Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 15, 22 February 1849 — No ka Naauao. NA HOIKE E IKEA'I O NA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA [ARTICLE]

No ka Naauao.

NA HOIKE E IKEA'I O NA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA

I V,—fle oiaio ka mooōle'o Eaanelio. 111. E n;ma hoi i ]te ano o na mea kakau i ke Kauoh;j llou. Ua maa na kanaka i ka maknala ana e hooi ke ano o ka poe hoike a rne n;> mea i piii mni ia lakon a me ka mea i hoikeia, i nkaka oiaio. Ina hoi he ntii La poe hoike. alaila ua huliia ko lakou kulike'kekahi me kekahi. 1. Eia ia kakou na knnaka okoa he 12 e hooiaiō mai ana i ka mooolelo euaneiio, a mahope ua huiia mai na mea hou ekolu, o Mareko, o Luka, a me Paulo. Noioko mai o keia poe he 15. ewalu i kakau mai i na palapala he 27 0 ke Kauoha Hou. Ua heiuheluia ka lakou mau palapala e na ike na makamaka a me na enemi. 2. Ua ike lakou nei i k-i lakou i hoike ai. Ua noho pu lakou me lesu a ike maka a iohe pepeiao ka n.ui o lakou, a hoolauna pu me na ike inaka. 3. 0 ka lakou man mea e hoike ai, ua kupono ia lakou ke hoomaopopo, aoie he mau mea pohihihi ia. o ka noho ana,, o ke kamailio ana, o na. hana mena, a o ke alahou ko lakou fiaku. He iiiea hiki anei ia Pilalo ke lioike nmi i na mea o Sokerate o kana kumu? Alaila, ua liiki ioa ia lakou -npi ka lakou e hoike ai. 4 O keia poe hoike, he poe pono, pololei a hoopimipuni o(e iakou. Ku pono ka lakou pala.pala i ka oiaio; nole no lakou e huna i ko lakou kina iho; hoike mai no. 5. He poe noonoo lakou, a akahele i ka mnnao, aole ae wale aku. Haiia nuii Ja ke aiahou . ana o lesu, aoie o lakou i ae he oiaio a ike maka lakou ia ia Pela lakou i makaala ai a hoo-1 maopopo e aku i na mea a pau. 6. Hoike lakou i ka lakou e hoike ai imua 1 ke alo o na ikemaka, aole i ka aina e, aoie imua o kekahi poe ike ole a hiki ke hoopuniia. Ma [er*usalema no, imua hoi o na Parisaio, na kahunanui, na lunakahiko, imua no o na enemii i hanaia ma ia mooolelo, hoikeia no me ka wi-i wo ole. j 7. O ka pono io, ke aloha ia hai, ke ano 10-1 komaikai o ka poe Lunaoleio, ke hooia mai nei oia i ka oiiiio o ka iakou paiapala. Aole imi ke kanaka hoopunipuni i ka pomaikai o hai, hu inai no-kōnā ano ma ka haaheo. ka puniwaiwai,; ka puniiealea, ina ke aloha no ia ia iho: oia ka hoaiiona kuni a ke Akua e kau ai maluna p ka poē hoopunipunl. Pela hoi o ka pono io, ke aho haahaa, ke aioha aku i ka poe hune, oia ka ka mea oiaio; oia hoi ke ano o n:i lunnolelo. Pehea !a e iiiki ai na kanaka o ia ano ke hoolaha aku i ka mea wahahee? 