Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 17, 23 March 1849 — MAKE MA KA MOANA. [ARTICLE]

MAKE MA KA MOANA.

: Ika hoi ana mai mei Honolulu i Molokai nei ianuka 7. H« mau mea ee ifira fākeo~ Mtr : kiihi w aapa kialua e holo ana mai Oahu a i Lahiiaina. Ua m»kauk»u o Haiku e holo niai ma ia «iia no, ua p«u kona mau ukana iluna. Hoi |hou iki kela mauka, holo e mai ua waa la, aole ; i ike hou i» aku ua nalo i ka monna. Aole i ike ia ka helu o na kanaka maluna o na mea 7, io Molokei nei koi mi>opopo ia'u. (Okatcba ibo noi piiha ka make ana ) l Eia kekahi. Iko laua hoiana mai mai Lahaina mai i ka mahina ibo nei make i |ka moana o loune Hoomalu a me k»bi keikl k«ne ana. He kumuao oua loanē hei mai Hawaii niai, e noho kuniu ana ma Wailua ia ma> kou e hele mua mjii. Kekahi no hoi oia o na ho; liim; u 7 i konio mua aj i keia ekaleaia i ka niakahiki 1833. Knlnanho, Mmmki 8, IS4B. Mi i Kalae mni nei makou. Elua hebedoma ko m:tkou nuho una Olnoln "makou aoie pilikia, nole ua, aole n.oknni nui,beanu no nne. Ua ku ka aiiawela ma 56 i kekahi mana«a, a 110 ka nui o ke anu aole mukou i pono ke oi« ke ahi. Nui na kanako i hele i ka pule i na SaVti elua h makou i nohō ai malaila, ma ka lua o ka Sab»;ti ua malamaia ka ahaaiea e makou a ua hookomoia na hoalmnm hou 103 ilokoo kaekalcsin, ua mahuahun ia pee liepe i keia va nohi.neri hip» iloko. Na ka H»ku lakou e hoom>thuahua hoi i ka pono io naoii o ka no* lio »na. | No ka nui oka mai ua wi na kanaka i keia wa. He pololi ka nui. l'a ai ika t.i oka nalu le. Aole hoi niakou i nele, hoole lakou iko hikou waha ilio a lawe Q)«i na hoahanau i na Uitl;.. « roe ke kalo ame kahi ia na makou H* mea mau ia no na hoahaoau no Kalanauia, a me Naiwa a me Ptti..au, a me KatM*kak«£. Hoi mai ia inakou i Kaluaaha

