Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 4, 29 September 1880 — Ka Hala WAai Makaainana. [ARTICLE]

Ka Hala WAai Makaainana.

Malalo ilio e ikeia ai na ipea i haiia ia- ]iia ka iia'laWai makaainana i ka po Poakahi nei. Ua lioalaHa keiu lialawai mamnli o ka makemake o na Ilawaii Ponoi, a ua malaniaia me ka nani molaelae maikai. Aohe paha he lialawai o keia āno i malama ia 'me ka maluhia mamua ae. a aohe no hoi he . • olelo-hooholo nani e like me keia. Ila hoike mai na kanaka Ilawaii i' ko la- 1 kon ma-ikai, np ka mea, aohe lie hoo-| kahi o lakou - i hauwalaau.' wule i ka | wa e kaniiiilio ana kekahi poe, aka, ua nui loa'na hoao ana o kekālii poe haole e hoolauwili <t e wawahi wale i ka maluhiii o ka halawai. f.Ja min;imiua makou i ka ike ana i ko kakou * Imnakanawai Kiokio Kokua Mua i rrtaIniio uuiia, e komo pu anama keia mea. 4ka}.ua haule pu nae ko lakou mau mak< m;tke e wawalii wale i k i m i.luhia o ka halawai, jt ua hooholoia k a ololo hooholo nie ka lokalii o na Ilawaii Ponoi a mu ka hapa nui ona haole^a ua hauoli nui lakou. U a lokomāikai mai ke Kalaiuolelo » - o ka halawai , ia makou, a eia iho ka moololo oka halawai ,a mo ka ololo hooholo pu Kaumakapili, 8epl. 27, 1880. ) Halawai na Makaainahā Ponoi © ke kula- • ' <t- ■ . 'M, K- . ' .

nakauhale o Honolulu. Kphoia o J L Kaulukou i Luna Hoomalu, B W Kawainui i Kakauolelo, a o S B Dole i mahele oleloHoakaka mai o Kahikina Kelekona i ke ku. mu o ke kahea ia ana o Ka Halawai. "Oiai mai ko ka — Moi inanawa — i hiki mua-aku ai i ka hoho alii a hiki i keia-mau hi koke iho hei, ua nui na Alui Kiilhha ana" i hoonoho . aku ai, a he mea maa mau hoi laia ka ae pu ; a*na i mau Hawaii Ponoi iloko o ia inau Aha; Kuhina, aka, ina keiii kakahiaka, ua hookohu alui Oia i Kona Aha Kuhina hou. he poe haole wale no. Molaila. e noonoo keia ha-j lawai me ka haahaa, e noi aku i ka Moi me ka oluolu. e maliu mai Kona lokomaikai, e ae i mau Hawaii Ponoi kekahi iloko o Kona Aha Kuhina e hooponopono pu me in ma na mea nip, e pili ana i Kona Aupuni.'' . A ua heluhelu mai' Oia i ka Olelo Hooholo, penei : u Oiai, he nieli ku i ka pono u me ke kaulike no nu makauuuina ponoi o ke Alii Im Moh.e ho,ikfi .uku,i .JkfiJakau. iiilinai piha ma Kona hookele ana i Kona Aupuni, no ka pono, ka maluhia a nie ka poniaikai o Kona lahuikunaka, ;t Oiāi hqi, ma ke kakahiaka o keia la; (Sept. 27), ua hookoliu ia he Aha Kuhina hou, he poe haole kalepa wale no lakou a pau, ,t

"'Oiai, e hilinai ana keiu halawai i ko lakou mpkaukau ma ka hooko ana i na liana u pili ana i ke Aupuni, aka, ua munao keia haiawai makaainana nui. he mea ku i lea pono a īne ke kaulike ma ka aoao o na makaainana Hawaii Ponoi e hookomoia kekahi mau leo kulaiwi ponoi o ka aina iloko o ka hooponopono ana o na liana ano nui o ke aupuni, nolaila, e " Hooholoia — E poloai la aku ka maliu, !,a lokomaikai a ine ka olwoiu o ke i^lu ka Moi, e hahu mai Oia i ka pule a me ka awalo aku a Kona mau, maknainana ponoi, e hookomo ia i elua a hookahi paha kanaka Hawaii I oi) oi ilpko o Ka Alia Kuhma, e hooponopono j)u ai i ne oihana ano nui o ko -kakou Aupuni, e liko me ka mea i maa inau, mai ka vva i hoomaka mai ai o Kona nolio alii hanohano āna, ka lawe ana he mau kunaka Hawaii ilok.o o Kona mau Aha Kuhina i hala ae nei." Maliope o ka lawe ,ana o lia hale a noonoo, ua noi o Kaulukou e heluhelu in ka Olelo Ilooholo. Noi o J Kalama e kapae ia ka hoa.olelo khookahi" mamua iho o ka huaolelo "palia." Kumuilio mai ke lii SĪK Kaai inn ka ;ioao Jtue i kaOielo Hooliolo, a noi mai e huopanee lo;]„ Eia ka poe i.kamailio ma ka aoao kokua' i Olelo Hooholo J Kalama, J M Ka{ie - na a'me Kahikina Kelekona.(?Eia ka poe i kamailio ' ma ka, aoao kue i ka Olelo Hooholo— S K Kaai, D Malo, 0 Brown, J H BJack a me A F hnU\. Mahope o ka nipaninauia ana, ua fiooh©-. iiolo lokahiia ka Olelo Hooholo e na Hawaii

