Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 12, 24 November 1880 — NA NIOI MIKOMIKO O PAKAALANA [ARTICLE]

NA NIOI MIKOMIKO O PAKAALANA

Heaha ka mea nui a ke kane a wahine paha.^-mxUce«n3j{4-ai-ke4Hki aleun rw-ahiahi Poaono'.' ' No ka mea, e hoomanao. mau ia ; āīia o UlakohecTTā ahiahi no na wahi poke j puaa a me na ia makamaka hou. ■ ! Ke kololio mai nei n'a welelau makani.auu .. huihui o na kaei-anu o ka welau akau o ka inoana Aretika, a hiki i o kakou nei ; me ka lawe pu ana mai i na kulu paka-ua waikolii' ano hau halii iluna o na pua mauu. A ke hoano hihio iho oe i ka huli.ana o ka ia i ka le'e-ana o ka pewa,- -e oni-wale ana no oe a' wehe kai ao, a ke hoomanao ae oe i ka pili ana oia me kekahi nanea, a eia no ia : „ . Oni wale iho kuu po anu, ■ 1 ka hoiloli a ia la..— Hewa ia la ea ? A Pehea hoi keia nioi ia oukou ? O ka nu hou ano nui mai Amenka mai, ua koho'ia o Kenela Gai£la i Peresidena no ia Kepuhalika, wahi a Kuokoa e hoike nei. Pehea hoi ia pōai ke hoi mai o Moreno i K'uh'ma noheā no Amei-ika maanei? Hikiae no paha ilaila o Malimali ma e holapu ai. E ka Elele Poakolu : Owai keia Hookamani e pane nēi i ka Elele ma ka huelo o ka- PopoM o ka Ia-20 o Novemaba,. nona ka inoa "Hawaii Oiaio" He Hawaii Oiāio anei ka mea, haalele. ino .i ka hana a ke Au'puni 'ana e painuu mai nei he Hawaii Oiaio,ra holo 'hele i ka-hana- ma- = hiko'? He hoike- anei no.ka H'awaii Oiaio ka haalele wale 1 na kamalii kanaka ,o na kula aupuni o Kona, Oahu, a lilo i kalaiwa kaa ? Ea, ua like loaio " Hawaii Oiaio" mē Mnn āu-ha, ka onōu āe i kou poo mālalo o ka puapua o konā hoa: hakaka, me ka manae e malu a pakele i na kiko a me rra koele kakala ana-arkou hoa paio. Hamau ! mai wala* āu hou mai. "Hoopau" i "Ko-alaala." . Heaha la ka mea e unuhi mau iā ai na manao o kahi Elele Poakolu e ke . Kuokoā me na nupepa haole Ihiwe&iOiU , mr " ka ^apa-pai Poaono i maumānao.no lakou' wahi a kekahi kamaaina o keia ttrona ,'k ' eiaa. Ua pane iaaku la e ko kakou Nioi

no.ka mokaekae. a me ka makamaka hou o. kpu aui-kohpi o na kakelē makapeni ana. a ka MeaKakau, i ka huai ' puka nui ' aku ■i na haiia a pau a na hoaaloha pulelehua, e pipili māu ana -i na pua.ohaha o na laloaa a hilei mai na la o ka rnanawciiiuaL hoino koke.mai la.imiaJiawah.-_A^p.uaria.-pu_mka la iia Nioi la o kakop i nei lei maile malalo iho rnai Hilo Hanakahi mai ■ Tifti Hanakahi i keala me ke onaona, Puia okoa no llilo i ka maikai, He luana ko kai o Huia na ka lehua, E hoomu ana T ka lau o ka ulu, I ke oho o ka u'la o Uluomalama e, ilaiia, Ua noho ino laua me Kealaoni, " He punalua lea Puulena rja Kealahonua, " lie maleani hoohaehae ua no kanahele, E liehi ana i ka liko o ka ohia, - Moku ka polohinano o ka-wai a Kanakea, I ka okia e ke Ala noho malea moani, Ania kau mikia e ka makemake, Lawea iho kāu a eina i ka mp.e, __ Oea— -mai— hoi—e.

