Ka Elele, Volume 8, Number 24, 16 January 1854 — NA HEWA NUI MA KULA A ME MAKAWAO, A ME HAMAKUA, MAUI. [ARTICLE]

NA HEWA NUI MA KULA A ME MAKAWAO, A ME HAMAKUA, MAUI.

Ua ninau mai ia'u o Limaikaika ka Luna | Aopalapala. no na hewa i koe ma keia Apana. mai Huelo a hiki i Ulupalakua. Menei kona ; ninau. 1. Heaha ke ano o na hewa ma kou apana: E hoakaka lea mai. 2. Heaha na kumu o ia mau hewa? 3. Heaha na mea e hanaia ana malaila i mea e piō ai ka hewa? A heaha ka mea e pio i ole ai? 4. Heaha ka hana i koe, i kou manao, e hanaia e ka Ahaolelo a na’Iii, i mea e pio ai 1 ka hewa, a e nui ai ka pono? Ke manao nui nei au e hoakaka aku i keia mau mea, i lohe nui ka poe a pau i heluhelu i ka Elele, i hiki ia lakou e haalele i ko makou hewa, i pakele ai lakou, ko makou pilikia. Elua mea mua a’u e hoakaka aku, na mea e i pili ana i ko Limaikaika ninau. 1. Aole pa- ! ha mahuahua na hewa ma keia apana. I ko’u j manao, na emi iki no, a mahuahua no ka pono, a me ka oiaio, i kela makahiki a i keia makahiki. 2. Aole paha hiki ko olelo me ke : kanalua ole, Eia ke ano © ka hewa; a eia ke kumu, no ka mea, he mea pohihihi keia mea. O na hewa elun, o ka j)alaualelo, a me kaona, he man hewa laua a elua. Aka, owai ke kumu o lauā? O ke Akua wale no ka i ike lea. Aka, i ke manao nei au, e hai aku i ke ano o na hewa i hanaia ma keia apana i keia mau makahiki. !. Eia kekahi hewa i ikeia ma keia opana; O ka lealea ino, o ka makemake i na mea i papaia mai ma ka ke Akna olelo; O ka moekolohe, oia kona helehelena ino loa; oia ka hewa nui o keia pae aina. I ko’u manao, aole mali'u' hua loa keia hewa, ua ike pinepine no nae. O ka ona, oia kekahi helehelena o keia hewa. Aole inu pinepine a ona na kanaka i ka rama, a me ka barani, no ka mea, aol.e nui ka rama nia ko makou apana. Aka, uajnu pinepine na kanaka i kabia, i ka uwala maoli, a me ke ko, a nie ka pokn. A ona, ua nui ka haunaele, a me ka hana kolohe. O ka puhi }>aka kekahi hewa. Ua hoohiki’ na hoahanau ekalesia e haalele i ka paka, a i ko'u manao, ua haalele no ka nui. Ua puhi | malu nae kekahi poe. l’ela ko’u makau. A i o ka poe hoomaloka, pnu loa paha lakou i ka 1 puhi ia mea ino la. O ka puhi, oia ke kumu

