Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 6, 13 October 1880 — KAMEHAMEHA! [ARTICLE]

KAMEHAMEHA!

IIK,V NA-I A17PU.NI I .M0KU7N A ].— Helu 'J

gygftf A ia po holookoa, u_a knu na pa25|§' hu Kaoke a naleanakao LahaiI ■ - n.a, a hoomau aku la no. na walhne i ka lakou mau hana kanikai ana, me ka inanao ua ' lilo loa ' ke Leiki Alii, 7 akiu : ke kakaliiaka nni, aia hoi, ua ; ike ia aku la ka waa o Kaiaehameha i ka haaleie ana akn i i^a liōku ahōloj ' maiia iuka, aole i liuliu iehi' hou ana

( ■ i ke one o Keawaiki, a 10I0 aku la a ; aloha i ka makuakane, a.pu-uluulu mai ] la na kanaka a puni ke Alii-opio. la . ,va hoike aku- la ia i kaia mau maka- 1 na nain i. haawiia mai e ke alii o. ka mokupuni ]>anee iluna i> ka ilikai. Ua komo ua o Kamehumeha he kuka ; • ulaula nani, a e paa ar.a ma ka lima I he pahi p-uhaka oi, a piha ae la kona poe hoakanaka i ke kahalia. Iloko ō īa manawa, liapai ae K na wahine i na - - mele 'i ali'a 1u>ui>li": - " Eia ! e ka ihe a Keawe ! Eia ! e na kipoohiw nui a U.mi ! I Ua hoea hou mahki mokupuni hauliuli Ke ku nei ke alii i ka lepo honua, Ke lohe nei makou i kona leo, A hauoli o Kalaniopu !" A i ka lioike anaaku o Kamehameha imua o ka.makuakane ia .Kalaniopu | i na mea ano' e oluna o ka mokup'pM • hauliuli au moaua,, (oia hoi 'ka inoku), a hoike aku !a i na hana aloh'a me , ka oluoiu i phhola ia inai imna omue-ke alii hakeokeo ame kona poe -; alaila, hooholo iho la ke alii mhkua. e.liolo • • -i — aku oia iliina o k'a,- moku, . maluna 0 '* . '' kona waa kaulua alii, a e la.we- aku i -makana na n.a malihini o ke kai.' Ka-noha-ae la ia e lawe ia ae i elima kauna puaa "nunui a kau iluna o kekahī

waa nui. Ai ka hiki ana aku o ua alii nui i luna o ka moku? ua lawe hele ia aku la oia ma o a maanei o ka moku, e hoikeike ia ana i na mea kupanaha i | kona mau maka, e like me ka hoikeike ia ana ia Kamehameha. Ua hoike ia mai ma keia makaikai Iuna, ua hoomakaikai ia ua alii nei me na ki-pu ana me na pu kuniahi nunui. : Nana aku la ua alii n'ei me ko laua ..4nauJkanakm-um-ka^)iha i leu kahaha nuipike aku la lakou i ka )iōo]piIia"ia awa o na pu me ka pauda a mo ka par hupahu ia e ka oheio, o ko ano o ka ' ho(>pIJ|a ana i na pu khniahi o ia mau i la, aoie lioi e like mo ko koia mau la : • " - ' ■ % '' " MĒĒĒ * ■ • ■ ■ e.

ka lawa pono i na mea a pau. . Kahaha | iho. M na kanaka ī ka ike ana uku i ka j hao īa o ke one eleele a hookomo ia iloko o ka waha .o ka pu, (eia ka he pauda), a me ke kiekie o ke kahua q ua pu nei, a ike aku la lakou he luina, , i ka lalan nua aku lie walii apana kau- ; la, (oia hoi ke kaiila ahi/'.aole hoi e] like me keia manawa ka makaukau pono me na mea a pau no na pu.kuniahi), a īke aku- la lakou he wahi owaJkjiAdjLjgttiiJk^^ " o ua 'wahi apana kaula nei, a hoopa aku la ua 1 u i 1 1 i i. ii.e Lme.-k ek^ih-i- wal-ii-o-kau , i ka lioopa ana aku o ua lui'na nei i ka ; pu, rmi kahi i. piha me keono e]eele, o-

ka manawa iho la hi noia o lakou ī ike 1 1 aku ai i ka olapa ana o ke ahi, a poha.| ae la he leo nui wawalo, me; ko lakou. . .pilia nui i ka paia k-uli a me ka hiki- : lele, kuemi- hope aku la kahi poe, a hina ilio la kahi, ua makau lakou a piha i ka weliweli, koe o Kamehameha hookahi, aole ia.i oni, me ka wiwo ole a mo ke ano kupaa, ku iho )la ia , me he pohaku ia, e naue ole ana i keia mau naueue a me na n'akulu nakolo ana, me hē"Tā, uiī "ho7Jhalike āē ia i keia mau leo nni me he la o na, hau- , walaiiu ana.a ka V7ahine o :ka lua ma- | luna o ke kiekie.na o ka lua^o .Maiiim i Loa. • 1 A pela iho la no i kahaha. ole ai na : kanaka i piha mē na mapao kōa. E ku paa ana lakou m.aluna o ko ]a,koukalii^, me ka wiwo ole a me k'a.malama pouo i ko lakou kulana i na manawa a pau. ■ , • " . ■ V E makau ana no ,praha kekahi poe lehulehu lte lohe .aku. i keia mau mea ;• imre7āteE7Trk€rti lana e-like la me ko ^ameKameha-, ;Jjaole loa oia e wiwo ana, a e ku aua oia e halawai aku me kela a me keia e kue mai ana, me ka. malie a me ka niheahōi ole.n Ua ike mai la na koa

