Ka Elele, Volume 8, Number 21, 17 December 1853 — KE KANAWAIHOU. [ARTICLE]

KE KANAWAIHOU.

Na ke Aupuni. BILA KALAIWAIWAI No ka makahiki e hoomaka ana i ka la mua o Aperila, M H. 1853, a e pau ana hoi i ka la hope o Maraki, M H. 1354. HOAPONOIA IUNE 29, 1853. E hooholoia e ke Alii me na’Lii a me ka Poeikohoia iloko o ka Ahaolelo ka'u Kanawai. Pauku 1. O na dalā Ekolu haneii me umikumamakolu tausani, ewalu haneii me kanaono, me kanawalu keneta ($318,866.80) e hookaawaleia, a ma keia Kanawai ua hoo- - kaawaleia no, nolok’o ne o nā dala loaa mai o keia makahiki e hele nei, a noloko ae hoi o na dala e waiho nei i ka Waihona, a e loaa mai ana paha mamua mai o ka la kanakolu kumamakahi o Maraki, M. H. 1854, no na mea lilo o na Oihana a ke Aupnni, a me na Hana Hou i hoakakaia mahope ae nei. 0 na koena dala a pau a me na dala i Iilo ole aku malalo o na haawina o ka Bila Kalaiwaiwai i hoōholoia i ka lā 15 o lulai, 1852, i hoakakuia mahope ae nei malalo o ke poo o ‘ōia koena haawina o 1852, e ukuia āku no ma na mea a lakou i haawi mua ia’i. Koena Haawina o 1852, Haawina 1853, O na dala $25,383.33, ua kookaawaleia no KO K A MOI No ko ka Moi Dala pōnoi, - - - - 10,000 “ “ “ “ Hanohano Alii, - - 4,000 “ “ “ “ Kahuna Lapaau, 500 2,000 “ “ “ Haku Puuku, - - - 1,000 “ “ “ Wahine Dala Ponoi, 1,000 “ ka mea Kiekie, ka hooilina oka noho Alii. - - - 2,000 “ “ “ “ L. Kamehameha, ----- Hoakukamalu, - - - 800 “ C. Kanaina, ------ .133 33 800 “ K. Kapaaken, ----- 200 “ 800 “ Namakeha, --- -- ------ 800 “ Kaeo, -------- 800 “ ke kākauolelo oka Ahakukamalu 500 “ kela lilo keia lilo oia Aha, -- - 50 O na dala $56,335.87, ua hookaawaleia no KA OIIIANA KALAlAlNA. Uku makahiki o.ke Kuhina, - - - - 4,000 “ “ “ “ Kakauolelo mua, - 2,000 “ “ “ “ “ “ “ alua, - 1.800 “ “ “ “ Kiaaina, Oahu, - 2.500 “ “ “ “ “ “ « Maui, - 1,500

“ “ “ “ “ Kauai, 1,000 - 1,200 I “ “ “ “ “ Hawuii, 58-3 - 1.200 O ke koena o ka liaawina o ka makaliiki | 1852, $585, e waiiioia a lioopouoponoia kona Buke Helu me ke Kuhina Waiwai, ‘ makahiki o ke Kakauolelo Kiaaiua, Oahu, - 400 “ “ “ “ “ “ Maui, - 400 “ “ “ “ “ Hawaii, 200 - 200 “ “ “ “ “ “ Kauai, - - - 200 “ “ “ “ “ o ka Makeke o Honolulu, 1,000 1,000 Nfo ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu. 800 “ Na makai ma Oahu, - - - - 15,000 “ “ “ “ Maui, ----- 5.000 “ “ “ “ Hawaii, - 1.358 2,500 “ “ “ “ Kauai, - - 892 87 600 O na dala a pau no iia makai e kikowia no 3 ka Ilamuku, a e hooliloia aku e like me kola manao he pono; a e hoike hapaha makaliki oia i ke Kuhina Kalaiaina no kana hooilo ai a i kela mau dala no ke ola o na Lavehala, e huipuia me na loaa ma ka lakou lana ana. ----------- - 7,000 “ na kanaka hoounauna me ke kiai no .lonolulu Hale, - -- -- -- -- -- 450 1 “ ka Luna Lefa, - -- -- -- - 600 “ “ makai Nui o Kauai, - 350 400 “ na Kahuhalepaahao o Kauai, - 600 “ “ mea palapala o ka Oihana me kela nea keia mea, - .