Ponoi, a he mau wahi haole kakaikahi nn - ; wahi A iima i kue mai. — E Hooholoia — E kohoia i Hoinke-he umikumamakolu lala. e lawe aku i keia no: haahaa a na makaainana im.ua o ke Aln ka Jloi— : — — - ' Ma ke noi, ua koho:a ke Komite lie 1B lala, oia o .) M Kapena, J Aloaiiaulh W Pi- ~ neiiasa Woods., D Kalianu. J D Kawaumi. J L Kaulukou. J Krauv. A K Kunuiakea, Kahikina Kelekona, B W Kawaniui. J Kalama. S W Mnhelona. F Pahia. Hoopanee." B \\ KaWAiM'i — Kakanoleio • . '-3

' - ; E hoi ana kekahi kanaka ua hele a sa-noe ' A ma kekahi [io, a huipu aku la oia me ka Paumawai maloko 0 kekahi pa ; manaō' iho la oia he kanaka pane aku la. "Ku ! kanaka • ... hele 0 ka po, healia kau oonei ? Hu i-u ?" A . ,* k 110 ka ekemu ole ia mai, pakii aku la oia ilalo, a -ike aku la i ke kaiewa mai 0 ke ai. ?""" " 0 ka'pauma, manao ae ia. he lima.a -o ka la- " lau aku la ro ia a lulu lima iho Jā, . a-pane - -*m hou aku la : "0 oe 110 ka ia : Ea ! poeleele 110 ho' oe, l kauhaie loa aku nei oe ? 0 hoi ' ' e hoi a-iia -m- - A no ka' — naue ote aku 0 ua pauma nei, e iliki ae ana kela i ka peku, e hihia ae ana ka nahae 0 ka lole wawae i ke ou 0 ka pauma, a paa loa. Hina iho la ia ilalo. a 110 ke aela i ka holina. "Holnia {

holina ! make au i keia kanaka e ! Nahoio aku ia kahi poe me na kukui, a ike iho la he kanaka ona ua liihia i ka pauma. Hu ae la f ka aka a nei pu wale iho la ! Ea ! e na ohana, v nei mau hana a pau la, na ka poe ona * wale ;io. A nolaila, e pale loa īa mea mai lia ohana aku, 0 like" āuanei me ua wahi taa- .s: ta la. nui mai 'ka ohila. Ma ka po Poaha nei, ua hoao iho la -"0 .1." KuaM^uaa, Ohia, e wehe' i ka pauma 0 ka mea eli wai hou e ku la ina' Waikiki, oiai o ua pauina lu, ua paa loa ilalo, nona ka hohonu 150 kapuai. Ua noke ka mahu, a. ua inahinu nā mea hana, "ua kike ka aIa,„aohe uwe ao 0 ka Ma.mane,'? ..(Ja waihoia me La manaolana-poho ; aka, me ka noonoo o* ke.la " poe ua'weheia' a pau ia pilikia, me ke1' kokuā " _ | olo 0 ka mahu. fmi loa io no ka Hawaii. ! , ■ " ' . ■. - " * 1 . E holo ana kekahi kaikamahine 0 Kepo- i t honi maluna 0 ke kaa me kekahi Iiaole manuwa, a ike aku la i ka hale d" kpna makua e ku ana 1 0 kikiio loa', namu ae la i ka haoJe : "Ai kay, kay, iu si rnai hauHi lea, le-p, le-a, nau." Ke hoaa wale la np ka haole ; a 0 kahi kahu kaa hoi (<e wili la i lea aka. J.na paha malaila.o liille Auleai, ina ua mele kokeae-ia, v, j Namu walawalu, Paka-ke launa oh;., Wahi ar»a, mi no hao,— Hi nolue, ai nolea.'l 0 ka o«o a me ke kipikua a J H Kamip, ua pau ka Jaua paeli aria i ka lepo o Hana, Maui, 110 ka mea, e koeleana kana mauhua kepau malpko o ka Halopai 0 ka Poako/a;. Nawai no la © ol.© ; hoa kahiko ia iioko o ka Oihana Uleleham.