0 ka haunaele, a me ka hakaka, a me ka moe kolohe. 2. Eia kekahi ano o ka hewa ma keia apana. Oka hoopii pinepine ike Kanawai. He mea nui loa keia, ahe mea ino loa. Ile mea ia e ilihune ai, a e hakaka ai, a e haunaele ai. Ua nui ka manawa i pau ai ma ka hoopaapaa ana ana loio. O keia hana, lie mea ia e makemake oie ai na kanaka i ka naauao, a me ka pono, a me ke ola o ko lakou poe uhane. I ko’u manao, ina aole e pau keia hoopii pinepine ana, e poho ka pono ma keia pae aina, a e lilo ka hana a ke Akua 1 mea ole. 3. Eia kekahi ano hewa ma keia apana; o ka holo kahiki o kekahi poe kamalii Hawaii. He mea ino loa keia, a he mea e polio ai. Ua nui ka pilikia o ka poe holo. Aneane like lakou me ka poe hooluhiia. Ua hana inoia mai lakou ma ka moku. Ua make kekahi poe ma ka moana; aole hoi mai kekahi poe; a o ka poe i hoi mai, ua hoi nele mai, a ua aoia lakou e hoohiki ano i ka inoa o lehova; a ua inu i ka rama, a hoowahawaha i ka pono maoli. Aloha ino ka poe holo kahiki. Ua pilikia ka lakou poe wahine, a ua hihia kekahi poe i ka hana kolohe. 4. Ua nui na hewa e ae i hanaia ma keia apana; o ka malama pono ole ia o na keiki, he mea nui loa ia; kahi aihue no i ka hai waiwai; o ka holo i ka po i na lio i aihueia; a o ka puni waiwai kekahi, o ka aie i ka hoalauna me ka ike ole i ka mea e pau ai, oia kekahi hewa ma keia apana. Pela ke ano, ka helehelena ona hewa maanei. Ahea e pau ai keia mau mea? 2. Eia ka lua o ko Limaikaika mea i ninau mai ia’u, “Heaha na kumu o ia mau hewa”? O ka naau ino heomaloka, oia ke kumu nui. 0 ke ano ia o kanaka ma na aina a pau loa. Aka, aole paha malaila ko Limaikaika ninau inai ia’u. Oke kumu paha i ikeia e kannka; Nolaila, Eia kekahi kuniu, oka pulaualelo. He kamaaina ka palaualelo ma ka honua a puni, a he mea nui ia ma Hawaii nei, no ka mea, aole he nui ke anu, aoie nui na mea e make ai na mea kanu. He aina oluolu loa keia, nolaila, he hapa ka pilikia o ka poe hana ole me ko lakou mau lima. No ia mea, na nui ka poe nohowale, a hana palupalu. Aka, o ka ooe palaualeO, hana ole, o lakou ka poe ae koke aku i ka hoowalowale ia mai. a haule lakou iloko o kela hewa,.keia hewa. Eia hoi kekahi kumu, o na hewa i ikeia ma keia apana; ka noho ana, a me ka Iiana ana a na’lii, ame na haole. U:i ikeia ka lakou hana ana. He poe inu ka nwi oia poe, inu 1 ka rama, inu barani. i ka waina,i ka bia, a me ka awa. Inu pinepine a ona. A aneane pau loa ua poe la i ke pulii paka, a pilau loa ko lakou hanu, me he halo kupapau la. A ua nui ka poe moekolohe, aole pau i ka helu. A ike ka poe makaainana i na ’Lii, a me na haole e hana ana ia mau mea, makemake lakou e hahai mamuli o lakou, e hana e like me ia poe. Pela e lilo ka hana hewa ana ’Lii, a ma na malihine maina aina e mai, i kumu no na hewa he nui wale.

3. Eia ke kolu o na mea a Limaikaika i ninau mai ia’u; “Heaha ka mea e hanaia aua ma kou wahi i mea e pio ai ia mau hewa? A heaha ka mea o pio ole ai”? Ua aoia na kamalii ma ke kula, i lilo ai lakou he poe naauao, a he poe ike i na mea e pono io ai. Ua ao pinepineia na kanaka kekahi, a ua paipaiia lakou e haalele i na mea ku i ka hewa, a e huli i ka hana, a i ka pono oiaio, i lilo lakou he poe waiwai, a i poe naanao, a i [>oe jiono, a me ka pomaikai hoi. Ua haiia’ku ka Euanelio a Iesu Kristo i kela Sabati i keia Sabati; oia ka hana nui e pio ai ka hewa a pau loa iloko o kanaka a pau, a e lilo ai lakou he poe noho malie, a he poe hana pololei, a me ka oiaio. Ma keia liana, ua emi ka hewa, a mahuahua ka pouo, ame ka oiaio. A no ka pnakiki loa oka naau o kanaka, a no ko lakou hele ole i ka liale pule i ka la Sabati, a no ka hiki ole mai o ka Uhane Hemolele, nolaila ke koe o na hewa a’u e hoakaka ina keia apana. 4. Eia ka mea i koe a Limaikaika i ninau mai ia’u, ‘ Heaha ka hana i koe i kou manao, e hana ia e ka ahaolelo a na ’Lii, i mea e pio ai ka hewa, a e nui ai ka pono”? I ko’u manao, ea, eia ka liana mua, ka ha* na nui o na mea a pau loa; o ka haalele koke, a haalele loa a na ’Lii, a me ka poe ahaolelo i ka inu ana, a me ka pulii baka ana, a me na mea ino a pau loa. Alaila, e hiki no ia lakou ke kau kanawai ma ka inu i ka bia, a me ka uwala, a me na mea ino a pau loa. Pono e kau kanawai ma na hewa a pau, aka, pono e kau kanawai me na lima hala ole, a me ka maemae. Pela ko’u manao ma na mea au i ninau mai ia’u. E paipai oe i na’lii a me na mea i huiia mai me lakou i hana wawe pela, i pakele keia pae aina, a i lilo ia he aina kaulana no ka pono, ame ka oiaio. E alohaia mai ko Hawaii pae aina. Na’u na J. S. Gelina. Makawao, Mei 4, 1853.