- -- -- -- -- 700 “ “ ke Ana aina Aupuni, - - - 600 O na dala $11,150, ua hookaawaleia no ca Hale Paipalapala o ke Aupuni, Uku makahiki o ka Puuku, - - - 2,000 “ “ “ “ Luna Pai, - - - - 1,500 “ na kanaka me na keiki hana ma ia mle, - 5,250 Pai ana i na Kanawai me na Palapala hooaha a keia Ahaolelo, ------- 1,200 Kuai kepau, - -- -- -- -- -- 800 Kela mea keia mea, ------- 400 O na dala a pau i loaa mai e ukuia no ! iloko o ka Waihona, O na dala $7,960.00, ua hookaawaleia no i KA OiMA.NA NO KO NA AINA E. Uku o ke Kuhina, ------- 4,000 “ “ kona kakauolelo, - - - - 1,500 “ “ “ Unuhi olelo, ----- 500 “ “ ke Komisina ma Ladann, 800 “ no ka ia la mau palapala, - - - 200 No na Lilo o ko ka Moi mau Luna ma ua aina e, - - - -- -- -- -- -- - 360 “ na Leta no na nina e mai, - - 100 “ “ rnea palapala me kela mea keia nea, -------- 500 J na dala $27,361.00, na hookaawaleia no , ka OIMANA WAlWAI, Uku o ke Kiihina, - - - 133 34 4,000 “ “ ka Luna kakau i na Bnke FIeln Aupuni, ------------- 2,000 “ “ “ Luna Leta Dute, Nui, 3,000 “ “ kona kakauolelo, - - - - 1,500 “ “ “ malaina waiwai, - - - - 500 “ “ ka Luna Awa, Honolulu, - 500 No ko ka Lima Dute Nui mau mea palapala l me kela mea keia men, ----- - - 600 Uku o ka Luna Dute, Lahaina, • - 1,500 “ “ “ “ Awa, ------- 500 1

“ “ ke kiai, - . 500 “ “ “ “ “ Honolulu, - - 1.000 “ “ na “ “ ma na wahi ku moku e ao, koe o Honolulu me Lahaiua, - 1.500 110 na kukui ma Lahaina, - - 225 1 Uku 0ka Luna Auhau, Honolulu, - 600 Ewa, Waianae, ------ 350 Waialua, 300 Koolauloa, - -- -- -- - 300 Koolaupoko, ------- 300 Lahaina, - -- -- -- -- 500 Hana, - - - - 400 Wailuku, - -- -- -- -- 350 Makawao, -------- 300 Molokai, - - - - 350 Lanai, 100 100 Hilo, 150 400 Puna, 150 300 Kau, 150 300 Kona Hema, - - - - 100 200 “ Akau, 200 200 Uku o ka Luna Auhau Kohala Hema, 150 200 “ Akah, ------- 75 250 Hamakua, ----- 300 300 Waimea Kauai, -•> 250 200 Koloa, ------ 200 200 Puna, - 200 Koolau, ------- - 100 Hanalei. . .. . . 250 200 Niihau, . >. ..... . 80 100 Koena aie i na L. auhau Kauai i ka la 31 o Maraki 1852, 14 110 na niea palapala 110 ka Oihana me kela mea keia mea, 400 Koena aie i na L. auhau Hawaii i ka la 31 o Maraki 1852, 33 66 0 na dala $47,735.04, ua hookaawaleia no kaOIHANA AOPaUaPALA. Uku o ko Kuhina, ‘. 4.000 “ “ ke kakauolelo, . 