Ma Parisa i kekahi wa i au wale'ka la^ ua komo ia iho la ka ihu loihi o kekahi elepani e ka iole, oi noke wale ua elepani nei i ke kāT"āōhe h5~ā hemo īki. . "Mahope īki ihō, ua' noonoo iho la ka elepani i mea e hemo ai, hele aku la ia iloko o kekahi kapu wai, a hoopiha iho la i kona'ihū i ka wai, a- puhi. aku lay a oili pu aku !u rac ka iole, e noke iho ana ua elepani nei i'ka . hehihehi me na kapuai nunui ona i ka iole — a^palahe. — Hu ae la ka aka. • Niau aku īa . kekahi iwipolena ailehua o Moka.ulele, i ka inakeke o Honoluiu i ke kuai ia, a he mau Alekuho (Manini) kana oka hoi ana mai ; a i-kā hiki ana mai ma- kekahi "halau. e uhene ana kekahi īha-u leo 'hahehane. ilaila- ia i:ku iho. a lia 'ae la, 'a'anoano e mai la imua ona na hoōmanao'ana ;'■ kau ae la i-kahi wahi alakuho, a newa aku la ,ma. . kahi o ka leo i'hoho'lo mai ai, a lilo loa'aku . la i ke au a-.ka wāwae, a hookahi kā uwaka like ana. i ka pau ana o -ka- hie o na loalea, kaha mai la e hoi me kona ake hui e loaa āna iaia .he paina maikalana, oiai aohe mea 'i ike„i kon'a kau ana i kana .puoio ia, lalau ae j la, a nana iho la a ike ua hemo -ka apua, a . pane ae la : • 'la'u i ko-le-ale-a'— ma- ka apua ke ola e na Pokii".- Wehe loa āe lai ka opeope ā maopopp loa iho la, kii mai o Ma- ' kaukau-maū, (Popoki)' aHawe āe la ma ka . mahele o ke kumu laau ijkau ai ua ope la. ■ ia \va, ua'hoomakue iho īa luna o Ka iwi, a hano ae la e puana i ka F, ka hua nukee a ka haole. 0 ko Hūaa ike koke aku la,„,no ia a. hoomalielie akū la : ' *' Aohe i waā' kā>-noho'na'ia Hilo, ' " 1 Ua ohia ka Ipu Holonolona a ua pau, 1 : I ahona i ka i'a hooka— hi-— Jkamau— ē : ; ■ E iliki mai ana ua iwi la, "ke loaā oe ia'u ■ i keia po wvili ko ai." "Pehea oukou i hei nioi ? Ua pili anei ka hewa i kp. manao ino i e maniua e ho,eha Ohiu ia mai. 1 "Peliea la fcā ia ja Himeni ana?" ;walhi a : lre kaikuaana o Ahela iloko o kekahi halepu^" ? le, haohao āe la kahi poe a neo pu„iho„M. 1 "Pāne hou ae laua hiapo la a Adamu, Pehea ' la.horoiaJLJffi^ kam.ailio. īa

aku la oia e kekahi penēi, Ina oe e.walaau mau ai i ka wa o ka pule mesa, e hookomo koke' au ia oe rāa kela pa keleake . Aohe au i'hele piai .-eikeina kekake, aka, i komo mai la e nana i na pua.nani, a ina he kaikamahine kau, e haawi i kē aloha. Maka u ua " kanaka lāmlllolīāāwāhine^haalele i ka pule a hoi e malama i ka ipu-ie. Ea ! e na huli haihala, o keia anei ka mea i olelo ia.i " ka mea hopu i ka oopalau a nana ihopē?" " A o ūa w.elo.la ā ka hauhili, ''hiapo a Adamu, ' keliiaai la no i ka maemae o na maka o na kaikamahine a kanakā. Ma na po anu a^au o ka malama o Novemaba hei, aohe loa e loaa aku ka po o ka Sabati a ao Poakahi nei No^ 22. Ma Ee kulanaleauhale i ka hora 7 am., ua haule ka wai dala ilalo . a i ke 60 degere; a ma Wa^ kiki, aia i ke 54 degere ka maeele, Ua xkfe pa ia ia ano hopkahi ma na-mea ana iluna o na papale a pine umauma paha. E kuai nb ke ake e ike i ke ana anu a me ka wela.