na la a liiki ika ia Sab-1i nole iim. L T a uhiia Ka la a pouii a ua mai i ke kukahiaka o ka Sahnti. Ua oki eaeln ka u-i lv- i l£ maluo njui !a ii k*an?ika a puka pou■ > i ka luahini, ;fwako;i un _ I+iHi W^li+a-p'e-lrtri-k-ek-ii-:»oIe uoho i kr> a!'ii;.hi. Hooip au, aoie oi:knu poiu) ko hi x \ i!-iko o k;i ua, ni.ho malie a pau ka puje ahiahi ni'ihima piiha pau ka na hei ni;tiie;ii aku o;ikou. Ae mai la lakou, o ka ua ikaika loa mai h< no ia a i ka pau ana o ka pu!e, nl.iihi h-o'nahu Vf ia pauloa na kanaka i k;i hiki ;»ku i k ) 1 ikou mau iuile, a o ka ua hou mai la uo i\ i po ia la a ao ka po akahi ;.hhihi hou-a-o-ka maii no ia a hiki i kria la a he nui hou jnai ka Wiii kahe n hnna hcui_ua-}w ma ko makuu wahi. Na'u na 1;. 7 r-/KaiturrJfUy Mu&ki ■■■ Ua kauolin mai oe ia ? u e haawi tfku iu oe i kauwahi mea no ka Klele. No ka meā i mai oe ua hele k j Elele a hooki ū ane iiiako i kii uuku o kahi ai i haawiia nana e na %ahanau. Oiaio no hapa ka makou palapala anii i keia mau mahina no ka pihkia. He mau inanawa pilikia lon keia m.'.u' nialama i hala aku nei no ko ■.Mulokai nei aole' ; u e _ pono iki ke palapain ina pillkia a pau i) k; anela o ka make, ua hana mai la oia i kana\hana me ka ikaika ma keia aina aole ona palaku i kana liana. Aole })au ka helu ana i na konaka. no* ol r aole.au e hiki ke-Viai nuiopopo aku. Aka oka poe make i i.eia ahulau iho nei ua o kanaka a pau. Eia na helu oka poe i make mu keia mau aina. 0 Lupehu a Keaupuka -203, kanaka make 20. 0 Waialua 188, make 16. Monowai 135, inake 7. Halawa, 470.' make 63, ,\ ia o na kanaka a pau oia wahi. Kalaupapa 2c"5, make •■lO. Un hele molu kea nei a kokoke neuneo i kanaka ole a ke make pinepine nei no aoie pau ka make. Eiu ka helū ona hoahanau. 0 na hoahanau e ola ana ika malama o lanuari 1r 13 'ia 1000 a keu ma ka make, 73 oia no hookahi noloko mai o ka 13 a ma keia mai iele iho nei make na hoahanau 56, ia noloko inai o ka 18, aka o ka huina o ka poe make a pau na hoahanu a me na hoahanau o.le, na hookahi noloko maioka 14 \ paha. No ka nui o ka pilikia, ua kokoke haalele ia ka hana ake Akua. Oka ki-Sabati wale no kahi halawai iki, aole nui na kanaka. Aoieo ka mai wale no-ka mea i piiikia ai makou ina Molokai nei. Oka makani ameka ua anō e a me ka ino mau oka moana. Ua kohu pono ke ano o ia ninu-mea me na manawa weliweli la a ke Akua i lawe mai ai nialuna o ka ainu. Aka i keia wa ua pau na pilikia nui a ke hoomaka hou nei na kanaka e hnna i na hana a ke kino ame na hana p ka Haku. Ke piha hou nei ka hale pule, a ke hapai hou nei na hoahanau i na hana maikai a lakou i waiho ai i ka wa-inai. Kokoke 300 hoahanau hou i komo ma ka ekalesia i keia ahaaina ilio nei. A ke homakaukau nei e komo kekahi poe i ka ahaaina o keia mahina o Maraki nei. i Eia k:i huinu o na dala i haawiia e na kana- j ka o Molokai no ka pono o ke Akua i ka makahiki 1048. j No ka hana 1 i ina Misioriari Joka inakahiki $333.00 ! . No ka malima Hou. No ka aha okoa. * 413.35 No ka poe ilihune i ka hapa hope o ka makahi, 15.00 <61.35 Penei ke kokua mahina ana, ma lanuari. $20.00 Feberuari, Mara'vi, 33.93 Aperila, 37.37 Mei, 16 87 lune, 1?7.00 lulai. 58:40 30 00 S<'patemaba, Okutoba, 54. I\? ' Nnveinal>a, $106 D< kemaha, No ka makahiki, 1819, I innaii, 28 ()7 Ftboruari, 32.00

Oi i ka nui o ke <ktla a ko nei poe kanaka i haawi mai no iia pono o ke Akna iwaena o lakou iho a no ka hoolaha ana i ua pono la mn na aina e v a no ka ilihune e noho ana nia keia nioku. Oka lakuu i haawi no ke Akua he wahi hapa uuku loa wale no ia o na waiwai a lakou i loaa inai ia khova mai. a ua akaka loa ia lakou aoie he waiwai poho keia waiwai Ua hooiiio ia ke dala mahuahua hou. Penei, No na nn.sior.ari o Sa!H'-a $.;0.f;0 No ka':i n;isioi,ari ma Or~::ona. 50'(.t0 No ka haaai- i līahi hauiv.ana roa- Lahainahuia <JO.OO • .No- i:a poe Ji>;riania sni:-;iouari. ir»a Aineiika 300.00 No ka maki.hiki \ :\1 kekahi oia kolu. Ua kauoh; i:i r.a Lv.ua K;i,siuna: i mu Bosetona e hv-o--li!o ia Kameiuimeha iil, i h"n M.inohāe.n o ka nnaina m?:laioa misioiian. La hai.uiia lCodaIa i nifa hiki ai. . N.ni-ka hooikaika ana o na hoahanau i keia :inakal.iiki."i-hala|_ak.H-nei e kukulu i na luakini a me na hale haliiwai, 'aka ua hina e kēkahi mau ' a!e ikaua a fK;hc- ka luhi. Ina e ae nuii ke Akua nae aole epau keia ma.kahiki. a : .puni ka moku i na "haleipule maikai. Na'n na Kikikoke.