325 01 1,500 110 kc ola o ke Lula Nui ] Lahainaluna, 6,000 “ ke kapilipili ana i kolaila mau i hale, 3,500 “ na Buke Hawaii, oka palapala honua ; no kekahi, . . 1,000 “ ka Elele Hawaii, me ka pai ana ina Kanawai me na hoolaha Aupuni iloko . olaila, 500 “ na mea palapala, me kela mea keia mea, 400 “ na kula ma ka olelo Beritania no na keiki Hawaii, . 1,500 “ ka helu ana i na kanaka o keia Au- | puni, 1,200 “ na laau lapaau, 1,000 O ka auhau kula, e like me ke Kanawai, i manaoia 26,000 “ ka auhau kula o Honolulu i manaoia 800 O na dala $14,000.00, ua liookaawaleia no kaOIHANA KAUA. No na Koa, na hae a me na pu kan. aloha, 14,000 1 O na dala $53,523.28, ua hookaawaleia no ka OIHANA KANAWAl. | Uku o na Luna Kanawai o ka Aha Kiekie kahiko, 115 67

“ o ka L. K. Kaopuni Lahaina, 175 ‘ e ee e< ee ee e ‘ Hilo, ... 500 “ ee “ “ “ Kealakekua, 600 ee ee “ “ “ haole kauai, 243 99 “ “ “ “ Maoli, . . 111 18 “ “ ke kakauolelo, Aha Kaapuni, Apana 1, ........... . 500 ee “ “ “ “ 2 ... . 500 ee e; “ “ “ 3 109 39 250 ee ce “ “ “ 4 100 250 “ ka Loio Apana Oahu, 500 2,000 j ee ee e ‘ ee ee Mnui, 1,500 ee ee ee ee “ Hawaii, 72 20 600 ee ee e< e ‘ ee Kauai, 200 “ “ L. K. Hoomalu Honolulu 2,000 ee ee kakauolelo me ka mahele olelo Aha Hoomalu, Honolulu, .... 600 ee ee L. K. Hoomaluhi) Lahaina, nana no e uku i kona mahele olelo 1,200 “ “ L. K. Hoomalu, Hilo, nana no e uku i kona mahele olelo . 400 1,000 ee e ' L. K. Apana, Hilo, e noho nae oia ma Hakalau, 300 Uku o ka Luna Kaa. Apana Puna, Hawaii, 300 300 Kau,.......... 300 300 Kona 150 250 ‘ Akau, 300 250 Kohala Hema, .... 400 300 “ Akau,........ 125 250 Hamakua, 300 300 Lahaina Mauai, .... 150 500 Wailuku, . • 300 400 Hamakua, . 400 300 Kahakuloa, .... 143 77 250 Hana, ......... 400 300 Kaupo, 300 300 Honuaula, 125 250 Koua Molokai, .... 150 250 Koolau, 250 Lanai, 200 Honolulu Oahu, 1,000 Waikiki, 500 Ewa, ........... 300 Waianae, ......... 200 Waialua, 300 Koolauloa, 300 Koolaupoko, ....... 350 Waimea Kauai,. . . . . 250 250 Hanalei, . 150 250 Koolau, ........ 58 200 Puna, . . . 250 250 Koloa, -. 250 300 Niihau, . 66 67 100 , no nalilo o ka Aha Kiekie me ka uku i na | dutc a ko ka Mnkai Nui, nā ke kakauolelo o ! ka Alia e Kikoo aku. . . 2.500 : no na lilo o ka Ahakaapuni Ap. I, Oahu na i ke kakauok lo o ka Aha e kikoo aku, . 500 “ na lilo o ka Ahakaapuni, Ap. 2, Maui ua ka L. K. Peresidena o ia Aha e kikoo aku. 1,200 “ na lilo o ka Ahakaapuni Ap. 3, Hawaii na ka L. K. Peresidena o ia Aha e kikoo aku, L000 ’na lilo o ka Ah,-ikaapuni Ap. 4, Kauai, na ka L. K. Poresidena o ia Aha e kikoo aku 250 “ na mea palapala no ka Ahakiekie a me na Ahakaapuni, na ke kakauolelo o ka Aha

