Ka Elele, Volume 8, Number 5, 11 May 1853 — Ka Ahaolelo. [ARTICLE]

Ka Ahaolelo.

Ilale Lnnamakaaiunnn. ’oaha, 28 Apei'ila. lapai i na hana i hoopaneeia. looholoia ma ke noi o Tatina, e lilo koka e a pau i Komite no ka Bila Kanawai kuai i ka rama. Hoolioloia e heluhelu pakaia pauku. Ua heluhelu pakahiia a hooopono nuiia, a hooholoia. Hooholoia e auia ma ka lima maikai, a e heluheluakoma ka poaono. looholoia ma ke noi o Tatina e lilo ko lale i Komite e noonoo no na Bila kanano ka uku o na makai. Hooholoia, e ihelu pakahiia na pauku, ua heluhelu ahiia, a hoihoiia a liooponoponoia a hoo>ia. Hooholoia ma ke noi o S. Kamakau, )pe ia ma ka lima maikai, a e heluhelu luia i ka la noa. looholoia ma ke noi o Pana i kokuaia e ina, e kope maikaiia ka Bila kanawai e a ana i na kakauolelo a luna e ae o ia , aole e kohoia i Lunamakaainana, a e ihelu akoluia i ka la noa. oopanee keia halawai apopa halawai hou. a hoi nui ka aha. oalima, 29 Apeiila. ora 10, kakahiaka, halawai hou ka PoeiDia. Heluheluia ka olelo o nehinei, a ua 10’ia. Pule o Kalaka, a noa, hoomakaia lana. eluhelu mai o Kihe i kekahi palapala )ii no Makawao, he 40 inoa, e nonoi ana, )okapuia ka holo wale ana o na kanaka o ihi Mokupuni i kekahi Mokupuni, me ka le o ke Kiaaina, a o kona hope paha. Ua loloia, e waiho ma ka papa. eluhelu mai o S. Laanui i kekahi palahoopii no ka poe Pope ma Kau; he 140 , e hoike mai ana no ka hana paewaewa kahukula ma ka hana i ko lakou aoao. mai lakou i kahu okoa, a e hoi ponoi ko u mau kula iinua o ke Kuhina AopalapaJa haawiia i ke Komite o ke AopaLpala. eluhelu mai o Kiha i kekahi palapala >ii no Makaw'ao, Maui, e noi ana e hoouahua i ka uku o na kumu kula a me na i. Ua haawiia i ke Komile Aopalapala. eluhelu mai ka Luna hoomalu i kekahi aala mai ke Kuhina Kalaiaina, e hoike ana i ka palapala a ke Kuhina Aopala- , e noi ana, e aeia ka Hale kula Alii e e iloko o ka hale liookolokolo nei i ka la 0 Mei, e hiki mai ana. Ua aeia ke noi Kuhina Aopalapala. eluhelu mai o J. Mott Smith i kekahi )ala hoopii no Ewa, na Kahauolono, no 1 poino i ka wela ana o kona hale i na ne law'ehala, e noi ana e uku i na dala 0. Ua haawiia i ke Komite wae nana onoo i na koina o ke keena Ka’laiaina. eluhelu mai ka Lunahoomalu i ka pala-

I>ala mai ka hale Alii mai, e hoike ana, ua liooholo loaia ka Bila Olelo ac like e uku ana i na lilo o W. C. Paike, e like nae me ka hoololi ana o ka Ahaolelo Ahi ma ka lalani hope loa oua olelo la. Aponoia kela hoololi ana, a ua hooholo loaia. Hoike mai ka Luna hoomalu, ua haule ia ia J. Kaona, aole i hookomoia ma kekahi o na Komile, nolaila, ua hookomoia ia ma ko Kiha wahi iloko o ke Komiie o na aina aupuni, alanui, a me na hana hou. Hooholoia ma ke noi o loane, e kohoia i mau Komite wae, e ninau i ke Kuhina Kalaiaina no ke pai oleia ma ka olelo Hawaii iloko o ka Buke Kanawai 1852, ke Kanawai e hooponopono ana i na makai i hooholoia i ka la 10 o lulai. Ua kohoia o loane i Komite wae, eninau no keia mea. Hoopuka mai o Pana i olelo hooholo, e ninauia’ku ke Kuhina waiwai i ke kumu o ka loaa ole o na $500.00 i haawiia e ke Ahaolelo no na alanui o Hamakua, Hawaii, i kela mau makahiki elua i hala ae nei. Ua maopopo i ko ka hale, ua nele ke aupuni i ke dala ia manawa, ua loaa hapa i kekahi mau apana, e like me ka hoike ana o Tatina ma ka hana ana o Meta ka Luna o na hana hou. Hooholoia e waihoia ma ka papa. Hooholoia ma ke noi o loane, e hapai i na hana i hoopaneeia. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai o F. Funk i hoomakaukau ai, no ka hooponopono ana i na awa ku moku. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e kopeia ma ka lima maikai, a e heluhelu akoluia i ka la noa. Heluhelu aluaia ka Bila olelo ae like a S. Kamakau no ka manawa e pau ai keia halawai ahaolelo oka Poeikohoia, oia ka la 15 o lune, ma ke noi o Smith i kokuaia e Tatina. ua hooholoia e waiho ma ka papa. Hooholoia e lilo ka hale i keia wa i Komite e noonoo i ka Bila kanawai no ka auhau alanui. Heluhelu pakahiia ma na pauku, a noonooia, apono, a hoololiia kekahi. Hooholoia ma ke noi oJ. M. Smith, e haawiia keia Bila i kekahi Komile wae, e hookomo mai i na pauku a pau o na kanawai alanui mamua i hoololi oleia ma keia kanawai i huiia ma ke kanawai hookahi. Ua kohoia oJ. M. Smith, L. S. Ua a me S. Kamakau. Hoopauia ke Komite o ka hale. Apopo halawai hou. Poaono 30 Aperila. Hora 10, kakahiaka, halawai hou ka hale Ahaolelo oka Poeikohoia. Heluhelu ke kakauolelo i na hana o ka poalima, a ua pono. Pule o Kalaka a noa, alaila hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o T. Keaweiwi i kekahi palapala hoopii no Lahaina, Maui, he 40 inoa, e nonoi ikaika ana, e auhauia ka ilio i Elua dala, alaila pono loa. Ua haawiia ike Komile Waiwai.

