Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 10, 10 November 1880 — KA HIHIO NAMEA O LĀKĀMAWA, KA WIWO OLE O ASIA ! — A O KA — NANI O INIA ! [ARTICLE]

KA HIHIO NAMEA O LĀKĀMAWA, KA WIWO OLE O ASIA ! — A O KA — NANI O INIA !

M {Hakuia e Hon. W. M. Kipikona — Hooipo \ ia e Kahikina Kelefcona.) \ MOKUNA 5. — Helu 9, A LOIIE aleu la o Lakamana a ua i ■ • hoomaopopo i keia mau huaolelo; . aka, aole loa oia i pane mai, aaole hoi i oni ae ; aka, kau aku la kona mau maka malunā o na hioiia o ka lia ana, oiā hoi o Umeha ke kaikamahine alii. No kekahi nlanawa pokole, ua hoolohe ole aku la ke kaikamahine alii i na ' olelo kahea leo nui a ua poe nei, aka, no ko lakou hoomau loa mai i ko la- j kou hooh'o' ana i ko Lakamana inoa, nolaila, aui ae la ua Umeha iiei a haule . aku la koua Ik'e maluna o Lakamana, a ike mai la ho hoi kela, a kuhi aku )a k& lima o ua kaikamahine nei i ka- . hi o ke kahua mokomoko iwaenakonu o ka puulu kanaka, kahi a kahi poe e " kuku ana me ka makaukau e o-o ihe. ■ I ka ike ana mai o ua ui koa wiwo ole nei i ke kuhi ana ae o na lima o Umeba, o kona manawa no ia i lele ae ai iluna me ka mama a me ka eleu, a awiwi aku la kona mau kapuai me ka maloeloe o ke kino a hoea ana i ke kahua mokomoko, a kahea aku la e lawe ia mai i ihe nana. I kona ikeia ana mai e ka lehulehu, ua ulu ae )a na )eo kupinai o ka uwa mahalo mai ka , lehulehu e kuku aku ana. Lele aku la la a ku iHo la iwaenakenu, a ike maopopo ia aku la ka owaka hulili o kona mau maka kohu tiga, a me kona umauma nopunopu kohu liona; a oiai oia e ku ana me ke kamahao a me ka maloeloe, me ka paani ana o ka welelau makani me kona mau oho poniponi hauliuli; uapuana ae la na kanaka i na huaolelo e hoohalike mai ana iaia me he kanaka akua la. Lawe ia mai la he palepale a hookomo ia mai la ma kona lima hema, aka, aole oia i makemake ia mea, no ka mea, ua hoolei aku la i ka i)i honua, u ku wale iho )a no me'kana ihe, a kauoha aku la i kona poe hoa paio e oniu mai i ka lakou man ihe. Akahi, aiua *• >, . , . .

