Ka Elele, Volume 8, Number 23, 5 January 1854 — HANA PONO OLE A KA LUNA AUHAU. EWA, OAHU, 21Dek. 1853. [ARTICLE]

HANA PONO OLE A KA LUNA AUHAU. EWA, OAHU, 21Dek. 1853.

E ka Elele Hawaii; Alolia oe. Hc wahi maiiao i hu mai, ma ka hana ana a ma ka ike ana’ku i ka hana pono ole a keia Luna auhau i hoonohoia mai e noho ma Ewa nei. Oka mua. īka malama o Okatoba ame Novemaba, lohe au e kii ana na hope Luna auhau a Kekino, i na kanaka, nonadala elua o ka auhau kula, no ka makahiki 1854; e hookaa ana i ka aie o Ueia makahiki, in& kumu ao. Aole au i hoomaopopo no ka lohe, me ka ike maka ole. A hiki i ka la elua o Dek. nei, loaa ia’u kekahi kahaka, i hele ae i ka hope Luna auhau, e noho ana ma-W. o K. kona inoa, ma ke kauoha a Kekino, e hana oK. e like me kana pono. Aua haawiia mai ia ia na pepa hookuu no na $2. Pane aku o K. i na kanaka, “e haawi maioukou i ka oukou mau dala elua no na kula.” Olelo

mai ua poe kanaka nei, ua kaa no ka makou mau dala elua o keia makahiki. I hou mai la ka hope Luna a Kekino, ua kauoha mai kuu haku ia’u, e lawe no au i na $‘2, a oukou o keia makahiki, i pau l<a aie o ke aupuni, nolaila, ke lawe ia nei na $2, o ka makahiki 1854, e pau ana i keia makahiki. Pono anei keia hana ana? I ko’u manao ana, he lawe wale. Ma keia hana pono ole aka Lunaauhau, he kumu nui ia no kona hihia, a kue no hoi i na kanawai o keia aupuni, a ua kaha wale aku ma kona pono. Eia ka lua o ko’u ike. Ke kii nei na luna a Kekino i na lunakula, e haawi koke i na dala elua, no ka auhau kula, i pau ka aie i na kumukula, mai ka inalama mai o lulai a hiki i Dek. nei. Pono anei keia hana ana, ame keia kii ana i na Lunakul'a, i loaa kekaln mau dala malaila? I ko’u manao ana he kelolie maoli. Nolaila, e koino aku oc imua o ka poe hanohano a pau, e hai mai i ke ano o keia mau mea, a keia lunaauhau e hana apiki nei. Ua hooholoia anei kekahi mau kanawai, e auhau na lunakula i ka auhau kula; a me ke koi mai hoi i na kanaka, e haawi hou i na dala elua, a i eha dala no ka makahiki hookahi? Pela anei? lua pela, akiila, e hoi hou na kanaka i ka wa ia Waawaaikinaaupo. Eia kekahi. Ina e mau keia lunaauhau ma Ewa nei, alaila, e nui loa ’na ka aie o keia aupuni ina kumukula. A eia no kekahi; Oka mea i emi nui loa ai ke Dala ma Ewa nei, o ka auhau kula. no ka hookuu pau ana i na kanaka kupono i ka auhau kula; he poe kanaka ui maoli, me ka nawaliwali ole. A maloko o keia hana ana, ua hana keia lunaauhau ma ka mahaloia e na kanaka, i mea noim e paa ai; aka, o ko ke anpuni makemake, aole i hookoia. Na Ikemaka.

MAKAWAO MAUI MAKAKĪ 28, 18.33; E ka poe i heluhelu ana i ka Elele Hawaii; Aloha oukou. Ke manao nei au e hoakaka aku ia oukou i kekahi mau mea i hanaia ma Maui nei, i keia mau malama i hala aku nei. Eia kekahi pilikia i loaa mai ia’u, me kekahi poe e ae. Ua aihue ia ka makou palapala, a me na Nupepa no Amerika mai. I ka malama o Novemaba 1852, ua hiki mai kekahi mau palapala, a me na Nupepa, mai Ameiika mai i Lahina, a waihoia ma ka hale o G. D. Gower, ka luna palapala. A mahope iho, komo kekahi kanaka Hawaii iloko o kona hale; oia ka hale o Huli Swinton, ka luna nui o na kaiko mamua. A ninau aku ua kanaka la ia Gower, “Auhea ka palapala a Mi Gerina, o Makawa©.?., I inai o Mi Gower, ‘ ; Eia no. Nau no e lawe aku? Ae mai no ia, “Na’u no.” Ilaawi koke mai Mi Gower ia ia i ua mau mea la.. A loho au, ninau pinepine au i ka poe o makou i hele i Lahina, a ua hoakaka aku au i ka hana a ua kanaka la. Hoole mai koonei poe, aole lakou hele i Lahaina, anle noi aku ia Gower i ko’u palapala. A mahope, ua hoakaka au i ua mea la iloko o ka luakini; aka, aole au lohe iki. I ka makahiki hou 1853, ua ae mai no na hoahanau e liele pinepine i Lahaina, e ha-