kiekie e kuai aku a e haawi aku, . . . 600 “ ke Kuai Buke Kanawai, .... 500 “ “ Koena aie inaL. K. Apana Hawaii, Mar. 31, 1852, .243 75 “ na Hoopii Kalaima, e kikooia eka Loio Ap. me ka ae pu ka L. K. Kiekie. . . 250 A e uku hoi ke Kuhina Waiwai i na haawina i oleloia malalo nei, i hoomaopopoia ma he Kanawah No ka uku inakahiki o ka Percsidena o ka Ahakiekie, i oleloia ma ke Kanawai no na Ahahookolokolo o ka la 3 o Djkemaba, 1852, 5.000 “ ka uku makahiki o na L. K. Kokua o ka Ahakiekie i oleloia ma ke Kanawai no na Ahahookolokolo o ka la 3, o Dekemaba 1852, 4.000 Uku niakahiki o na L. K. Kaapuni, Oahu, 1.000 “ “ “ “ “ “ “ Maui, . 1,000 “ “ “ “ “ “ “ Uawaii, 2,400 “ “ “ ka “ “ “ Kauai, 1,500 “ “ ke Kakauolelo o Ahakiekie, 1,500 Koena aie i ka Peresidena o ka Ahakiekie, 333 33 “ “ “ im L. K. Kokua, 333 33 “ ka L. K. Kaapuni Hilo, 100 “ “ “ “ kealakekua, 100 “ “ “ “ Kauai, ... 166 O na dala $10.150, ua hookaawvdcia no ka POE LUNA UOONA KULEANA AINA. Uku o ka Hope Peresidena, 2.500 “ ke kakaolelo mua me Luna, 2,000 “ “ “ “ alua, 150 1,500 “ no na kakauoklo e ae. na ana aina na mea palapala, me kela mea keia mea. e kikooia e ka Peresidena; o na loaa a pau hoi e haawiia iloko o ka Waihona, 4,000 O na dala $32,702.27, ua hookaāwaleia no na IIANA HŌU A KE AUPUNI. Uku o ka Liina, aia no hae i ka manao o ke Kuhina Kalaiaina, 662 33 2,500 “ oka nmlama Waiwai, 600 “ “ na Luna Alanui, . 894 80 2.500 Kuai ka Lako no na Hana Hon, me ka lako a pau e waiho hei, o na loaa a pau e huipula no me keia mā na Buke Helu dala 3,304 69 Na lilo no kela mea heia mea, huipuia na loaa a pau me neia ma na Buke Helu dula. 2,021 42 Kapilipili ana i na hale Aupuni, . . . 3.500 Hana ana i Papa kehi hou ma ke keena o ka Ahakiekie, ] 200 Pale Kai Lahaina, 1 .000 Kuai i na mea hana Alanui, pauda, me kela mea keia mea e lako ai ia hana,. . . 1,500 Koena aie ma ka hale oka Luna Awa, 48 16 Koena aie ma na Luawai, Honohilu, 120 87 no na Halepaahao Oahu, '$25,000, e kikoeia nae noloko ae o na dala o ke Aiipum no ka makahiki 1853 a me 1854, 10 000 na Halepaahao ma Hawaii. i mea e paa ai ka Halepaahao ma Kealakekua, . . 500 na Halepaahao ma Maui, no ka pa, 2,000 c: :: “ “ Kauai, 350 “ ke Awa me na Uapo, Honolulu 1,000 O na dala $31,566.01, ua hookaawaleia no KELA 1,11,0 KEIA LILOO KE AUPUNI. Uku hoolimalima o na Uapo, na G. P. Judd, 83 34 1,000