a akolu mau ihe i lele mai me ka ma- ! ma a me ke oolea launa ole, a kaaloae ; )a i kona kino; e alo ana ia a e pale | aūa no hoi kona lima. Pela ka hana ana a liuliu loa, ia wa ia i kahea aku ; ai e ae mai iaia e hoolei aku i kana mau ihe ia lakou. He umi ko lakou j nui, a o ka lakou mau ihe kahi i waiho ' iamaii koia nei wawae. Hoomaka ; aku laia eoniui ua mau ihe nei a pau, a ua pa)e wale ia mai no e ka poe e kiiku mai ana me ka lakou mau pale--uhh — N-o"kei-a mea, iia' niaimoilio )a " naiii opio, aolie ikaika nui wale o Lakamana, a no ia mea, nwa ae la lakou me na leo iiui me ka hehene o na aka, a pane mai )a me ke ano heneliene, e i ana, ua kupono wale no o Lakamana e paani me nakamalii, a hoomaneoneo. i ka lakou mau palekaua. Ua make- ! make'' paha lakou e hoōhaehae ia La-kamana,-ma ko lakou henehene a me na olelo hoohilaliila, i hoomaka ai oia e hana i kekahi hana ino, aiaila, a)a1 nui mai lakou a paio me ia a pepehi iho a make. ; I keia mauawa, e ku ana o Lakama- . na me ka makaukau, e paa ana he ilie 1 oi mie kona maka wini kila, heihe nui loihi i hele a- kaumaha, a noi aku la i ! kekahi kanaka e k;u mai imua ona he , umi keehina ke kawa. Paa ae la ia.i ua ihe nei a kiekie, me ka paa pono loa, a me ka )eo nui poha, lele aku la j ia imua, a e like me ke olai, pela iho la ka oili ana aku o ua ihe nei me ke ^kololio launa ole mai ka lima akau aku o ua Lakamana nei. Pa aku la ka palekaua e paa ana i ka lima o ua kanaka nei, a puka aku la ka oi o ka ihe a loaa aku Ja ka puuwai, a haule iho la ia ilalo, he kino make. Ia manawa, ala mai la he uluaoa nui, a piha ae la ka lewa me na leo hauwalaau o ka inaina, a holo mai )a ua poe p ihe nei me ka lakou mau ihe imua o Lakamana, me ka manao e uhae ae a weluwelu i kona umauma. 0 ke kanaka mua i hoea mai imua ona, ua haule aku la i ka ili honua, a pelaaku no ka lua a me ke kolu; a ia manawa i komo mai ai he lehulehu wale o na'lii opio i manoo ino loa ia Lakamana, a hoao 'aku la e hoopio iaia. • A. ia manawa hookahi no i lele mai ai ke kaikamahine alii Umeha mailuna mai o Ika nohoalii a ku ana r/ia ka aoao o kahi noho o kona makuakane, a holo' mai la a ku iwaena o ka poe'e noke! ana i ka paio, kau ae M i kpria mau Jima nani iluna a pale'pale ae )a i ka po§ e noke aku ana e hoeha ia Laka kamana. I ka ike ana mai o Lakamam i r;a hiohiona nani 'waianuhea o v /

Umeha, Ua like ae la ia me he liona hae la mawaena o ua hipa. Owala aku la ia i kana ihe imua o kona mau hoa paio he leliuleliu waīe, a haule aku )a ma o a maanei i na oniu ana a pau. I keia mauawa, ua liooho ae la ka Moi Sapidinia me kona leo nui i kona mau koa kiui, a holo mai la lakou e hookaawale ae i ka poe paio. A i ke kaawale ana o Lakamana mai kona poe enemi mai, ua holo aku la ia a hopu aku la ia Umeha, hapai ae la ia ia, a lawe aku ta a imua o ka 'nōhōalii' 0 ka Moi Sapidinia, kukuli iho la, a pane aku la, "E haawi mai i ke kaikamahine alii na'u, a e paio no au. nona, a e paio no hoi oia no'u, a e noho oiaio maua malalo aku out E ke alii ka Moi ! E like me hookahi haneri poe kauwa, pela wau e hana ai nou ! " " Aka, ua makau nae ke -alii Sapidinia i keia kanaka ke lilo i hunona nana; a pane mai )a, 'k Aole mea i ike owai la kou makuakane a me kou ma"kuahine; a pehea la e hiki ai ia oe ke mai;e i ke kaikamahine a kekahi alii" kiekie 'i " A pane hou mai la o Lakamana, "E hooiaio aku no au ma ke ano o ko'u noho'na, eia maloko o ko'u mau aa ke hoopunana nei ke koko o na'lii kiekie." Pane hou mai la ke alii, " Ua maikai iho lā ia. E hooia oe ia oeiho ina he alii io. E hele aku ma ka mokupuni o Bonio, a e lawe mailaila mai 1 kanaha kauwa-kane a i kauaha kau-wa-wahine; i hookahi pieul (138 paona koikoi) o ke gula nani Ioa; a e palua ia ka hui o na daimana, e. like ka nui me na hua bine; a ke lawe mai oe ia mau mea a pau i o'u nei, alaila, e haawi aku no au i kuu kamalei Umeba ia oe, e hiolaui maloko o ka poli o kqu mau kipoohiwi no ka manawa pau oleA L. keia-manawa5 — ua— malu ihoHkna ~ uluaoa āna o ke kahua mokomoko o-o ihe; a huli hoi aku Jā ua Lakamana nei me ka ui Umeba i ka halealji. Ua kau iho la he mau hiona ano koikoi, the he mau ao naulu kaumaha la ke „ halo ana maluna o kona kino, a me he la hoi ua uhi paa ia iho kona mau hiona nani e ka ohu puamianu, a ua aneane e helelei mai na omaka wai kehau liula o kona mau onohi maka. Ae, ua piha ia o loko ona e ka pilihua, me he la e i ae ana - * " Hele mai nei loko a wela ikiiki, Kohu ahi enaena na ka wahine kupua, . , Ke pii nei ka mahu i kuu houpo, Ua wela au eia 1 kuu puuwai, Owai no la ke wela oJe ia oe— a, He ahi oe inailuna a lalo. lla- " Huli m la ko Umeha mnu onohi i * *>, "A . ' ^ '