8. Aole o*.lakou kumu e hoopunipuni ai. Ku| marnsplllkia nme . ka ma^ Aole o keia lioike ana ka mea e wai,vai ai lakou, a e hanohano ai paha. Ua ike maopopo . lakou, o keia hoike ana he mea ia e wahawahaia mai lakou, a hoomaau w;ile ia hoi, ku paa no uae a hiki i ka nrake. Elua mau noonoo koe, a pau keia olelo, Eiai ka.mua, aole i niai kekahi lunaolelo, aole hoi i hoohalahaia mai kekahi o ka lakou poe. haumana, me ka olelo iho, "ka, ua puni au !" Ina he wahahee wale ke Kauoha Hou, aia ua loaa kekahi itoko o na tausani i liuli ilaila, e hoike inai i ka wahahee ana. Aka, aoie akahi i olelo mai, *ho hoonunipuni keia.! Pehea hoi o hula Isekariotaf Kapa mai anei l oia ia lesu he ieahahee! Walania kona naau i kona hew.a, hoolei aku la oia i ke kipe ana i' lawe ai, me ka olelo iho. 4< Ua howa wau, i' kuu kumakaia ana aku i ke koko hala o!e. M j

Eia hoi ka lua. Ina he oinio na Palapala o ke Kauoha Hou, alaila ua oiaio hoi na PaUfpala 0 ke Kauoha Kahi°ko. no ka mea, ke hooia pinepine mai nei losj a me ka-na poe Lunaolelo 1 na Pal-apala o ke Kauoha Kahiko, ;t< e- huli oukou i ka Palapala Hemolele," walii a lesu, o !ke Kauoha Kahiko no ia, pau i ka hooko : a ■na palapala no'u iloko o Mose, ame na Halelu, I a me na Kaula. 'l | E nana ika Setepano olelo, Gih. yii, a i ka ! Paulo lioi Heb. xi. I līookahi baneri ame kanaha kuhikuhi nna i ke Kauolia Kfi!)iko ma ke Kauoha Hou. Penei 0 Paulo i hooia ai i ke Kauoha Kahiko, 2 Tim. : 1(), i4 O ka Palapala Hemolelea pau, ua haawiia mai ia e ka Uhana o ke Akua, he mea ia e pono ai, no ke ao ana, no ka papa ana, no ka hoo|)oloIei ana, no ka hoonaauao ana ma ka pono." Penei hoi o Petero i hooia mai, 2 Pet. [I, 20, 21. <4 Me ka ike rnua i keia, o keia waI nana kela wanana o ka Palapala Heinolele, aole nana iho e hoike mai i kona ano. No ka mea 1 ka wa kahiko, aole no ka īnanao o kanaka, ka na K;jula; aka, ua olelo mar na kanaka hemolele o ke Akua i ka uluhia mai e ka Uliane 'Hemoleie.'U a pa i} a ma i ne i k a Pal ap aI a II e moI ei e m a ka Oielo. Maw.aii. ■ Pehea la e ike ui na kana- ] ka, ua unuhi oiaio. niai na misionari, a he oiaio ;ka Baibala Aole'.poliihihi iki keia, ua like nui na kanaka o Hawaii-nei i ke ano o kela 1 poe misionari ni|na i uiiuhi i ka Ba&ala, a ua |ku i ka oiaio. Eia Imi na kanaka naauao a | maaiea i ku e wale i keia poe :nisionari, ua kuhikuhi anei kek;jhi o lakou i kekahi unuhi hoopunipuni ana? f|Ua hoike mai anei kekahi' o ka poe Pope i ka hoopunipuni ma keia hana? Aole.—Nolaila, hiki ke kanaka Hawaii ke la we i kana Baibala me ke katialua ole. Auhea oukouj e ka poe heluhelu i keia palapa 1a ? E m:ikaala oukou ika waiwai nui oka hoomana Krjstiano. Ke kau nei oia maluna o |ke kahua paa loa. He maopopo lea kona oiaio; Nolaila, e apo iho ia ia, mai hookuu hou aku Nui wale na holomoku i ike oie ke kumu o ke kau ana o ka kaiphahai i ka Akau, ua ike nae oia wale no ko lakou alakai ma ka moana loa. Pela oukou e lawe ai i ka Palapala Hemolele i alakai ma ko oukou alanui e hele