Ka Elele, Volume 8, Number 2, 20 April 1853 — Untitled [ARTICLE]

Hale Lunamakaainana. Poakahi, 11 Aperila. Heluhelu rnai o Kamakau i kekahi olelo like, i $8,000 i mea e pono ai na na Hale Ahaolelo elua no keia makahiki, a ua hooholoia. Nonoi mai o Tatina, hooholoia na ke Komite o na Buke Helu e nana pono i na Buke Helu o ke kakauolelo mamua iho nei o keia Hale, a e hoike mai i ka mea i loaa ia lakou

Heluhelu mai o Tatina i na Bila Kanawai hooiliia mai e ke Kuhina Kalaiaina i kakauia na ka olelo haole wale no. Hoohalahala ko ka Hale e unuhiia ma ka olelo llawaii, alaila heluheluia. Heluhelu mai o Lopikana i kekahi Bila Lanawai e hololi ana i ka Bila Kanawai o ka la 15 o Iulai, 1852, i hooholoia e ka Ahakukakuka Malu i ka la 3 Dekemaba. Noi mai o Tatina, e hoopanee loaia ka noonoo ana o keia Kanawai, a ua hooholoia. Apopo hora 7 halawai hou keia Hale. Poalua, 12 Aperila. Heluhelu ke kakauolelo i na hana o ka la 1, a ua aponoia. Pule o Kalaka, alaila hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o Kamakau, i kekahi palapala hoopii, he 20 inoa, e noi ana e hoopauia ka Auhau Ilio, a e hooemiia ka auhau Lio. Haawiia kela palapala hoopii na ke Komite waiwai e noonoo a lioike mai i kekahi ha lawai. **Heluhehi mni o īoane i kekahi palapala loopii, he 30 inoa. e nonoi ana e nininiia ka i ama i loaa mai i ke Aupuni no ke pale ana na clute, aole c kuai hou aku ke Aupuni ia nea i mea e waiwai ai oia. Haawiia kela palapala hoopii i na Komile > ke Kalepa ana, e noonoo a hoike mai i kei.ahi halawai ana o keia hale. Heluhelu mai o Kamakau i kekahi palapaa hoopii o ka Apana 4 o Maui, e nonoi ana ; hoopau i na la hana alanui, a e hookapuia ka hele ana o na kan ma na alanui. [ Haawiia i ke Komite o na aina Aupuni j lanui, a me na hana hou na laknu e noonoo |t hoike mni i kekahi halawai ana. Heluheiu mai Pana i ka palapala hoike a ia Komile, no ke koho ana i iioonno ai no ka ■alapala hoopii a ko Moiokai e hoole ana ia <aluna, aole oia ko lakou Luiiamakaainana. 5ia ka manao o na Komite, e pono no ke inho mai o Kaluna me kakou iloko o keia lale, aponoia, a ua holo. Heluhelu mai o Pana i ka palapala hoike ilua a na Komite o ke koho ana no ka paapala hoopii ia Keaweiwi, manao ke Komite ; noho pu no o Timoteo Keaweiwi. me ko ;eia Hale e like me Kaluna, aponoia, a ua 10I0. Hoihoi ka Luna hoomalu ia Kaluna ma ;ona oihana Komite no ke koho ana e like ne mamua. Heluhelu mai ka Luna hoomalu i kekahi jila Kanawai i hooholo muaia e ka Aha Ku;a Malu, he Bila Kanawai e hooponopono ina i ke Kanawai o na Palapala ae holo. Noi mai o Tatina e heluhelu alua ia keia \anawai ma ka poakolu, aponoia. Ileluheluia mai ka īiila Kanawai o na Ahamokolokolo, a e heluhelu alua ia i ka poaha, iponoia. Heluhelu akolu ia ka olelo ae like a na 4ale elua, no ka Bila Kanawai e kauoha ana ke Kuhina Waiwai e hookaawale i puu daa $8,000 i mea e pono ai na Hale Ahaolelo ■lua o keia makahiki, a ua aponoia a hooholo oa ia. Hoolaha o Kamakau, a kekahi halawai e