Beritania i kōM kulana o ke alii koa Hawaii, a ua kamailio ae i na mear e pili ana nona ma ke ano he kanaka wiwo ole. ' ; ■ Aole io no i kāhaha loa o Kamehameha i n£i mea ano e ai|:eia poe^malihini, aka, ūa hoomaopō|o nae oia e like la me kat hoomaopopo ana o ka poe noonoo maikai i na ano o na mea o ike ia aku ana. He mea ano e keia ry>nn mnkn nui a me na pea, a meAiia pili ana; ka hoe a mo na pu, ka hulah o na elau pu a me na pahikaua. Uuku loa iho.la ke kulanaona waa " 'ffi na a ' ' ■ ' 7 r

ke hoohalike aku me kēia, mau moKii nunui a me na piono kaua. Ua hookaakaa ia na maka o Kamehameha i . ka ike ana i keia mau mea ano e a ka , p malihini o ka aina o kela aoao aku o , ■ka moana kaī nni, me ka mamao mai kona- Hawan mn. punui, A.e hku me ; — ■ — kona makau ole ana i neia mau mea, , • jpela no oia i haawi akuai i ka mahalo j nui i neia mau mea a na-. malihini, a . .. i ua mau.no keia kulana ia KamehameI Pn-īloko h.n.a...TDakahiki _Q-.kQiia-Qla-iuiaJ — . — - — i Aol'e o Kamehameha ,he" kanaka — — t'nōMrōoUTē7e"hkē me Kiaiīa a pie Kee- ] aumoku pa ha, ka makau aku i kahi . . j wā ā pau kii aku. no a hakakā m'e' ka

ikai.ka nni. . ; - ; ' Ua aloha o Kamehameha U ka rnalihini ilikeokeo, a aole loa ī makau aku ia lakou. . •U.a nōonoo nui oia.i ke .ano a. me ke kulana o ka. haoie, kona ikaika a me . ■ '. , kana rn.au pono. He kanaka aapo loao Kamehamehā, oiai he iwakaluakumamaha k on a "ni a u m al-e ahi k i. i kēia ■ ī^ānawa^ h e .. kanūkiL-U U—kekalii Jah.ui . — iloko o ka pouli, e' "Miwaua hele ;anav -īmdtmaArka-p5^ ; ku "o ke kapena Beritania ^ kaulanā; aka, -iloko ō na makahiki mahope mai, Ua kukulu ili'ō la uo o Kamehameha i kona Man- molāv;iiui iKiki ke ■ hōoili ia na^pu -nunui, - a ua ..hookele ponoi oia i koha mau moku iho. . A lilo ihp la'o Kamehameha he ka- .. , " > mana moku no ka pono a rne ka pomuikai o kona lahui ,pono.i a me ke āupupi, me ka hoomau loa ana i ka • , -hoomakankau-iaia iho, e like- la me — ke alii nui oia 'o Fitn, dca mf a nana i • Kopmoe 'ka' papahele_a' me ke kahua o . — 1_ kō" aupuipi Buaia o ke^ au kahikp. *- Ke auau ia nei na nalu o Waikiki e ka • lehulehu ; ua hoomaka na kaa o Kimo Dodd e lawe i na ohua-, a ua kū kopa mau hale; , auau. . ■ ^ T • • ' ' J

Ma ke kakahiaka nui o ka la babati, ua kipu iho la .o L C Young, (Keōni Iana) kela : >7 haole nui i noho ma kai ai mamua loa, ā ua make loa. Ma kē poo kona- kipu ana me ka . pu .panapana. He wahine kana e ola nei me ke keiki hanai. Aole i ikeia ke kumu o _ keia hana ino, aka ua manao wale ia, no ke y kaumaha o kona manao no kekahi mau pi- • . likia. •■ Ma Kalapana, i Puha, i kela mahina aku . nei, ua make iho la kekahi haole ma ke.ālanui, noiia ka"moa~crMuht;llunJ. Ua loohiar iaoia ikamāi nawaliwali, raa ke ālahele kanaka ole, a e ole he wahine haole e hele ana i ka makaihai ĪPele;" loaa ai. Na ūa v/ahine nei i kanu keia.haole. Aloha wale < lia ha«k. . A - t" ■ • V-7..U-. -.7, ' ' • * • , ' ' ' V- ' , - ' _ ■ , . ^ »- ' ■- ' 'r ' : ■■•:'.* . ~..l. ? - w.