Ka Elele, Volume 9, Number 5, 3 May 1854 — NA KULA LIILII. [ARTICLE]

NA KULA LIILII.

Eia na mea i loaa malaila : O ka nui o kula liilii o ke Aupuni i aoia e na kumu ma ka olelo Hawaii iloko o 1853, - 423 Ka nui o na haumana a pau loa - 12,205 Kula hoole pope - -- - 344 Na haumana iluko na kula hoole pope 10 382 Kula Kalolika ... 79 Na haumana ilaila - - 1,820 Poe ike i ka heluhelu iloko o na kula a pau - 5,583 “ Palapala lima - - 4,lb3 “ ma ka helu - - 6,159 “ palapala honua - - 3,664 “ pa, ko, li - 4,181 Ua aoia na hoi kekahi mau kula ma ke ao kiko, anahonua, hoailonahelu, hulikanaka a me na huke e ae* e like me ka ike o na kumu nana e ao. Dala loaa mai a lilo aku no na kula. Ma ka palapala helu, i hoailonaia B, e maopopo ai, a me na pepa hoike pu. O ka loaa a pau loa ma ke dala auhau kula $2, iloko o 1853, hui me ke koena o kela ma. eia $24, 193 28 O na dala lilo aku no na kula liilii 20,563.58 Koena dala ma ka lima o na Puuku Dek. 31 1853 - - 3‘657,70 Ua haawiia no hoi noloko ae o ka uku panee o ke dala i loaa mai ma ka aina no na kula, e like me ka palapala i hoailonaia K. $692,42, hui a pau loa na dala i lilo no na kula liilii o ke puni, - $21,256 00 O ka nui o ke dala i lilo i na kumu ao ia makahiki, - - 16,635 61 No ke kapili hale kula, - - 1,127 42 Uku i na Kahnkula, Puuku, no ka lako o na hale kula, a me na mea e ae, e like me ka hoike ana o na Puuku, - - 2,800 55 O ka nui o na la kula ke mahele likeia, - 127 .8 “ na haumana iloko o kela kula, keia kula, - 28.8 “ dala lilo no ke kula hookahi no ka la hookahi, - - - 39.1-3 “ lilo uo ka haumana hookahi no ka mak. . 1.74 “ lilo no Ue kula hookahi no ka mak. - 50 25 “ lilo no ka haumana hookahi no ka la hookahi, - - .13-10 No na mai puupuu ka nui o ka emi o na kula, a me na haumana, a me na dala kula iloko o ka makahiki i hala. Ninau mai paha kekahi iloko o ka Ahaolelo i ka like a me ka like ole o na kula oonei, a me ko na aupuni e ae, e kokua ana i ka oihana hoonaauao, e ike na kanakaa pau i ka palapala. Aole maopopo loa 4a’u ka nui. No Amenka Huipuia ka nui i loaa ia’u a ma-

laila ua mahuahua mai kn munno o na au|iUni i na kula i keia mau mak. kanalima ; o ka hana nui ia a ke aupuni, i ko lakou manao, Ma Am. Huipnia, oielo o Mayhew ma kann ouke no na kula oia aina, o ka hapaumi wak no ona kanaka i hele iki ike knla. Olek no hoi oia, o na haumana a pau i loko u m kula, ua emi malalo o ka hapalua o na kc.ik keokeo, mai ka mak. elima a i ka umikuma malima, eia ka emi malalo o ka hapalua 20 000. Elua miliona keiki iao o!e ia ma Am Huipuia. Pehea ma Hawaii nei ? O ka iiui o na ha nmana a pau loa ma na kula liilii a me n: kula pualu 12,722. O na maknhiiii, o m hnumana mui 4 a 16. Aole i lieluia na kuh Sabati. Ao ka nui ona kanaka a pau loi ma keia helu ana mamua iiio nei. he 73,137 oia hoi o ka hapalhna ua hele i ke kula. M; Am. Huipuia he Impaumi- Ua oi pahanei keia i kela. Eia kekahi ; ma kekahi man apana, ua llki ole ka nui oka poe hele i kula. Ma Maine Nuhamnkiie, Veremoneta, ma Maseluseta Konetiiiuta, Nuioka, he liapaha o na kanalia ua hele i ko kula. Ma Rodaailani, ua lik. me Hawaii nel, he hapalima. Ma na apam e ae a pau o ia aupuni, pakahi hapaumi, i; hele i ke knla ; a ma no apana he umi, h iwakalua wale no, a malalo iho. Ma Mase kuseta, ua loaa he 20,000 i ke ole i ka helu’ helu ; no na aina o Europa nae ka nui o lako a pau, i hele ae i ke’aaina e noho, a he 2,00' wale no kamaaina o ia pne ike ole. Ma na apana aina o ia aupuni, kahi i ko kua oleia na kula e ke anpuni, nui ka naaupi aole ilie na knnaka. Ma na moku ma kalie ma, kahi i noho pio ai na nika i poe kauw malalo o ka poe keokeo, no ka noho kawala wala o na kanaka, aole pono na knla ; aol kokua ke aupuni ina kula. Ma Nu Enelan nae, a me kekahi mau apana ma ke komoha na Ohio ma, ua manao ke aupuni nuna e a; i na kamalii a puu loa; e like me Hawaii ne kehahai nei mamuli o lakou.