heluhelu mai oia he bila Kanawai hooemi i ka Auhau Lio. Hooluha o Tatina, e heluhelu mai ana <#i e hoopau i ka palapala ae no ke pai ana i na Nupepa, n me kekahi Bi!a Kanawai e ae c hoololi ana i ke Kanawai o na Lio honlimalima ma Honolulu, a me kekalii Bila Kanawai hpololi i ke kuai liilii i ka rania. Hoolaha d Kauwahi a kekahi manawa e heluhelu mai oia i kekahi inau Bila Kanawai Hoopaneeia ka halnwai o keia Alia i ka hora 7\ o ka la apopo. Pofik<du, 13 Apenla. Hora ahialii, akoakoa na Lunamakaai nana i kohoia. Heluhelu ke kakauolelo i na hana o ka la 12, a ua aponoin. Pnle o Kalakn, a noa, hnomakaia ka hana. Hoike mai ka Luna hoomaln i ka hiki ana mai o ka palapala hookohu o Kiha, mai na Luna nana mai o Makawao, Maui. Heluhelu mai o Kamakau i kekahi palapala hoopii, mai ka Apana 4 o Maui mai, e noi ana e hooemiia ka uku o na la hana Konohiki, i elua dala no ka makahiki. Noi mai o Tatina e kokua ana i ke noi o loane, e waiho ia ma ka papa kela hoopii, a ua waihoia. Heluhelu mai o J. W. E. Maikai, i ka palapala hoopii a ko Honolulu, 431 iuoa iloko, e noi ana i keia mau mea penei. 1. E kapu loa kc kuni bipi i ka la Sabati. 2. E kapu ke kolo Moku i ka la Sabati. 3. E kapu loa ka awa. 4. Aole e haawiia kekahi oihana malalo mai o ka noho Alii, ke ona mnu oia i ka rama, ina he Alii a he kanaka paha. 5. E kapu ka holo lio, lealea ika la Sabati. (3. E auhau ke Aupuni i 1-2 kcneta ma ke dala hookahi. 7. E lioopau i ka Auhau kino, a me kn Auhau Kula. 8. E hoemiia ka Auhau Alanui i ekolu dala no ka poe ilihune. 9. E haawiia ae na dala e pono ai na Kula mailoko ae o ke Kuhina Waiwai. 10. E hoonoaia na kai o na aina a pau mai Hawaii a Kauai. 11. E hookolokoloia na hihia iwaena o na kanaka maoli imua o na Lunakanawai maoli wale no, 12. E hoihoiia’ku i ko lakou wahi iho na kanaka noho hana ole e noho nei ma Honolulu. 13. E kapu ka Makai aole e paa i na mea eha ma ko lakou lima, Alaila haawi ka Luna hoomalu i ka Pauku I, a me 2, o kela hoopii na ke Komile o ke Aopalapala e noonoo a hoike mai; a o ka Pauku 3, ua haawiia i ke Komite no ka mahiai, a hoike mai. Heluhelu mai o loane i kekahi palapala hoopii mai Maui mai, e noi ana i dala e pono ai ke Kulanui o Lahainaluna. Ma ke noi ana o Kamakau, ua haawiia na ke Komite o ke Aopalapala e noonoo a hoike mai. Heluhelu mai o Lopikana i kekahi palapa- 1 la hoopii mai Waialua mai, he 95 inoa maloko a he nui loa na mea i noiia.