Heluhelu mai o J. W. H. Kauwahi i ka Bila Kanawai e ae ana i ke kanu awa, a ka poe Komile o ka mahiai i hoomakaukau ai. Hooholoia ma ke noi o Pana T e apono aku i ka hoomakaukau ana o ke Komile i keia bila loihi, aka, e waihoia ka bila ma ka papa. Heluhelu mai o Lopikana i ka palapala hoopii a Lota Kamehameha, e nonoi mai ana, e ae aku ka Ahaolelo o ka Poeikohoia, e hookomo aku oia i kona mau kuleana aina imua o ka Poe Luna Hoona ; no ka hāule a me ka poina o M. Kekuanaoa. Hooholoia ma ke noi o E. P. Bond i kokuaia e loane, e haawiia keia palapala hoopii i kekahi Komite wae e noonoo no ka pono o keia noi, a me ka ole, a hoike mai mahope. Ua hooholoia o F. Funk, S. Kipi a me G. W. Lilikalani. Hooholoia ma ke noi Bona i kokuaia e Tatina, e kauoha aku keia hale i ke Komile waiwai, e ninau aku i ke Kuhina Waiwai, e hoike mai i na palapala Helu o na loaa a me na lilo o ka Waihona dala o ke Aupuni no na malama ekolu i koe i kela hoike iho nei, e pau ona i ka la 31 o Maiaki, 1853. Hooholoia ma ke noi o W. E. Pii, na ka Lunahoomalu o ke Komile o na Buke Helu, e kauoha i ke kakauolelo e hoomakaukau i papa helu kikoo no ka uku o na Luna a pau o keia hale, no ka poakahi a hiki i keia la. Hooholoia ma ke noi o S. P. Kalama, e kuai ka makai o keia hale i mau pahu paa i ke ki e malu pono ai ka waiho ana o na palapala a pau i pili i ka oihana o ke kakauolelo o keia Ahaolelo. Noi mai o Pana, e aeia ia ia e heluhelu mai i kekahi Bila Kanawai ana i hoomakaukau ai, he Bila no ka poe hoohaunaele a kipikipi paha maluna o na moku kahiki, ke hiki mai maanei. Ua heluhelu muaia. Hooholoia, e heluhelu aluaia keia Bila i ka la noa. Hapai i na hana i hoopaneeia ma ke noi o loane i hooholoia, e lilo ko ka hale i Kornite e noonoo i ka Bila Kanawai no ka aihue ana i ka waiwai i haawiia mai e malama. Ua Kornite ka hale. Hooholoia ma ka manao o J. W. E. Maikai i kokuaia e J. M. Smith, e kohoia i mau Komite wae e hele e kukakuka pu me ka Lunakanawai kiekie, no ka pono a mi ka hewa o keia Kanawai. Ua kohoia o J. W. E. Maikai, S. M. Kamakiu, J. M. Smith. Heluhelu mai o Pana i ka palapala ho'ke a ke Komile wae no ka Bila Kanawai o ka oihana koa. Eia ka manao o ke Koimite, e waihoia ka Bila Kanawai mā ka papa. Hooholoia ma ke noi o Tatina, e waihoia ka hoike a ke Komite ma ka papa, a e laweia ka Bila, a i ka poaono e lilo ko ka Hale i Komike e noonoo i keia Kanawai. Pau ka noho Kornite ana o ka Hale. Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e hoololi ana i na Kanawai e hooponopono ana i ke

kuai liilii ana i ka rama ma ke kulanakauhale o Honolulu. Aponoia a hooholo loaia. Hoopanee i keia halawai, i ka la noa. Pau a hoi nui aku la. Poakahi, 2 Mei. Hora 10, kakahiaka, akoakoa hou ka hale Ahaolelo o ka Poeikohoia. Heluhelu ke kakauolelo i na hana o ka poaono, a ua aponoia. Pule o Kalaka, a noa, alaila hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o E. P. Bond i kekahi palapala hoopii no Puna, Kauai, e noi ana e wehe i ko lakou mau pilikia, oia ka hookapu o na Konohiki i ko lakou mau aina kula, ao!e e hele aku na holoholona o na Makaainana, a ina e hele aku e uku no. O ka hookapu o na Konohiki i ka laau o kuahiwi, a me na ia a pau ma ko lakou mau kai. E hemo keia mau pilikia. Hooholoia ma ke noi o W. B. Aka, e haawiia keia palapala hoopii i ke Komite wae, a ua kohoia o W. B. Aka, W. II. Kailihaona, a me S. P. Kalama, e noonoo a hoike mai. Heluhelu mai o W. H. Kailihaona i kekahi palapala hoopii no Waimea, Kauai, he 94 inoa, no ka poe nele i ke kuleana ole. Hooholoia ma ke noi o A. G. Thurston, e