nei. Mai hahai mamufi o ko oukou mana iho, o ili auanei. He alakai | maikai keia, a hiki i ke ola mau loa. Ku'ia A'ii, Feb. 1849. E na Kumuao, Aloha oukou: Ua heniahei"na paha kekahi o oiikou ma ke. ao.ana i ka Heluhelu a me ke Kakaulnna: a pela no paha he hemahema ko kekahi ma ke ao ana ika Ilelu, E hookumu paa loa «a kumuao i ka lakou mau haumana, ma ke} ao pinepine ana ia lakou, i na kumu ena o ka Eia no ia mau kunni: o ka llouhwlu, ka Unuhi, ka Iloomii, a me ka Puu7i(iuc. Nolaila, he manao ko*u e hoike aku ia oukou i kekahi mau mea e pili ana ilaiia. Ka HouluuluA Oia no kekahi hana i hann pinepineia e na kanaka kuai; nolaila, e hoohana oukou i ka oukou mnuliaumana i na lalani loihi, i maa loa lakou i keia hnna, a nmkaukau hoi e kuai me n.a haole me ka hoopunipuni ole ia mai me ka hoopunipuni ole ia aku. Ma ka houluulu|ana hepono ke hui pu i na huahelu elua, i ekolu, a i eha paha, i ka inanawa hookahi. Pene^; 1- | 2. 3. a e * . , o u k klm 13 5 2 18 3 4 4 5732 3 4 3 3 - 77 * | 8 l 77 4 3 4 8 37 2 661 45543 4 8 1 i <> <> " | 3 16 5 2 3 223"24 8 2 8 4 *$$74 3 5 9 5 * 4 13 1 :17 6 ">3845 4 9 6 7 37521 5 7 4 8 74745 3 1 3 9

Ma ka lalani a, elua huaheJu hookahi uau no i ; *;.xna ka lalani e, elua huahelu he umikumamakahi no in;ma ka lalani /, elua hua 12 no ja; ma ka lalani o. ekolumau hua he lOno ia; ma ka lalnni w, ekolu hua II no ia; ma ka lalani h, ekolu iiua 12;ma ka lalani /r, o ka hua miia ke kolu he 10 no ia; pela no ka Ina me kgt ha he 10 na.i»; ma ka lalani L o ka hua mua me ka ha hf» 10 no ia; pela no ka lua me ke kolu '6 ia lalani -he 10 no ia; ma ka lalaqi m* okoa no ka hana. ina i ekolu mau 2 3 4 e lioonui i ko waena i ke ko[j, oia no ko lakou nui ma ka houluulu ana, penei: 3 X 3==9; pela no ka luulu ana 2+ S + 'i==9. Ma keia mnu hana a me na hana like ka kiwiki o ka houluulu ana o na haoie a me na "Malrma Buke -Waiwai." E pono ina ku.muao ke hui pu i ka houluulu ana i na Ilahina Paumu me keiii mau houluulu nna maluna 'ae. nanai ka Aiokuna 25, aoro 91 o ka Helukakau.] Ka L'nulii. - Hookahi wale no pilikia ma kei|t hana; i ka hoolawe ana i ka huahelu nui noloko mai o ka huahelu uuku iho. Penei: Nol»ko mai o 4*38.?! \ E hui pu ke koena E J;iAve n:ai 13946 \me ka hoolawe I3<M6. , Koe HU'.i 3u403 * loaa hou 4G."384. Aole e hiki in kakou ke hooīawe mai i ka 6 noloko o ka 4: aka, ma !a manao, e hoolilo i 84, i 70 a n;e ka 14; alaila e hooiawe mai i ke () noioKo mai o ka 14, koe mai i u;-aehooJawe i 4 umi noloko mai o ka 7 umi, koe mai i 3. Pela e hoolawe mai i ka 9 noloko mai o 13, koe 4; a me ke kolu noloko mai 5, koe 2; a me ke—kahi noloko mai o ka 4, koe naai 3; o ke koena a pau 32438. Ra. lloonuL Ua hoopaanaau paha ka oukou mau haumana i lea papa hooauU <• ma ka Hqlunaau, aoao 29. 