Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 14, 2 February 1849 — OLELO HOOHOLO. [ARTICLE]

OLELO HOOHOLO.

Mau mea i hooholo l>ope ia tna ke Keena. no ka hi hia iwaena o John W. H. Kauwahi, a me Kanekapu laua o Naone, no na hiliia i puka hou mai mahope o ka hoomoe ana i ka olelo i hooholoia e a'u ma ke Keena o ka Aha Kaapuni, Oahu ma Honolulu i ka la 4 o Okatoba, M. H. 1848, no ka ae ana i ka manao o ka mea noi hoopii. 1. I ka la 4 o Okatoba M, H. 1848, i hala iho nei, hooholoia ka oleio e ka Lunakanawai ma ke Keena, e| uku o John W. li. Kauwahi ia Kauekapu laua o Npo-| ne i hookahi haneri dala, *i?o ka paa ana o Naone ma i | ka hao ma Ewa, mamuli o ke kauoha hoopaahao a John | W. H. Kauwahi ia S. Makaiheekona, ka Lunakanawai i ! Apana, a no ko laua poino a me ko poho uo ka ohi \ ! wale o J. W. H. Kauwahi, i ko laua mau lio, no ka ma- j | lama hookahi a keu; a ua hoo!;oloia e hoihoi o J. W. i | Kauwalū i na lio ehiku a pili me laua. I 2. Oia olelo hooholo a ka Lunakanawai ma ke Kee- | na, he olelo paa, a e paa mau no, a paa loa no, ke ole) | hoopii hou ia; a ina hana ka hoopii a hiki ole kana iloko o ka manavva. no ka loaa ana o na kumu pono ej liiki ai i ka Lunakanawai e hoole, a nolaila, hiki ole ka hoopii; a hiki no ke hookoia kela olelo i hooholoia, | me ka manao ole i kahi pono e ae; a e paa mau no ia. | 3. I ka la 10 o Okatoba. o ia M. IL 1818, loaa iloko 0 ka lima o ka Lunnkauawai ka palapala hoike a J. j | W. H. Kauwahi no kona manao hoopii hou, e lioakaka lana, ua hoohalahala oia i ka ka Lunakanawai 1 ana i kela olelo hoapona ole ia ia, e noi ana e hooiaio] aku i na mea ana e hoohalahala ai, no kona manao i hoopii hou. t"a kakauia kela [mlapala ma Laie, Koo- I lau loa, Oahu. i ka la 5 o Okatoba, 1818. ' 4. Ua makemake ka Lunakanawai e lu le io mai o J. W. H. Kauwahi imua ona e hana a e hoaknka pono mai i na olelo a me na nipa ana e hoohalahala ai. a e |uku mai no hoi i na (ialakoina no ka hookolokolo ana ! ma ke Keena, a e uku mii no hoi i na dala he no kela mauao hoopii. alaila, e hiki pono i ka Luuakauai wai e lawe a e hooīaio i U la mau oleio i hoohalahālnia, ! a e lawe loa ia mau 01010 iloko o ka buke no na hihia | i hoopii hou ia. 5. 1 ka la 4 o Okatoba, o ia M, 11. 1848, mahope o ka ike ana i ka v>lelo lmo!i>lo. waiho mua mai o Naone ! no laua o K?tneMpu i ka palapala noi, no ka ohi i ka ī waiwai o J. W. 1L Kauwihi, ke ole oia e uku nuii i na dala 100, a ke hoopuki ole mai ka mea i ahewaia i I kona manao hoopii hou il«ko o ka pau ana o na la oha inai ka la aku o k:i hooiolo ana i ka olelo ma ke Keena. i (>. O ka ae ana'ku o kaLunakanawai i kela [mlapala