haawiia keia palapala hoopii i na Komile wae i kohoia e noonoo no ka palapala hoopii a Lota Kamehameha no kona mau aina i haule. E noonoo pu a hoike pu mai. Heluhelu hou mai o W. 11. Kailihaona, i kekahi palapala hoopii no Waimea, Kauai, e nonoi ana e hoopauia ka hookapu ana o na Konohiki i na ia o na muliwai, a e hoopauia na auhau e ae a pau. Hooholoia ma ke noi o Talina, e haawiia keia hoopii i na Komite wae i kohoia e noonoo no na ia a na Konohiki. Heluhelu mai o S. Kipi i kekahi palapala hoopii no Waimea, Kauai, e nonoi ana penei, 1. E hoopauia ka auhau Ilio. 2: E aeia e hookomo hou i na kuleana i haule a i poina. 3. E hoopauia ka auhau kino o ka poe moa keiki. 4. E hoonoaia na laau o kuahiwi. Pauku 1, Ua haawiia i ke Komite Waiwai; ka pauku 2 a me ka 4, i ke Komite o na aina a me na hana hou; ka pauku 3, ua haawiia i ke Komite o ke Aopalapala. Heluhelu mai o loane i ka palapala hoike a ke Komile o na Ahahookoloko i noonoo ai no ka palapala hoopii a J. C. Kawana, no na dala ana $250.00 i lilo wale ia i ke Aupuni mamuli o ka hookolokolo hewa o G. D. Hueu, ka Lunakanawai kaapuni o Waimea, Ilawaii, mamua. Eia ka manao o ke Komile, e apono aku i ka palapala hoopii, a e hookomoia keia mau dala iloko o ka Bila Kalaiwaiwai o keia makahiki e uku ai ia J. C. Kawana. Hooholoia e like me ka hoike ana o ke Komite. Heluhelu mai ka Luna Hoomalu i kekahi palapala mai ka Hale Alii mai, e hoike mai ana, wa hooho'oia me ka hoololi ana i ka olelo ae like e hookuu ana i ke Kuhina Kalaiaina no ke poho ia A. W. Parsons. Penei ka hoololi ana o ka II tle Ahaolelo o na ‘Lii, c

hookomoia ma ke poo mua penei, he Kanawai e kokua ana i ke Kuhina Kalaiaina, a ua hookomo pu ia me ke poho ia A. B. How. Manao o S. P. Kalama, ua hemahema ka koololi ana o ka Hale Alii i keia olelo, a pela no hoi ka manao o Lopikana, ua kue keia hana i na rula kaulike o na hale Ahaolelo. Hooholoia ma ke noi o Tatina i kokuaia e loane, 0 ae aku ko keia hale i ka hoololi ana i ke poo o keia Bila, a e hoole i ka hookomo ana 1 ke poho ia A. B. How. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e huli ke kakauolelo i keia Hale i na Bila Kanawai i hoomoeia i kela makahiki, a e waihoia imua o keia Ahaolelo. Hapai i na hana i hoopaneeia. Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai e pili ana i na awa ku moku, a ua holo loa ia. Heluhelu akoluia ka Bila Kanawai no ka uku o na Makai, a ua hooleia. Hooholoia ma ke noi ana o Tatina, i kokuaia e J. M. Smith, e hoopaneeia ka heluhelu akolu ana i ka Bila Kanawai e hoopau ana i ka noho ana o na kakauolelo o na Kuhina iloko o ka Ahaolelo o ka Poeikohoia. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai e hoomalu ana i ka hoohaunaele a me na kipikipi o na moku kahiki ke hiki mai iloko o na awa komo o keia Pae Aina. Hooholoia ma ke noi o Tatina i kokuaia e loane, e haawi keia Bila i.ke Komile o ka hale a pau i ka la apopo. Hoolaha o Tatina, e heluhelu mai ana ia i kekahi Bila Kanawai, e hoololi ana i ke Kanawai no na palapala ae ku dala. Hoolaha o Bona, e heluhelu hou mai auanei oia i kela Bila Kanawai, i hooleia iho nei no ka hooponopono ana i ka uku o na Makai, a me kekahi Bila e ae e hoonohonoho ana i poe Luna nana e kukulu i na Hale paahao, o Oahu nei. Ua hooholoia. Hoopanee keia aha i ka la apopo halawai hou. Poalua, 3 Mei. Hora 10, kakahiaka. Heluhelu na hana o ka poakahi, a ua pono. Pule o Kalaka, a noa, alaila hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o W. B, Aka, i kekahi palapala hoopii a kekahi mau Luna malalo o ke Kiaaina o Kauai, no ka uku ole o ke