Ma ke noi o Kamakau, e hoihoiia i ka Luna o Waialua, e mahele pono i na pauku n kaawale ma ka Apana pepa liilii, i pono ka haawi ana i na Komiie, a pono, hoike hou mai. Heluhelu mai o S. Kekipi i ka palapala koopii a ko Puna, e noi ana e noa na laau a pau o ke kuahiwi, no na kanaka a pau. Haawiia kela hoopii i na Komile o na Aina Aupuni c noonoo a hoike mai. H< luhelu n ai o Koiku ka Luna o Lanai, i kekahi palapala'hoopii a kolaila poe, e noi aua, e auhauia na ilio i elima dala, a ua haawiia na ke Komile waiwai e noonoo a hoike mai. Heluhelu mai ka Luna hoomalu i ka palapala a ke Kuhina Waiwai, no ke emi o ke dala i ka wa o Wm. Jarrett; a ma ke nor o J. Mott Smith, i kokuaia e Tatina i Komile wae e halawai pu me ke Kuhina Waiwai, a hoike mai ika mea i loaa ia lakou. Kohoia na Komite wae, o Bihopa, Scmita, loane, Kamakau, a me Maikai. Ma ke noi o loane e kohoia o A. G. Thurston, i Komite mau nana e nana i ka pololei o ke kope ana o na Bila Kanawai o na Hale elua, a ua hooholoia. Heluhelu rnai o Maikai i ka palapala hoike a na Komitc o |e Kalepa ana, no kapalapala hoopii a ka poe kuai rama o Ilonolulu nei; a hooholoia ma ke noi a loane i kokua ia e Kamakau, e waihoia kela palapala hoike a na Komite ma ka papa, a e haawiia ka palapala hoopii ma ka lima o ka Luna hoomalu e kakali ana a puka mai ka Bila Kanawai a Tatina i hoomakaukau ai no ia mea, alaila noonoo hou. Heluhelu mai o Tatina i ka palapala hoike a na Komite o na Aina Aupuni, alanui, a me na hana hou, no ka Bila Kanawai o ka Hoona kuleana. Ma ke noi o Kamakau, ua hooholoia, i laweia ka hoike ana a ke Komite, a e heluhelu ahia ia i ka la apopo. Helahelu hou mai o Tatina na Komile o na Aina Aupuni Alanui a tne na hana hoi i kekahi Bila Kanawai no ka auhau alanui. Hooholoia ma ke noi ana o Kamakau e laweia ka hoike ana a ke Komile, a e heluhelu alua hou ia mai i ka la hoomalolo. Heluhelu mai ke Komile, waiwai i kapalapnla hoike no ka palapala noi a Culhbert, a Clough no ko laua poho i ke ahi a na luina, hoohaunaele. Ma ke noi o Kamakau, hooholo:a, e lawe i ke hoike a ke Komile, apopo c lilo ko ka hale a pau i Komite e noonoo i keia mea. Hoopaneeia keia halawai a popo. hora 7£, halawai hou, aponoia, a hoi nui ka Aha, Poaha, 14 Aperila. Heluhelu ke kakauolelo i na liana n ka la 13. a no ka hoohalahala iki o Kamakau, i kekahi mea hemahema, e hoihoi wale mai i kana olelo hoopii. aole waiho ma ka pnpa hooponopono, a ua oponoia, Heluhelu mai o loane i kekahi palapala hoopii no Maui, e hoonohonolio i mau Luna nana e nana i ka maikai o na mea ulu, u e kauia ko lakou mau sila ma na mea maikai a

hoolaha aku. Ua haawiia na ke Komileo ke Kalepa ana. Heluhelu mai o Timoteo Keaweiwi, i kekahi palapala hoopii no Lahaina, e noi ana | penei, 1. I elua dala no ka Ilio. 2. E wawahiia ka Papu o Lahaina a e ku- , kulu i Hale Makeke. 3. E hoopau i ke kuai rama ma na wahi e ae, ma Honoluhi wale no e kuai ai. 4. E pau na Hale keaka, a rne na Hale hula, a me na lealea e ae. 5. E pau ka noho ana o na wahine maoli me na haole waliine ole. 6. Eiilininiia ka rama ma ka honua a ma Le kai. 7. E hoopauia na Hale inu bia. 8. E hooiia ka uku hoopai o ka mea aihue mamua o ke Kanawai e noho lei. 9. I mau Hale mai. mai Hawaii a Kauai. 