j noi a J. W. H. Kauwahi no ka hoopii hou, a me kana i hoohala āna i ka iioopuka i ka pnlapala ohi, e like me | ke noi a na mea ko mua, he mau mea maopopo ia e | akaka'i. wa hana ka Lunakanawai i ka niea nie he hana t | poiio ole la ke ano, a he inea hoi ia e manaoia'i, ua I iiana })ono ole oia ma kana Oihana iho. a he iiala pono I ia nona e apono oie ia'i, ina nae ua i:ana oia me he ano imi la, a s me he apuka ia. a ina hoi ua hana oia i keia me ka huna a me ka hoike ole aku i ua mea kō, a ina ua liana wale oia mē ka ioaa ole o ko iaua ae mai. 7. Ua loihi ka manawa i hala i ke kali ana no ka hele mai a me ka hiki mai o J. W: H. Kauwahi, no * ka hana a pau loa e hiki ai ke hooiaio aku i kana olelo a ine kona manao hoopii, a no ka uku mai i na uku pono no keia manao hoopii, a ina e kaii hou aku ka Lunakanawai a iiala hou kekalii manawa, aiaila, e lilo auanei ia iiana ana pela. me he mea la ua iiui apuka pu ka Lunakanawai me ka mea i koiia e uku, no ke j noi hoōkuihe waie, £ e hookeakea wale me ka maalea, i mea e puka koke oie ai ka palapala oiii, a i mea paha e hooiiuiiu ai ka waiho wale ana a me ka paa ana o ka waiwai i hookoia, a i mea e hakaliai'i ka uku koke mai i ka uku i hoohoio ponoia, no ka ike ana paha ma ke Kunawai i kekahi mau kumu pono o ia hana, a e lilo ia hana ana a me ia hoohaia ana i ka heie mai, i hana pono ole a ka inea koi hoōpii, a e lilo maoli hoi i hoapukawaie e poino ai ka Oiiiana a ka Lunakanawai, a i mea hoi e poino ai na inea i hooko pono ia, a e komo no ia ma ka oleio hoohōio ioa a ka Lui.akanawai i keia iiooponopono hou ana no na hiliia i lewa hou mai imua 0 ka Lunakanawai mawaena o na aoao elua, mahope o kā puka ana o ka oielo hooholo mua. 8. Maloko o keia palapala hoonohonoho i na hihia i puka hou mai, aole e manao ia ko ka Lunakanawai hoopuka oie ana i ka palapaia ohi waiwai, he hana i hāna. makapo ia e ia, aoie hoi e manao ia he hana i piii 1 ka hoohui ana me ka aoao i koiia e uku. ai,a, e iilo no ia hana ana i hana i apono ia ma ke Kanawai, no ka hana ana a me ka manao ana i ka pono iwaena o na aoao eiua, e iike me ke kuhikuhi ana o na Kanawai, a no ka ae ar.a mai hoi o Naone no iaua iho. 9. -") kela hana ana, a me kela manao ana no ka hana i ka hoopii, ina e hiki pono a e hiki koke. ua manao ka Lunakauawaf he alanui pono ia e hiki ai ko J. W. H. Kauw r ahi manao hoopii, e like me kekahi pono i loaa ma ke Kanawai, a noiaiia, ua waiho wale ia ka houpuka ana i ka palapala ohi waiwai (ke ikea ke kaa oie a kela mau daia uku i hooholoia'i,) a hiki i ka manawa e hookolokoio iiou ai, aia ilaiia e hooholoia'i ka pono hou iwaena o na aoao elua, ke pau mua nae a ke hoio mua na hana a pau e hiki ai ka hoopii hnu ana, a ina lilo kona hoopii ana i mea ko ole, a puka iiou paha ka pono o na mea ko mua, alaila, e pili hou | ia ia na uku poino a pau a me na uku poho. no na poino a me na poho hou o na mea ko mua iioko o keia hana ana, no ka paa hewa wale o na iio ehiku a me ka uku oie ia o na dala 100, no na maiama a me na la i |'hala mai ka ia o ka hooholo mua aua a ka Lunakanaj wai i kela olelo ma ke Keena, a hiki i ka wa e hoohoiō j how ai ke Jure o ka Aha Kaapuni liolookoa i ka oielo pono. ma ke kau hookoiokoio nui i ka inalama o Augnte 1849. Ua make hewa nae ka iiilinai ana o ka Lunakaaawai inamuii o kela palapaia aioi no ka hana | ole o J. W. H. Kanwahi, a me ka uku ole mai i na | uku pono i olelo ia, iwai ka la., 8 o Okatoba M. H. | 1848, a hiki i keia la. a he hala pono ia e lilo ai koiia ; pono hope i mea ole. j 10. O kela palapala noi hooiaio a J. W» H. Kauwajhi, o ka la 5 o Okatoba M. H, 1848, i kakauia ma Laie, ana i noi mai ai no ka hooiuio aku i kona nmnao j hoopii; ke manao mnopoj>o lou nei au. aole ia iie }>alapaia i imna ia mai me ka manao e hana 10 ma ka pono, jaka, ke hoomaopopo nei au. ua iiana ia keia pala}>aia i | paiapala apiki wale nmi. a i mea paku wale a i moa e j hookaulua ī ka Lunakanawai i kona manao hoopuka i ka paiapala olii, no ka ike ana paiia ma ke Kanawai i kekahi kuleana pono o ia iiana. a no ke kupono c>le o ia hana i ka pono, nolaila, ke olelo maopopo nei au me ka oiaio, a ke kapa aku nei hoi i kela palapala, he palapala pono ole, a iie palapala hookeakea wale i ko ka Lunakanawai muiao imna jhuio, a i kona manao iioopuka i ka ohi waiwni, a he palapaia hoepoino wale inai a me ka iioopoho iiewa ē poino nui ai o Kanekapu a me ka ike i kona waiwai nui ole e uku ai a e i\iki ai ke ohi) a pela, he palapala koloiie maoli kela 1 anrt "pukaia i waiiio liuliu ai na lio iloko o kona iima, e ino km iho ai na lio o ka poe mea lio, a e hanaia i kona lealea, a e uku koke ole ai i na dala 100 i hooholoia; a ke ole.lo mao}H>po nei au me ka omio, he kololie maoli kela hana a me kela manao, a mai keia la aku. ua hlo kela palapala a me ka manao maloko i mea ole. a i Khi hoi. a ua }"u\u ka manao ana a me ka hiliuai ana i ka pono o keia (wlapala. a ua |xiu no hoi ka hana aua a ine ka hooiaio afia i manaoia ī e hiki ke hana mahope ke lawe la mai a ke hoike ia mai

na olelo hoohalahala, aole hoi e hiki e loaa hou i kēla palapala a me ia nianao kekahi pono hou ma ke Kanawai, a e lilo ia hana ana i hala pono no ka mea nana i liana mai keia hana pono c>le, ,a e komo no ia i hihia iloko o na liihia » hooholo lmpe ia 110 na hihia puka hope. S P. Kalama, IjHnaka nawai Kaap uni.