Kiaaina ia lakou no ka hapaha hope o kela makahiki i hala. Hooholoia ma ke noi o Bona i kokuaia e J. W. H, Kauwahi, e haawiia keia palapala hoopii i na Komite wae nana e noonoo na koina o ke Keena Kalaiaina. Heluhelu mai o Kiha i kekahi palapala hoopii no Makawao, e noi ana, e hooukuia a e hoopai nuiia ka poe hana bia, uala a me na mea ona e ae. Hooholoia e ka hale e waihoia kela hoopii ma Ua papa. Heluhelu mai o J. W. E. Maikai i kekahi palapala hoopii he 40 inoa, e nonoi ana, e hoonoaia ke kalewa a me ka maauauwa ma na alanui o Honolulu. Hooholoia ma ke noi o S. Kamakao, e haawiia i ke Komite waiwai. Heluhelu mai ka Lunahoomalu i ka palapala hoopii a F. Funk no ka aie o ke Aupuni ia ia no kona malama ana i kekahi poe lawehala ma Hilo e kakali i ka Ahahookolokolo

j Kaapuni ona kau. Hooholoia ma ka noi J. M. Smith, e haawiia i ke Komile waiwai. Heluhelu mai o Tatina i ka palapala hoik a na Komite o na aina, alanui, a me na han l hou, no ka hana e pau ai ka walaau wawa ke keena nui hookolokolo, a ua hoike pu mj i na palapala a ka poe ike i ke ano o ia ham Hooholoia ma ke noi o J. Mott Srnith, e law i ka hoike a ke Komite, e hlo ko ka hale pau i Komile e noonoo i keia mea i ka I apopo. Heluhelu mai o Tatina, ka Lunahoomalu na Buke helu i ko lakou palapala hoike no k poho o na dala ia Hapuku (E. Hunt) o k Ahaolelo i kela makahiki i hala, no ka aie i E. W. Clark $55.00 a no ke pai ana i ka han o ia Ahaolelo ma ka Polunesia he $116.2.: Eia ka manao o ke Komite, e uku no ke ai; puni i keia mau aie. Ua aponoia ka hoike ke Komite. Hooholoia, e kauoha ka hale ka Lunahoomalu o na Buke helu, e kikoo keia mau dala i ke Kuhina waiwai o ke Aupun Heluhelu mai ka Lunahoomalu i kekal palapala mai ka hale Ahaolelo Alii mai, lioike mai ana, ua hooholo loaia ka Bila Kf nawai e hooponopono i ka nui o ka Poeik( hoia e na Makaainana, ua hoololiia nae keks hi huaolelo ma ka olelo Beritania, a ua ho( komoia ka huaolelo “ inclusive ” ma ka olel Beretania. Hooholoia ua pono kela hoolo ana oka Ahaolelo Alii. Hooholo loaia u Bi!a Kanawai .la. Hoike pu mai ika ka Ahs olelo Alii hooholo ana i ka Bila Kanawai e k( kua ana i ke Kuhina Kalaiaina no ke poho i A. W. Parsons e like m.e ka hooholo hope an o keia hale. Heluhelu muaia mai e Pana a me Maiki he mau Komite wae i ka Bila Kanawai j hookapu ana i na puaa a me na kao hele wal ma na Alanui o ke kulanakauhale o Honoluh j Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau kokuaia e Pana, e heluhelu aluaia keia Bil 1 i ka la apopo. Heluhelu mai o Pana i ka Palapala hoike I na Komite wae i noonoo ai no ka palapal hoopii a Lota Kainehameha no kona mau a na i haule e hookomo i ke kuleana imua or Luna Hoona. Eia ka manao oke Komite, ae aku i keia noi o Lota Kamehameha. I heluhelu mai la i ka Bila Kanawai kokuai Lota Kamehameha a lakou i hoomakaukau a Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau apono aku i ka hoike a ke Komile, a e heli helu aluaia keia Bila i ka poaha. Heluhelu mai o Ipane he Komile wae u kona ninau ana i ke kumu o kc pai ma k olelo Hawaii i ke Kanawai o ka nui oi Makai i hooholoia i kela makahiki. Ua par mai ke kakauolelo i ke Kuhina Kalaiaina, i haawiia no e pai, aka, aole i paiia. Heluhelu mai o Funka he Luna o ke K' mite wae, i ka palapala a ka Lunakanaw kiekie no ka poino a me ke poho o Kalao me Kaakepa, i ka pau ana o ko laua waiwai ke ahi a na luina hoohaunaele mamua ak 1 nei. Hooholoia rna. ke noi oS. M. Kamaks e hoihoi aku ka holo i ka palapala a ka Lun: kanawai Kiekie i ke Komile, a pau i ka um hiia, alaila hoike hou-mai.