10. I Hale kakau Kope, no Hilo, Lahaina, a me Kauai. 11. E aoia kekahi mnn hanmana o ke Kulanui o Lahainaluna i mau Kapena hooholo imoku. 12. E haawi mai ka Ahaolelo i $4.000 no na kula i aoia na keiki Hawaii ma ka olelo 1 Beritania. 13. E hooemiia ka Ahaoleio a hala elua ■makahiki, Ahaolelo hou. 14. E kapu loa ka la Sabali, aole loa e kuai ma ia la. Pauku 4, 11, 12, a me 14, ua haawiia i ke Komite o ke Aopalapala. Pauku 2, ame ka 9, ua haawiia i ke Komite o na Aina Aupuni, alanui, ame na hana hou. Pauku 3 me ka 7, ua haawiia i ke Komite o ke Kalepa ana. Pauku 1 a me ke 6, ua haawiia i ke Komite waiwai. Pauku 5, 8, 10, ame 13, ua haawiia i ke Komite o na Ahahookolokolo. Heluhelu mai o Koiku, i ka palapala hoopii no Lanai, e noa ka laau hoomalu (akoko,) o na Konohiki, i wahie na lakou. Haawiia ina Komite wae, o Kamakau, Pana, a me Koiku. Heluhelu mai o S. Kekipi, i ka palapala hoopii o Puna, e hoonoaia na kai kapu o na Konohiki mai ka honua a hiki i kuanalu. Haawiia i ke Komite o na hana hou. Heluhelu mai o Koiku, i ka palapala hoo:pii o Lanai, e hoopau i ke Kanawaiauhau lio. Haawiia i ke Komite waiwai. Heluhelu mai o Kamakau, i ka manao o na Komile mahiai no ka awa. E waihoiama j ka papa ka palapala hoopii no ka awa, aka, e haawiia na keia hale e hana i Bila Kanawai kupono no ka awa, aponoia ka olelo a na Komiie. .Helwhelu mai ka Luna hoomalu i ka palapala a ke Kuhina no ko na aina e i hooili pu ki niai me kekahi o kana palapala hoike makahiki. Ma ke nei o Pana, ua haawiia i ke Komile o ko na aina e. Heluhelu mai ka Luna hoomalu i ka pala:pals. a ke Kuhina Kalaiaina, e kauoha ana e noonoo keia hale no ke poho o na palapala ae ia Pakona, (lie $'879.75} o Lahaina i make iho nei, a ia A. B. Hau, kekahi Luna kudala o Honolulu, i make aku nei, no ke poho

I $1,000 o lana palapala ae kudala Ua uku 1 mai o Kauka, ano ka uuku o kona wniwai hooilina, aole no i kna. Ma ke noi o Kaina- ; kau, ua haawiia kela palapala a ke Kuhina | Kalaiaina i na Komile waiw'ni. Heluhelū mai o Kamakau i olelo hooholo. i e haawi pakahiin i na Lunnmakaainnna, o kei in Hale, nn Knnawai o ka M. H. 1852. i rnea e pono ai ka hnna o keia Hnle. Ma ke noi o Tatina, ua hooholoia, e kanohnia ka Makai o keia Ilale e kuai i ua mau Buke Kanawai nei. Heluheiu mai o Maikni i wnhi olelo hooholo, e haaw'i ko keia i na Komile mahiai e hanaia ka Bila Kanawai o ke awa i ka !a 18, a ma o Pana, e hoopaneeia’ku a ka la 25, a ua hooholoia e like me ko Pana. Hoopuka mai o Tatina e hapaiia na hana i oleloia no keia la, a aponoia. Heluhelu inai la ke kakaunlelo i ka Bila Kanawai no na Ahahookolokolo i hooholo mua ia im ka Aimkuka Ma'u. Ma ke noi o Tat.ina, ua hooholoia, e heluhelu alua i ka la apopo. Heluhelu alua mai ka Lnna hoomaln ? ka Bi1a Kanawai e hoole ana i na Kuleam Aina o na Mnkaainnnn i hoona muaia, ke ole lakou e lawe mai i. na hoike e hooiaio ai i ua mau Kuieana In mam.ua mai o ka la mua o Mei, M. H. 1854. Ma ke noi o Tatina, e knpaeia na r«!a o ka Haie, a e heluhelu akoluia kela Bila Kanawai i keia wa no, a e hooholo koke no hōi. Kokwa o Pana, īoane, Lopikana, L. S. Ua, Kekipi, Keaniho, Smith, C. R, Bishop. Kihn, ahe 19 lakou. Iloole o Kamakau, Maikai, Kauw'ahi, Kalama, a eiwa wale no, a ua hoolioloia a holo lon i keia la. Hoopaneeia apopo hora 7{- halawai hon. a hoi nui aku la. Poalima. 