1 ka hoea ana aku o ka lniakai lamalama iiai i malama ia inaloleo o ko kukmakauiiale nei imua o ka Moi maloko o pa nlii, - jna ka po mamua iho o kona la jiannu. ua k" ia aku la ka hele ana ae <> kapena -4)a-rid — irch?o — K4nimtrbrr rne VV . i^iwhnpa ' Wood, a ku nnua o ke alo o ke Alii, a 'haawi aku la o Kapena Leleo i keia haioielo ma'alo. iho, oiai, he man k<).mite laira i kolio in e na puali koa, ma ko lakou 'aoao, uana e H haawi aku ima hooinaikai ana niiiia o ka , i\loi. Penei kana mau olelo : "| •' [ ke 'lii ka Moi i aloha-nui ia. 0 makou ko'u mau makaainana i akoakoa. mai i keia manawa, malalo o- na inoa pakahi o ko inakou mau puali, '■ Oia keia, na " Koa Kiai o ka Moi," na puali puaLu i " Princes " Own,'' " Kaua lio,''- a rrie ka " Mamrilaho'a." A malalo o keia ,.. jraau inoa pakahi, a me ke ano he mau makaainana ponoi noueka Moi, mamuaae hoi o kou Ja i hanau ia'i, keJioike- nei makou me na puuwai aloha alii, a inakee i kou noho haoohano ana i ka,olioli kupono i hiki ia makou ke hana. A ke haawi aenei makou i ka mahalo piha i ka Mea Mana Loa, no kona hooloihi ana i kou ola e ka Moi a koleoke loa e loaa kou la i hanau ia'i. Ma keia ke kalokalo v aenei makou i ka Mana Lani e hooloihi hou aku ī kou ola i loaa mau. ai he makua maikai no ka lahui Hawaii. A mamua o ko makou haaiele ana ia oe e ke 'lii ka Moi, maloko o kou Pa Alii nani nei, ke haawi aku nei makou i ko makou alolia pumeliana ia oe rna o ko rnakou-l<orriite la. * E ph ! L ola !! E ola loihi ko makou Moi 'Kalakaua," 1 ka pau. ana o kana, ua noi ae la ia i na iaJa o ua mau puali J<oa nei e liaawi i eJ<olu mau leo huro, a haeliae, ae |a |,na kipona o ka wr4a, ' J ka pio ana o na loo kupinai o ka. Iiauoli, hoomaka rnaj la ka Moi e lounailio nia i, penei : __ - - ' ' ' " Ja oulum- *-e o'u rriau maleiainaiia— 1«; paliola aku nei au i J<o'u aloha pumehana, E na alii a me na hoa o na puali koa I akoakoa mai, ke-lioomaikai'uku nei au no ria. hooia o l<e aloha a me ka nialaie al/i i piiana ia. mai ia'u i keia po, <; Kap<ma. Ju:leo, ku' oiea a ouieou i kolio a.i i wahaolelo no oukou, E like rne J<a lioike a, na lijmoJeJo j puann ia mai, ua hilinai au i ke aloha a me ka manao maikai o ko u lahui, a o oukou a. me a'u ria ' * kokua o ia, mau haawioa. Ua oiioli au, pa hauoii piha, e lawe mai i na lioike huiiamahi. j o ko oukou aloha oiaio, a nie ka manaolana, j p ka M-Oa Mana Loa, ka mc& nana i makana I ■ I .