Heluhelu mai o S. M. Kamakau i ka palaila hoike a ke Komite o na ia kapu a me ka la Kanawai o kela makahiki i hoomakauluia no ka hoonoa i na ia kapu o na konoki. Hooholoia, e heluhelu aluaia kela Bila \a poaha. Heluhelu mai o Lopikana i ka palapala a i Lanakanawai kiekie i palapala mai no ke le a ke kue ole L kc Kumukanawai o ka :la Kanawai e hookapu ana ike komo ana o i kakauolelo iloko o ka Ahaolelo o ka Poei)hoia. Hooholoia, e unuhiia kela palapala a ka olelo Hawaii, a e kopeia ma ka Buke ooolelo o keia hale. Hooholoia, e hoopa2G loaia ka noonoo ana i kela Bila Kanawai liookapu ana i na kakauolelo, aole e komo i i Ahaolelo o ka Poeikohoia. Hoolaha o Tatina, e heluhelu mai ana oia 3 Bila Kanawai e hoololi ana i ka pauku 77 ke Kumukanawai, a ua aeia. • Hooholoia ma ke noi o Pana, e kohoia i omite wae nana e kii aku i na Buke helu o • c Aupuni no na palapala aie o .lohn Ric6rd ka waihona dala Aupuni. Kolioia o Funk, laikai a me Kauwahi. Helnhelu mai o E. P. Bond i kekahi Bila Kaawai no ke koho ana i mau Komisiona nana noonoo i kukulu i na hale Paahao Oahu ei. Hooholoia ma ke noi o Tatina, e heluehi aluaia kela Bila ma ka la apopo. Heluhelu hou mai o E. P. Bona i ka Bila anawai no ka uku ona Makai. Hooholoia la ke noi o C. R, Bishop i kokuaia e Tatina, kapaeia na nila, a e heluhehi aluaia ano. looholoia ma ke noi o loane i kokua e S. M. Jamakau e haawiia i ke Komiie o ka hale no, aua Komile ko ka hale, Ilooholoia ma ke oi o Lopikana, e lilo ko ka hale i Komite e oonoo hou i keia Bila i ka ]>oano. Hooholoia, ua ae aku ko ka hale a pau e olo S. M. Kamakau i Lahaina no ka hooolokolo kau kaapuni. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau c lo o J. W. H. Kauwahi i Luna Komite o ka lahiai ma ko Kamakau wahi. Hapai i na hana i hoopaneeia. Hooholoia ma ke noi o īoane, e lilo ko ka hale Komile ano, e noonoo i ka Biia Kanawai o a Koa. Ua heluheluia ka Bila, a noonoo ui ko ka hale. Eia ka mea i hooholoia. E oopanee loa ia ka noonoo ana i keia Bila. Hooholoia ma ke noi o Pana e lilo ka hale Komile e noonoo i ka Bila Kanawai no ka oohaunaele o na luina o na moku malihini e ku mai ma na awa ku moku o keia Pae ina. Komite nui ko ka hale. Eia ka mea i ooholoia, ua maikai ka Bila. Hooholoia ma e noi o Lopikana, e kope maikaiia keia Bila, e heluhelu akoluia i ka poaha i ke kolu o a manawa. Hoopanee apopo halawai hou. Poakolu, 4 JMei Heluhelu mai o W. K. Kailihaona i kekahi alapala hoopii o Waimea, Kauai, he 73 inoa, noonoi ana, penei, * • E hookapuia ka hoolimalima ana o na onohiki i ko lakou mau aina me na haole a le ka poe e ae. 2. E hoonoaia na puaa a me na kao e holo ale ana ma ke kuahiwi.

Ua haawiia keia palapala hoopii i na Komite o na aina, alanui a me na hana hou, Heluhelu mai o G. W. Lilikalani i kekahi palapala hoopii no Koloa, Kauai, he 30 inoa, e nonoi ana, E kauia i kanawai no na laau o kuahiwi, e like me ke kanawai o ka ia hoomalu. I hookahi no laau hoomalu o ke konohiki. Ua haawiia keia hoopii ike Komile o na.aina a me na hana hou. Heluhelu mai ka Lunahoomalu i kekahi palapala mai ka hale Ahaolelo Alii mai, e hoike mai ana, ua hooleia ka Bila kanawai e hoololi hou ana i na kanawai e hooponopono ana i ke kuai liilii ana i ka rama ma ke kulanakauhale o Honolulu nei. Ua aeia o Pana e heluheu mai i kekahi Bila kanawai no ka imi ana i na luina mahuka ona moku malihini. Hoolioloia, e heluhelu aluaia i ka poalima. Ua aeia o Tatina e heluhelu mua i ka Bila Kanawai no ke kuai kudala. Hooholoia e heluhelu aluaia ma ka poalima. Hapai ina hana i hoopaneeia. Pīooholoia e lilo ko ka hale a pau i Komite i keia wa, e noonoo i ka mea e pono ai ke keena Nui. Hookolokolo e Ahaolelo nei. Noho o Lilikalani i kokua o ka noho hoomalu, a ua Komite ka hale. Ua heluheluia na palapala aku a me na palapala mai o ka poe noiau i hoike mai i ka mea e pono ai ka lohe. Aeia o Meka, e hui mai me na Komite o ka hale e noonoo pu. Hoole o Meka, aole pono ke kau i ke one ma ka papa maluna iho, no ka nawaliwali ona papa, e hiolo mai paha. Hooholoia ma ke noi o Tatina, e kapiliia i papa koehi maluna o ua Keena nui nei, e pili nae me na papa o na puka aniani maluna. Hooholoia e kauohaia ke Komite Waiwai e noonoo i puu dala e paa ai kela hana. Hoopauia ke Komite o ka hale. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai no na puaa a me na kao e hele wale ana ma na alanui o ke kulanakauhale o Ilonolulu. Hooholoia e lilo ko ka hale a pau i Komite i ka la apopo. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai no kc ko- j ho ana i mau Komisiona nana e nana a e nooi oo ka pono o ke kukulu ana i na hale- | paahao o Oahu nei. Iloololi ia ma ke noi o | C. R. Bihopa, e lilo ko ka liale i Komile i keia j wa e noonoo i keia Bila. Hooholoia e heluhelu pakahiia na pauku, a ua heluhelu pakahiia mai ka mua a i ka hope, a hoololiia me ka hooponopono ana. Hooholoia ma ke noi o L. S. Ua e kope maikaiia a e heluhelu akoluia ike kolu oka manawa. Pau a hoi nui. Poalia, 5 Mei, Hora 10 o kakahiaka. halawni hou ka Hale Ahaoleio o ka Poeikohoia. Heluhelu ka mooolelo o ka la inehinei, a ua aponoia Pule o Kalaka a noa, alaila hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o W. E. Pii, i kekahi palapala hoopii na Keawehano mai, e nonoi ana, e aeia aku oia e hookomo i kona kuleūna aina ma Makiki imua o ka Poe Hoona kuleana, no ka haule, aole i hookomoia mamua. Hooholoia, e haawiia keia palapala hoopii i na Komile wae i kauohaia i noonoo no na aina haule o Lota Kamehameha, a hoike mai.

Heluhelu rnai o C. R. Bihopa, ka luna o Kohala, ke palapala hoopii na Kiha, no Ko* hala, Hawaii mai, e nonoi ana, e hoonohia i ekolu Puuku malama i ke dala o ke Aupuni ma ka moku o Hawaii, malalo o ka laila mau Luna i ka lawe ana i na dala hoike hapaha makahiki i ke Kiaaina ma Kailua, Kona, a no ka pilikia i ka uku aku i ua Kiaaina la i na dala elima, ke hiki aku mahope o ka la i oleloia. Itc pilikia kekahi no ka noho loa oke Kiaaina ma Kona, aole kaapuni makahiki e ike i ka hemahema o kona poe makaainana a me kana mau Luna. Hooholoia me ke noi o Pana i kokuaia e L. S. Ua, e haawiia kela palapala hoopii i kekahi Komitc wae.— Ua kohoia o Pana, Kaona a me Laanui i mau Komite wae e noonoo a hoike mai. Heluhelu mai o loane i ka Papalapala Hoike a ke Komile wae i kauohaia c noonoo no ka palapala hoopii a ko Maui, no ka hookaumaha o ke Kiaaina a me na Luna malalo ona i na elemakule a me na mea nawalewale a ma na mea keiki lehulehu i hookuuia e ke Kiaaina nuia, i na auhau kino Poalua; ua lana nae ka manao. o kc Komite no ka palapala ana mai o ua Kiaaina la, aole oia e hana hou pela ke hoi aku, aka e ao aku oia i ua poe Luna la, c pau ko lakou hana ana pela. Eia ka palapiila mai o ke Kiaaina, ke waiho aku nei imua oka hala. Hooholoia, ua pono ka hoike a ke Komile. Heluhelu mai o Pana i ka Palapala Hoike a ke Komite wae i kauohaia e ninau i ke Kuhina waiwai i ka nui o ka aia o John Ricord ka Loio Nui o ke aupu i mamua, ana i aie ai i keia aupuni i kona wa e noho ana maanei.