15 Apeiila. Heluheln mai o Kekipl i ka palapala hoopii e noa im kula hanai holoholona. Ua noi mai J. W. H. Kauwahi, aole kuleana o keia hale e ae aku i keia noi, noiaila e waihoia ma ka pnpa a na aponoia. J. W. H. Kauw'ahi, heluhehi mai oia i ka palapala hoopii a ko Koolau Loa, e noi ana e haawiia’ku ko lakou mau Kuleana eka. Ma ke noi o Tatina, e haawiia i na Luna Hoona, a ua aponoia. Heluhelu mai o Koiku, i ka palnpala hoopii & ko Lanai, no ka uku o ke oki o na mea mareia. Haawiia na ke Komite o na Ahahookolokolo. Heluhelu mai o L. S. Ua, i ka palapala hoopii o Kaanapali, Maui, e noi ana. 1. E ninini ika rama. 2. I $1,000 no na uapo olaila, 3. ! Kanawai, aole e hele kekahi Apana i kekahi Apana, e hana ai. 4. E pau ka Auhau holoholona. 5. O ke Koina $3.25 o na Aha apana, e hoemi i $1.62|. Pauku 1, 2, 3. a me ka ha, ua haawiia i ke Komile waiwai, ka pauku 5, i ke Komite o na Ahahookolokolo. Heluhelu mai o Koiku i kekahi palapala

hoopii o Lanai, e lioopao i ke elala kino, o na kane, a me na keik ikane. Helulielu nni o Kamakau, i ka palapala hoopii a kekahi poe pilikia o Maui no ke kii 0 na Lunaauhau i ke <JaIa ki no, o na elema* kule, a me ka poe nawaliwali, a me na makua keiki lehulehu, a no ka hoole i na palapala kuu kino o lakou a ke Kiaaino mua, ua pau 1 ka hoopaiia i ua <JaIa hou ekolu, no ka hoopii'ana o ka Loio Ajmna, Hooholoia ma ke noi ana mai o Talina, e hoihoiia i na Lunak anawai Kaapuni o Maui, a na lakou e hana e like me ke Kanawai. Heluhelu mai ka Luna hoomalu i ka pala-l j>ala a ka Hale Ahaolelo Alii e hai mai ana. na hooholoia ka olelo ae like no na $8’,0011 no ka Ahaolelo o keia makahiki. Heluheluia mai ka palapala a ka Ahaolelo Alii, e hai mai ana, ua kolioia o Lota Kamel hameha ī Komīle nana e nana i ka pololei o na Bila Kanawai. H luheluia ka palapala a ke Kuliina o ko na ainu e no na puali koa Hawaii. Ma ke 1 noi e J. Mofct S uith, e haawiia i ke Komilel wae, a ua kohoia o Pana, Keaweiwi, Maikai, Kalama a me Kauwahi. Heluheluia mai ka ['alnpnln hnike makahikl a ka Luimkanawai Kiekie, a mahaloia. Heluhelu o Kamakau i k-a palapala hoike a na Komite wae no ka palapala hoopii a ko Lanai. E lilo no na kanaka ka laau iloko o ko lakou wahi mahiai; a ma kuahiwi ko ke Konohiki, a ua waihoia ma ka papa. Noi mai o Tatina, e hapai hou i na hana o keia la. Kooholoia. E IHo ko ka Hale i Komile e noonoo no ka palapala hooj)ii a iia haole poino i ke ahi o na luina. Hooholoia. E heluhelu mai ke Kakauolelo i kela mau palapnla hoopii, a kamailio ko ka Hale. Mauao o Kamakau, e mahalo waJ le aku no i keīa mau palapak hoopii, alaila waiho aku rna ka papa. Manao o Tatina e hoopanee loa aku i keia, a ua hooholoia e like me ia, Hooholoia, E pau ka noho ana o ka Hale ī Komite. Hoopaneeia a ka k. noa hora 10, o kakahiaka halawai hou.