3Q, 31. lna aole, alaila e pono ia lakou p'<Kahi ke kakau ma ka papa pohaku, a i ole, ma ka pepa me ka peni kala, nona iho, penei; f> X1 = 4x • = SXI = 3X2= 4x2=t 5 X - •3X - = 3X 3 = 4 X3a= 5 X t=z a pela no a hiki aku i ka '0 X 10= 100. A paa loa keia papa hoonui ia lakou, alarla, e haawi aku ke knmuao i kekahi maq ninau e hoonui ai me ka 2, me ke 3, ame ka ha. lija manao oe e hoonui me ka lima, e hoopili mai i ka 0 ma lima akau; oia no ka hoonui me ka 10; alaila, e puunaue me ka 2; a ua like ia ae ka hoonui i ka 6. Penei no ka hoopokole ana i ka Hoonui ana; A i hoonui oe ika 15, e puunaue ika2, e hoonui ike 30 -<25 " 4 100 " 35 2 70 " 45 " Q « qo 55 « 2 « no 75 « 4 « 300 8 « 1000 173 « 4 >■ 700 275 " 4 « 1100 " s ~~> '' 8 « 3000 " 8 « 500,, Sl.i " 8 •< "000 E hiki no ke hoolilo i keia hoonui ana i puunane ana, ponei: A ' pumiaue oe ika 15. e hoomn ika •>. e puunwie i 30 *' 4 " 100 " 35 " 4 » 70 " 45 m " 54 « 80 a pela aku no. * Ina e hoonui i ka 9, ma ka manōo, ei ka 0 ma ka lima al au o ka mea e hoonuiia r i, alaila e h(plawe mai i ka huaheluhope(s) noloko mai o ia 0; e hoolawe mai i ka lua o ka huahelu (4) noloko mai o ka hu;ilielu hope; a pela a hini oe i ka lima hema, alaiīa e hoolawe 4 mai i ka 0 noloko mai o ka huahelu (3) ma ka lima hema lea. I « 3 Penei: 36792450 436389 {» 9 11 11 19 426089 469027*) 611CX1 1690,: 19

Pela no ka hoopokole <ma i ka hoonui ana, mai kti 11 a hiki ika 1 e lioonui ika huahelu o k?ihi, n e hui pu \ kn huahelu uia ka li»va aknu 0 ka huiihelu i hoonuiiii'i, penei: ma ka heiu 3 inaluna ae, e hoonui i ka' 9 i ka () = 54, kakau. i ka 4 malalo iho, a e lawe i ka 5; e hoonui-i.ka 9 i ka I=9, hui pu ka 9 me ka 5 a me ke 6 rna ka lima akau o ke 1, oia no 20; e hoonui i ku 9 1 ka 2= 18 hui i ka 2, a me ke 1 nia ka llma akau oka 2 = 21; pela jio-a loaa (31104. I , Ka Puiuiaue. Ina paha, i elua huahelu aW ekolu, a i eha, maloko o ka [munau;:, alaila, e hoop<»ko[e mai i v ka hana penei: Ka inea e puunaueia'i, 1 7 >b9 39. k.imea e puimaueai. 19H 451, ka hope. .E hoanui . 39 4>l i 39; loaa liou niai' 17589. Ma ka manao ka nui o keia hana. Ehia r>9 iloko o 175? 4v koe mai 19; ehia 39 iioko o i 98f 5, koe inai 3; ehia 39 iioko o ka 39? i: ka hope 451. Ua like keia hana me ke kino a me na lima eiua. Oka mea i puunaueia, o'ia no ke kino; o ka puunaue, oia kekahi lima; a o ka lehulehu o * keia nialoko o kela, oia kekahi iima: no ka mea, hoonui kekahi iima i kekahi lima, loaa no ke kino. Oka Hoonui, he Ilouluulu pokole no ia; a6 ka Puunaue, he Unuhi pekole no ia. Ua manaoia he hana pono na na knmuao e hooikaika e hoopokole i na hana a pau e pili aiia i ka [lelunaau a me na ilelukakau. Eia no na hoailona helu; -{- Houiuulu. X Hoonui. — Unuhi. -7- Puuuaue. == ka like o ko kekahi aoao me ko kekahi aoao. Na Kuke. *