— Ua palapala mai ke Kuhina waiwai i ka nui 0 kona aie i keia Aupuni, i na dala .92,000 ke kumu paapu me ka uku hoopanui, mai ka la 19 o June 1847 a hiki i keia wa, a ke mau nei no ka manaooke Aupuni e uku mai oia i aie la. Eia ka manao oke Komite. E hoopau ke Aupuni i ka aie o John Ricord, no ka mea, ua kokua nui no oia i na hana o keia Aupuni i kona noho Loio ana.a me kona noho ann i Kokua Lunakanawai Nui no-ka Moi, me kahi uku haahaa loa, no ka mea, aohe ana waiwai aohe hoi ana dala c noho la i keia wa mai kona haalele am i keia Pae Aina, like pu kona poho mc ke poho o na mea e ae i hele aku i ka imi dala ma Kalilomi, aele paha e hiki ia ia a uku mai. Ma kc noi oL. S. Ua, hooholoia, ua aponia ka hoike a ke Komite. Heluhelu hou mai o Pana i ka Bila Olelo Ae Like a ua Komile nei i hoomakaukau ai e hookuu aku ia John Ricord mailoko aku o kda aie i ke Aupuni i na kala 92.000. Hooholoia ma ke noi o Pana i kokuaia e loane, e nnuhiia ka Bila Olelo Ae Like ma ka olelo Hawaii a e heluhelu aluaia i ka la apopo. Hapai i na hana i hoopaneeia. Heluhelu aluaia ka Bila kanawai e kokūa ana ia Lota Kamehameha no kona mau aina 1 haule i ka Mahele a imua o ka Poe Hoona. Hooholoia ma ke noi o J. W. E. Maikai. e lilo ka hale i Komite e noonoo i keia Bila ano. Heluhelu pakahiia na paiiku a hiki i ka hope. Like ole ka manao oka haie. Ka manao o Pana ma, e pono no ke ae aku i ke-

ia hoopii a Lota Kamehamha, no ka mea, he oiaio kona poino a me kona poho i hoopii mai nei, a no ka mea, ua maopopo he kumu pono ka kona hoopii ana, he ana apiopio kona i kela wa. a no ka hemahema o kono Kahu Waiwai kekahi, a e hiki no ke ae aku i hoihoiia kona waiwai ia ia, a ino ole ka manao. Eia ka manao o Bona, aole paha c hike e ae aku i keia, malama paha ua lawe kc Aupuni. Poalima, 6 Mei. Hora 10 kakahiakn, halawai hou ka Poeikohoia. Heluheuia ka olelo o ka la inehinei, a ua aponoia. Pule o Kalaka a noa hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o Lopikana i ka palapala heopii a S. Keaweiwi kekahi Luna Makaianana o Lahaina iloko o keia hale, no kona pilikia a me kona poho i ka wawahiia o kona rnau hale a me ka lilo ana o kona Apana aina i ke Alanui hou o Lahaina. Koi mai oia e uku ke Aupuni ia ia i .$400,00 Hooholoia ma ke noi o Tatina i kokuaiae Maikai, e haawna ke!a palapala hoopii i na Komite wae i kohoia nana e noonoo i na Koina o ke Keena Kalaiaina. Heluhelu mai o Bona i ka Palapala Hoike a ke Komile Waiwai, no ke kauoha a ka hale e ninau i ke Kuhina Kalaiaina no ka nui o kahana a me ke dala i loaa a i lilo aku ma ka Alanui. Ua haawi mai ke kuhina Kalaiaina i ka Palapala Hoike o ka Auhau Alanui, e hoike ana i ka nui o na Apana hana Alanui, a me ka nui o ke dala loaa a me ka lilo aku. Ua aponoia ka Hoike ake Komile Waiwai. Heluhelu mai o Pana i ka Palapala Hoike a ua Komile wae i kauohaia e noonoo no ka palapala hoopii a Keaueehano, a me ka hoopii a kekahi poe e ai e nonoi ana e aiia e hookonio hou iko lakou mau kuleana. Eia ka manao o ua Komile la, E waihoia ma ka papa ka lakou mau palapala hoopii. Hooholoia ma ke noi o E. P. Bona i kokuaia e C. R. Bihoj>a, e waiho puia ma ka papa kaPalapala Hojke a ke Komite me ka palapala hooj)ii. Heluhelu mai o J. W. R. Maikai i ke Palapala Hoike a ke Komile Wae i kauohaia e noonoo i ka Bila Kanawai e hoololi ana i ke Kanawai no ka Aihue ana i ka waiwai i Iw.uohaia e malama. Eia ka manao o ua poe Komke.Ia, £ waihoia ua Bila Kanawai nei ma ka paj»a. Aponoia ka Hoike a ke Komile, a ua hooholoia e waiho ma ka j)apa. Hoike mai o J. M. Srnith, he Lunahooma!u o ke Komitc wne i kauohaia e noonoo no na j)auku haole o ke Kanawai Alanui mua e hookomo iioko o ka Bila Kanawai Alanui hou akoakoa i kahi hookahi. Ua makaukau ke Komile i kela mau Pauku. Hooholoia e Konjite ko ka hale i ka la apopo. Hooiaha o C. Pv. Bihopa, e heluhelu mai ana oia i kekahi Bila Kanawai no ka Hale Wai oke Aupuni ma Honolulu uapo. Ua a r iia. Hoopaka mai o G. M. Lopikana i kona manao, e hoopuka mai ana oia apopo i kekahi olelo hooholo, e pili ana i ka hoololi hou i na Kuikaki o keia Aupuni rne na Aupuni e, i mea e pono ai ka auhau dute; Ua aeia.