mai ke ola a me na poinaikai, e hoonian mai .oia i ka hookuaua nui ana i na haawina o ka pono, ke ola. a- W kaw'h'Olomua maluna o 4mlmu-M<ō~oiikōh ihiiii oīiaiiii a nie 1oī kakoii aina aloha. Ma ka liaawi ana akn :a oukou ī na iioomaikai no na mea naiu a eukmi i hoolianohano mai nei'no l<<> u la hauau'1 panee mai nei : „ l<e- iianwi nku nei aii ni oukou, na alii a me na ln>: o ka pua'i Kaua Lio, i,a Kua Kiai o ka Moi. na pu - u 1 ' i > i , e- s 4 i • 1 • Own a nie klania lahoa . > K<> u :ni''.a p'un>hana me ka oia u>. Haawi li nu la he mau !i ui'o umi ■ 1 .- n . a i ka pau ana <> la, hooiua ka.* :ik 'i ia >».i Luna nui o ka Oihauu Kinaiani. Ah'. (»'» i.u.'a-, e kamaiho ma ka auiu <> La Oihan.i *wiiaiahi, i Im'Ui maii olelo maiaio n,>>. imiia >> 'mA lii ka A 1 1 > i . "L oluolu oe e ka Moi — Ma ka naiawai mau hope loa ilio nei o ka Oihana KiinLahi o lionolulu, ua hooholo lokahi ia. e akoakoa' ae na lala o ka Oihana nie ko laknu mau aahu piha a me ka lak'ou inau Kaīi ahi. a e ! kai huakai ae ma na alanui nui o ke kula- ; nakauhale, me na lainalama, no J<a hauoli | ana i lm ahiahi maniua iho o J\ou la lianau. Ua hoohanoliano ia makou ma ka halawai kino pu ana me Oe e ka Moi, he hanohano hoi n a makou a pau i makee. O ko makou maiiH^.ni-piha, e,malama loa i ka makau kau i o lea Oihana Kinaiahi o Honolulu, a ua hoomaopopo makou i ko makou hanohano i ka i ike ana, ke hoomau nei no Oe e ka Moi, i J l<ou mal<emake alii no ko makou pomaikai. ! Ke liappu oiaio nei ko inakou inau inanaola- , na, e hauoli oe e ka Moi, i na hoi hou ana ' mai o lvou la hanau a lehulehu wale." A ua haawi ia mai ka pane e ka Moi , penēi : i " Ia oe e ka Luna Nui o ka Oiliana Ivi- J naiahi o Honolulu, I<ou mau Hope, na Luna a me na lioa o kela a me keia l^uali Kinaiahi—Ke haawi aku nei au i ko'u alolia ia oukou, a me ka mahalo no ka oukou mau ' hana ma keia aliiahi, mamuli o ko'u la 'ha- j nau ; a ke lawe mai nei au i ko oukou maup inanao maikai i w.iihoia mai nei e ka Luna : Nui o keia Oihana Kilakila. Ua hauoli au fj ka lohe ana i l«;ia ahialii i ko oukou al<e nui | a mau ]<a mai auleiu o ka Oihana Ivinaiahi o llonolulu, a ke hoike alm nei au ma keia, j ua komo pu au ine oukou ma ia haawi'na, j A ina ka liaawi hope ana akn 'i leo'u alolia, 1 ke hilinai nui nei au, e I i J« : me ko'u hiliri»i iria.u ana, e ukali ia oukou j)»kahi e ria pomaikai a pai j, » <; roau ke kupaa a me l<a liolomua o l<a Oihana Klnaiahi o Uonolulu." A ua na hui'o nui ekolu i hookuu 1«; anaiua, mai na jmjii w:n' mai <> na. keiki Kinaiahi <1 ke kaona noi, a liooinaka aku la l«: kaola liuakai /iu i e nee uiailoko nku o na j)aia o I ka |)a ahi, a l,aihr:le aku la nia na alanui o ke k ii lanakanlia l<: px:i, jVJa ka hoornaojjoj)o ia. ana., ua hiki ko olelo ia, ua, hooiaio ia ka lokahi o ka manao o ka lohulohu Hu.wa.ii, a aolo hoi ho'oiaio o na 'olelo e lr«rnaiJio w'ilo ia nei, ua k »oe na kanaka maoli i na haoh; tr)fj)nuh o rja I: a I a j r /> a ; i a r > ana, a |<a l'iniu,»'' PoAKOW/, ' ' " Ua lohmi mai r,n i ua akakuu iki ka riorrio una a ka wahir»r: 'ni ppha.ku oilawaii, aolo lioi lio ikaika io</, I<r-, kahr: ana, kr* rriau la no nae ka uJa Wi i, , o Un hwa, i, ko J<0jrolo ni:,. ic 1 011 !a, Mali/i paha o hooluolu nna i ka uhi o ria Ja i hala ao noi} a rr»aha, hoomaka I hou ke aj»t a ua o Pala,