“ “ o Honolulu Hale, “ Ua Moi, 1,000 “ makaliiki na Rikeke waliihe . . 800 “ hoolimalima nana no ua dala $5,000 500 “ makahiki na Eseia Kipa, . . 40 ,240 Aha Hui Mah-ai o ka Moi, 500 Uku hoopai e hoiiioi na John Cavanagb, 250 Uku ia A. B. Bale no ka lilo i ka moku. “Kete,” 28 “ na Kahauolono, no kona hale i pau i ke ahi ma Ewa, i lilo mai hoi na ka hana a ke Aupani, 60 Koena Haawina o 1850, no ka moku o ke Alii, 3,500 Dala e hoihoiia ia F. Funk, no kona hanai ana i na Lawehala nia Hawaii, ... 141 Koena uku makahiki no na Kuhu Halepaahao o Kauai, mai Nov. 5, 1851 a hiki i Mar. 31, 1853, 850 Pai ana a me ka Ilumu ana i na Kanawai o na makahiki mamua, na Kakele me Kuke, he aie ia laua, 837 54 Koena aio ia Hoohua, ka L. Auhau mamua ma Kohala, : 215 75 na aie aku o ka Waihonawaiwai, . 822 39 no ke kakaUolelo o ka Ahakaapuni o Kauai, 83 33 “ W. C. Paike, he hapa o kekahi uku jp>opai, 500 Uku i ka Ilamuku, ka hapalua o ke dala loaa rnai no Kialua “Kale,” 96 no ka uku o ka mahele olelo o ka L. K. Honolulu o Hilo, mamua ae o ka la mua o Apeiila, 1853 217 38 Koena aie i kekahi mau Luna o Kanai, ia Lilikalani $75, —Kailihaona $25, —Kaele, 44,87,—aka, $61,66,. 206 53 no ka malama ana i ke ola i hookaawaleia mamua, 10,000 “ “ Ahaolelo kau Kanawai i hookaawa- i leia mamua, 8,000 “ “ Ilamuku, W. Paike. i hookaawaleia mamua, 1,500 Pauku 2. Na ke Kuhina Waiwai e hoihoi hou aku i ka Bila Kalaiwaiwai o ka niakahiki 1852, i na koena haawina a pau o ia Bi!a i hoolilo ole ia aku i ka la 31 o Maraki, 1853, a i hoakaka ole ia hoi ma ka pauku maa o neia Kanawai malalo o ke poo, “koena haawina o 1352;” a o ia mau haawina ua pau, aole hiki ke hoohloia ma n ia hope aku no na inea i i hooliloia’i ia mau dala mamua. Pauku 3. Na ne Kuhina Waiwai e uku | hou aku i na uku mau i hoakakaia ma neia ! Kanawai, e l'.ke me ka olelo iloko o neia Ka- I nawai, a Iiiki aku i ka la Iiope o Mei, M. H. 1851, ke ole e hooholoia ka Bila Kalaiwaiu ai hou mamua mai o ia la. Pauku 4. Ke hiki mai ke Kaua mawaho, ke kaua ia mai, a o ke Kipi paha, alaila e hiki no i ka Moi me ke kuka pu a me ka ae pu o kona Ahakukakukamahi, !ce iiookaawale ae i na dala e pono ai ke hookaa aku ai i na mea lilo no ia pilikia, a na ke Kuhina Waiwai e hoike liilli i nn lilo a pau malalo o ia hookaawale ana i ka Ahaolelo hou ana. Pauku 5. Aole no e ku i ke Kanawai ke uku aku a ke ae ke Kuhina Waiwai e uku ia aku noloko ae o ka Waihona i kekahi dala no na mea i olelo ole ia ma keia Kanawai, a i ke dula e oi aku ana paha i ka keia Kanawai. Pauku 6. No ka mea, aole i hookaawale-

ia ma keia B.la Kanawai kekahi haawina no ka Luna Helu, a e waiho wa!e : a kela oihanā, no'aila mni keia manawa aku, a hoonohonoho hou ia U kahi Luna Helu, l.e pono no i ke Kuhiua Waiwai e uku i na dala a pau a me na haawina a pau i oleloia ma keiu Bila Kanawai, me ka nana ole ia e ka Luna nana Helu, me ke kuee i'-aha, me ke kuee ole paha i na Kanawai.