Hooholoia ma ke noi o I. W. H. Kauwahi, e koho ia i mau Komite wae e ninau aku i ke Kiaaina o Oahu, e hoike mai i kana malama ana, hana ana, kuai ana paha, hoolilo wale paha i kehahi o na Aina o ka papu o Honolulu i haawiia ia ia e malama e ka Ahaolelo ka M. H. 1848. Ua kohoia oS. P. Kalama, S. Kipi a me G. W. Lilikalani i mau Komile wae e ninau. HooIahnoG. M. Lopikana, e heluhelw mai ana oia i kekahi Bila Kanawai e hoomahuahua ana i ka auhau dute mai Kina mai na aina Kuikahi ole e ae me keia Aupuni e like me ia. Hapai i na hana i hoopanee ia. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai no ka imi ana i na luina mahuka o na moku malihini. Hooholoia ma ke noi o Pana, e kope maikaiia keia Bila a e heluhelu akoluia i ke kolu e ka manawa i ka la noa. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai e hoololi hou ana i ke Kanawai o na Palapala Ae i ke kudala. Hooholoia ma ke noi o Pana, e haawiia keia Bila, e Komite ko ka hale a pau i ka la apopo. Heluhelu aluaia ka Bila Olelo Aa Like e kokua ana ia John Ricord, e hoopau wale aku ke Aupuni Hawaii i kona aie i keia Aupuni i na $2000,00 Hooholoia ma ka noi o loane i kokuaia e J. M. Smith e haawiia keia Bila Ae Like i ke Komile o ka hale a pau i ka la noa. Heluhelu akoluia ka Bila Kauawai e hoonohonolio ana i mau Komisiona no ke kukulu ana ona Halepaahao oka IMokupuni Oahu. Ua hooholo loaia keia Bela Kanawai. Hopau keia halawai i ka la apopo. Pau a hoi nui. Hale Alii. Poakahi, 2 Mei. Halawai i ka hora 12. Olelo o Limaikaika, he mea hoakaka kona. Ua lohe oia, ua hoohalahala kekahi mau Alii, no ka hoole loa ana o keia hale i ka bila no ka hana i ka waina, i ka poalima ; no ka mea, ua hoole wale ia me ka hooj)aapaa ole, a me ke akaka ole o ke ano. Aole. ona manao e hoole ika hoopaa|)aa no ia bila ; eia wale no kona manao hoole, o ka hoopaapaa kupono ole, o Wale laua me Kauka no ia bila. Ina hoi makemake kekahi e Kamailio no ia bila no ka hana i ka waina, e hookomo hou mai no, a e hooj)aapaa no. Olelo o Liholiho, ina nona keia olelo, eia wale no kona manao, ua hoole na’lii i kela bila me ka ike ole ike ano. Pau keia, heluheluia ka bila no na Lunamakaainana, kukaia a hooholo loa ia. Pau ia, hooholo loa ia ka bila e wehe i ka pilikia o ke Kuhina Kalaiaina, no ka poho o ke dala o Parsons $899, no ke aupuhi ia poho, aole no ke Kuhina. Pau ka halawai. Poalua, »3 Mei. Halawai ika hora 11. Hoopuka mai o Liholiho i ka palapala hoopii o Hoomanawanui, he wahine, no ka lawe ana o Tolabota i kona aina ma Honuaula, Maui. Haawiia keia hoopii i ke Komke, o Lota, J. li, Kauka Kornite. Hoopukaia mai ka bila noloko ae o ka hale Makaainana, e hooponopono i ke kuai liilii i ka rama. Olelo o Liholiho, ua kue oia i keia bila, a nolaiia e ninau koke ka Paresidena “e

hooleia anei keia bila?” Olelo o Limaikaika, alia e hoole a olelo ma ka maikai o ka bila. He bila maikai keia, e hooponopono i ke kuai rama, i malnhia keia kulanakauhale; ua hooemi i na hale kuai liilii i ka rama mai 12 a 8; pono loa ia; e pani i na liale kuai rama i ka |jora 7o ka po. Hoole o Liholiho i ka hoopaapaa no keia bila, e ninau koke. no i ka haīe, “e hooleia anei keia hi'a?” Aole hoopaapaa, kokua o Wale ia Liholiho; kokua o Kauka, ia Limaikaika. Nolaila, ua hooholo ka Paresidena e ninau me ka hoopaapaa ole, o ka ninau no ia a hooleia ka bila. Heluheluia kekahi bila o na Lunamakaainana, e hoi nui na luina maluna o na Moku i ka napoo ana o ka la; a waihoia, a poalima hapai hōu. Poakahi, IVIei 9. Halawai i ka hora 12; heluheluia ka bila e hookohu ana ia Metcalf, Lee, a me Paike, i mau luna e kukulu i mau halepaahao ma Oahu nei; no na lawehala kane kekahi; no na lawehala wahme kekahi. Hoopuka n)ai o Kauka i kona manao, aole pono na ka Ahaolelo e koho ia mau luna; na ke Kuhina Kalaiaina me ka ae o ka Moi iloko o kona aha e koho ia mau luna. No ka mea, oia ka ke Alii hana. Kanalua o Liholiho iko Kauka. He oiaio no, wahi ana, na ke alii e koho i na luna e hana i na halepaa-’ hao. Aka ma keia mea okoa aole hewa ke' koho ka ahaolelo. Pela no ko Wale. Kokua o M. Kekuanaoa ia Kauka, a me kekahi poe eae, u ma ka ninau ana, ua hooholoia ko Kauka, na ke Kuhina Kalaiaina i koho i na luna nana e hana na halepaahao. Hoike mai o Wale i pauku hou, i komo iloko o keia bila, aua hooholoia no. Pau ka halawai.