lihali i ka eke palapala, a e hoihoi mai ia’u i | ua eke la- Ai ka malama o Feberuari, hele 1 aku o Haleole me ka eke. la manawa, ua ; hiki hou mai ka palapala, a me na Nupepa, mai Amerika mai. A kokoke hoi mai o Ha- 1 leole, komo hou iia keiki la, a noi hou aku i i ka palapala a Gerina, no ka mea, wahi ana, ua kauoha mai o Plaleole ia’u e kii aku i ka- I na palapala a e haawi aku ia ia, a ma Lahainaluna. Kanalua iki o Enosa, ka mea iakau | no Mi Gower, aka, no koha kuhi he keiki ia o Lahainaluna, ua haawi aku no. A hoi mai o Haleole me ka palapala ole, a hai mai i ika aihue hou ana oua mea la. Ua nui kuu kanmaha a me kuu ukiuki. Hoakaka wawe au ia Gower, a ia Ealuina kekahi. A i kekahi la hou aku, komo ua keiki la iloko oka hale o Gowcr, a hopu koke ia oia. A ninauia oia i kona aihue ana i ua mau mea la; hoole ia, a kuhikuhi ia hai. A mahope, ae no ia i kona aihue ana i ka palapala o’u mamua, a mahope mai kekahi. Nolaila, ua paa .oia iloko oka hale paahao. He mea kupaianaha keia aihue ana! No ke aha la ka makemake o ua keiki la i ka ,alapala, ame na Nupepa haole? Ao!e hiki ia ia ke ( heluhelu i ka olelo Beritan‘.a. Manao paha oia, he dala la iloko o laila. Aole akaka, aka, ea! e hoolohe mai oukou, he aihue keia j i oi aku mamua o ka aihue dula, a me ka lole. ) No ia mea, e hoopailua oukou i na mea a pau i ku i ka aihue palapala i paa i ka wepa. Mai poi- 1 na ia oukou ka hewa oua keiki la. E makau i i ke Akua, a e malama i ka pono a me ka 1 oiuio. Eia kekahi mea a’u e hoakaka aku ia oukou, 0 ka make weliweli ana o Mahu ma Pulehu 1 Kula. Make i ka hehiia e ka pipi kauo. He bipi hoolakaia mamua, a kuuo ma ke kaa; 0*0)0 nae i hooluka pono ia. He hana hapa e like me ko Hawaii nei ano. Noluila, ika | mokuia ana o kona kaula, lele iho la ia, hehi ; iu Mahu malulo o kona mau wawae, ua haiia kona mau iwi, a ua eha ma kē kua. A hala kekahi mau la, make iho la ia. He hoahanau aloha o Mahu, he haumana | mamua ma Lahinaluna. A pau kona nolio ' ana malaila, ua noho oia i kekahi makahiki ma Hamakuapoko, he kumu kula. Alaila, ua hele aku iu i Pulehu, a hlo aku i kumu ao malaila. A i keia mau makahiki he luna ekalesia ia, a hana no hoi ma k.a hana a ke kahuna pule. Nui kona makemake i ka Baibala. He umikumamalua kona heluhelu ana i ka Baibala mai Kinohi a Hoikeana. Nui kona makema.ee i ka la Sabati, a me ka hale o ke Akua. He hoahanau haahaa oia. Nui kana hana e pono ai ko lesu aupuni ma ka honua. No ia mea, i ko’u manaolana. ua pomikai o Mahu; 0 makou ka poe poino. E na hoahanau, e hahai kakou mamuli o ka poe oiaio i make, i halawai hou kakou me lakou iioko o ke aupuni o ka lani. Eia ka mea i koe a’u e hoakaka ai. He ano liona o keia malama o Maraki nei. Ua nui ka ua, a me ka makani, a me ke anu, mai ka la mua o keia malama a hiki mai i keia la 28. Aole Maraki i keia mau makāhiki e like me keia. Ua piha na waipuna ame na kahawai 1ka wai; aua piha loa no hoi ka honua. Nolaila, momona puha ka lepo i keia makahiki, a

e hooulu nui mai paha ka honua i kono hua. E pule nui kakou, e na hoahanau, i ninini mai ke Akua ka Huku i ka Uhane Homolele maluna o kona poe ekalesia, i huli nui mai ka poe hoomaloka, a me ka poe hewa, i o!a lakou; i wawahiia ke aupuni o Satann, a i kukuluia ke aupuni o Iesu Kiisto. J. S. Gelina.