke hoolohe ole mai na'iii a nie na kanaka 1 na kanawai o ua aupuni la; pela, aole niaikai ke kula, ke hoolohe ole nuū ka haumana i na

kanawai oke kula. Nolaiia, he pono ina maj kua, ke ao aku i ka lakou-mau keiki i ka hoolohe i ka wa uuku, a pela mau aku, a, he |>ono hoi i ke kumu ke.ao aku i kana muu haumana i ka hoolohe i na kanawai o kana kula. Pnho kuna uku i ke Aupuni, ke hooiohe ole mai kana mau hnumana ia ia. Pt;ho kona hooikaijka ana e ao aku i kana inau haumana, ke hoolohe ole mai lakou i na kanawai o ke kula. Poho ka hale kula, poho ka manawa i noho |ai na keiki ma ke kula; poho no na mea a pau e pili ana malaila, ke hoolohe ole mai ka hau- ! mana ika ke kumu. He pono ia oukou a pau j ke hoomaopopo aku, i ka oukou mau haumana, i keia hana nui a na kumu e ao aku ? ka hoolohe. Ina, i nui ko oukou makaukau ma na mea e ae, e pono ai ka oukou mau kula, at>Je nae, e hoolohe mai na haumana ia oukou 7 alaila. pono ole ka oukou mau kuia. Ina paha, ua nui ko oukou mau Kanawai, ah.ila, hoolohe ole mai kekahi, aole no ke kolohe, no ka hoopoiiia wale no Nolaila, aole pono ke hoonui wale aku i na kanawai, E hooalii aku oukou nialuna o ka oukou mau haumana me ke aloha, a me ka makemake nui e pono ai lakou. A, ina e hoopai aku i kekahi, e hoopai 110 me ke aloha, a me ka pule a me ka noonoo nui, i maopopo ia, i ka oukou mau haumana, aole oukou i hoopai me ka huhu wale aku. Jna pela ka hana ana a oukou, alaila, e pomaikai auanei na keiki, na 'makua, a ine ke Aupuni, i ka oukou Oihana. Oluolu no-ko oukou noho pu ana ma keia ao, a e hauoli pu oukou me ka oukou niau haumana uia kela ao. Ina paha, e ku e moi kekahi hnumana ia oe, ,a e pakike, aole e hro!ohe mai, alaila, e hooi* kaika aku oe a lanaklla maoli oe maluna ona, o poino auanei ia haumana ia oe. Peneia ka hana a kekahi kumu ma ko makou aina, Kauoha aku oia i kekahi haumana liilii, e ht!e mai a e heluhelu. Ua ike no ke keiki ina huaolelo a pau, aka, ia manawa, aole oia i oluolu e heluhelu. Kuhikuhi aku ke kumu i kekahi hua, me ka niele. u Heaha ia hua?" Aole nae i Ipane mai ke keiki; nana ilalo w;ile no me ka huhu. I aku ke kumu ia ia 44 0a ike oe ia hua, e pane niai. Hoole mai o loane, » Aole a'u e hiki ke pane ae/' Manao iho la ke ku- | mu. "E ku e niaoli paha keia, a. ina eae aku au ia ia e lanakila mai, poino auanei ke keiki." Alaila lawe aku ke kumu i ke keiki i kahi ma- j lu, a hoopai aku ia ia. Paakiki no nae ka ma- | nao o keia keiki liilii e hoole mai. Lawe hou aku ke kumu i<i ia ma kahi malu a ho(v>ai hou aku. Hoole hou mai ke keiki, aole loa e pane mai ika hua. Eha loa ka naau o ke kumu, hoonianowanui no e lawe hou aku, a e hoo-! pai hou aku i ua keiki aloha la. Ia manawa no, ae mai la ke keiki, <4 E ke kuinu, e, e hai aku no wau i ka liim." ! Ma keia hana ana, ua maopopo ka lanakilaj ana o keia kunur, a me ka ae maoli niai o ke keiki, mamuli ona. Malama paha t e h»hea kekahi makua e olelo ana. t4 Aole pono keia eha o ke keiki." "Lokoino!" Aole he lokoino; hei lokomaikai, a he al<»ha maoli no ia. Eia ka| lokoiiio o ka ae Wale aku o na kumu a me na i mokua mamuli o ka manao o na keiki. Ina paha, aole i hooikaika keia kumu e hoolaua ; kila alaila, 1 iI o no ia mea, i mea e poino ai ke keiki, a me na niakua, ma keia ao, a i niea hoi, e pomo mau inai ai k< na uhane ma ka po. Ua pau ka pepa e kakau ai, aole nae pau ka manao. Na Kuke.