maka palupaln i piha i ke onaona 110hea. a kau aku la maluna o ko Lakamana mau papaiiua poni lelma; a o haloiloi ana na waimaka o ua wohi aiii Ilmeha a pane aku la ia me ka leo nahe olu. " Ua lioopaa aku nei oe ia oe iho malalo o kekahi aelike ana me kou awiwi loa. 0 kela mokupuni o Eonio, j ua piha a uluaoa ia e na Pilikua weliweli, a he poe oki poo hoi lakou. Ua makemake ole ka Moi, kuu makuakane. e lilo au ia oe, a ua manaolana oia e haule oe a e poino malalo o ka make a na Pilikua o Bonio ! " Aka, huli iho lao Lakamaha a mino aka iho la me ka olu, e hoao aku ana e hoomama i ka manao kaumaha o ka pua alii, a paue aku la, "Aohe ā'u Pilikua wiwo. Owau noke Pukonakona nana e hookau aku ī ka weli mawaena 0 na Pilikua, a e hoouaueue ia -auanei ke kahua o ko lakou mau home e kau kauwa nei. E hoihoi mai ana au i na kauwa, a me ke gula, a me ke daimana, a e loaa auanei ia'u ka lanakila, a e like me ke onaona o ke ea a kaua e hoope uei i ke ala o na pua o kā waokele, pela 110 hoi e onaona p.i ka la e hiki mai ana me ka hala ole, e eo ai ia Lakamana nei ke kahua, a e lilo auaneU o Umeha in^i onaoua i kokoolua nona. " I kona wa i pane ae " ai i keia māu kuaolelo, ia mauawā no iai iioopuni ae ai i kona mau lima maka puhaka maloeloe o Umeba, a puliki paa nj.ai la ia . i kona puuwai, a me he.la, r.oia paha ka manawa i oleloia ai e ka mea haku mele — i '' Elua puuwai e pana hookahi ana— -, Elua hanu ola hookahi no uhane ; . Elua kino nani hookahi no oiwi, Elua wai mapuna hookahi no kahawai — A e ke aloha ! nau laua i hookahi ! " - 'I kēia manawa. e ka mea heluhelu, — hie lie lā ua ōmau ia ae la na maawe lihalihā " ipomona waimeli o ko" aloha - pumohana o ko lāua mau puuwai a lilo 1 hookaiii' owili no(ākamae, , ā b ohi ana na aa koni o ka pholo aioha malaloiho ■ o ,ko laua mau umauma. ; A, auhea oukou e na makamaka heluhelu, ua ■ ' hiki o'le i ka mea nana ka makakila o ■ , inu hei i ka wai 'ono 0' kpia nanoa^ ko 11, huna 'iho i 3cona okomo ia ana āku iloko o kaUili, mamuh o na moeuhane B pahaohao, e lioohalialui inai ana i ka , makaleho a mo ka iini, a o hpopuui ac ana i ke oa mo ka ,piha papa onaona, "■ a mo ho ia ke inauleulp aku nei kona noohoo ana, u ua ano haalulu kona mau aa koni, a Pehea la au i hanau.ia ai, i mea hana ino nakaiipi; Ua hewa anei au e ke wloha ? I ohomo m ai keia li^lhhia i H • o : ' '/ pMk ■ • ... 1 W' • i