Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 19, 12 January 1881 — LAKAMANA! [?] [ARTICLE]

LAKAMANA! [?]

A I lil'o l«'ia nlia i :-i:kon;i iiope ioa 110 |/ikai'nana ina i hauk' piiiin aku k.i phikiia u'ahiiio Kakaha: lf?i inaluna liiō o l.ona oiwi oj)io, alea, ua loaa i ua koa oj)io no| ka olmi a ino k'a īnaina e lilo' mo !«• koko j)iij)ii laau, uolaila, ua alo hou ao la ia inai ka ioaa una aku i na lima woiiwuli o ka pilikua a holo aku Ja ia me ka mama launa ' olo, a o uhai a liolo ana no hoi ua kupueu la mahope o kona"mau kapuai. — ^ka^h-e-inea niaopupo nau ua paupauaho ino loa ka pilikua wahiim, oiai, e hookuu nui mai ana oia i kona han'u, a o Lakamana hoi e mau ana no kona ahd. ' - Nolaila, ua loaa aku 'la iaia na manaolana mahiehie e hoouiha a maloeloe ua kupua la. Iaia e paukiki ana i ka holo^ ua ike aku'la ia he wahi loko wai uuku mamua pono mai ona. Ia wa wehe ino ae la ia i kona wahi aahu iho owaho a lele aku la iloko o ua wahi haloko wai la, a o ka pilikua wahine aku la no hoi mahope ona me ka hele ana a kpr koke loa mahope o na wawe o Lakamana. Aka, ua aea ino mai la ka hanu ana o ua pilikua nui la a ua lohe ia hoi ka nonolo o ka makani me he kani ana laf; na ka puu o kct lio' han'o, a e mau ana np ko Lakanui na aho. Ia laua i u papae aku āi mā - kela kapa o ka loko, ua ku ae la o Lakamana me kona eleu mau a holo aku la, aka, i neia wa e puhi a makani ana ka pilikua wahine me ka nunulu ana no kai ikaika, oiai, na ka pehu I momona i hoouake ae i ka puipui lawakua o kona kino, .a o ko Lnkamana hoi he wāhi kino lawa kona. Hoomau aku la no ia i lia holo ana, a ia manawa ike āku la ia mamua' p'ono ona he wahi honua lia-lepo nonolu. Ua llhi paapu ia iho e ka mauu, aka, e hoomaopopo ana no nae ka moa i kamaaina ia ano aina, o leekahi ano honua lepo meki ,ia, elike me ko na luu olohe o •' Waimea i Ilawaii. Aka, oiai ho mama a he eleu no hoi ko kakou kinnālei ma kona mau wafKie, ua hiki wale no iaia lee lele alakei aku maluna o m wahi ino a helii maluna o na wahi ho. niia jiaa, me ka manulneu ole mai o'keknhi wahi o kona kino; aka hoi, o ua kupua nei, ua hoomau aku la no ia i ka holo mainn ana mo ka makaj)0 a noonoo ole ne i nei'a inau wahi j)ohoj)oho a nenelu o ka lej)0, a oiai ua j)iha loa ia oia me ka imiinu a ua j>aupauaho hoi, ua kupeke ae la kona kapuui wawae, a piholo aku la iā iloko o ka lij)o'lepo a hiki i kona puhaka. a paa loa iho la. ® Oni ino ae la ia, noke mai la i ka hookeke i kona mau niho, a kupaka mai k, aole nae he waj)i mea | makiloae ; aka, oi loa aku la kooa'p*a, a poholo Ipa aku la a paa i na ■ '• peaioao. .• ' " . .

Huli hope ae la o Lakauiana, a ike aku )a | i kona enemi weliweli ua haule īloko o ka , lua o ka poino, a ku i h o la ia. la manawa kokn no i hoea mai ai kona j,oe kanaka, a )ke inai la i ua wahine kupua ii'u, ua.hele k'k'uu a pilia i !,a inaina. jaia, me ,!;a hauoli 11111 1 lui i:oorii?U)j)oji(> ;nf!i. mai 'aia. oia iloli'o k-'l'i <i i.al.oii >■ innaklla ;ij nialiina en i;;. ' ''i:'1 l'i laiiou m Lakamana <■ lioomoe i aauiui ..ohakii ni" na, iaia iaau maluna aku '< ki' iinioi uii i a hik'i i knhi . a ua wahhi.e kiij)iia i "i i> jrai a.na. ilole , o ke opilopilo rionolu, a ( • \\(>i I ahl nui malaila, a e jiulehu iaia a wikani kona kino a make loa. Alea, huli mai la nae ka kakou koa ia lakou me k'a, huliu a pane inai la — " Aole loa ! oia-i he oiaio he kupua ino'oia; aka nae, he kino' -Lon ,he mea— kane ke pepehi a make i kekahi wahine i hiki ole ke hoopakele iaia iho, me ka nana ole i kana māu mea i hana ai." * Kauoha ae la no nāe ua Lakamana nei 'e .'r kamo"e ia i alanui pohaku a.hiki kokoke'i i kahi a ua wahine kupua nei e waiho nonoiu i • f I ana i ka lepo ; a i ka paa ana o ia inea, hele ; aku la u.t Lakamana nei a .ku aku 'la, a paI " • j ne aku 1«. "Heaha la ko'u kuinu e pepehi ole I ai ia oe a make-2 " Ja wa i pane mai ai ua kupua nei. '• He oi aku kou ikaika a me kou wiWo ole,~a he rriea hiki ole i ke kahaka o ia kuleana.e pepehi. wale i k'ekahi mea i hiki ole ke ku aku a paio me oe ; a oiai he .wahine no hoi . au, a ke jke aku nei no au no ka lahui kaulana mai oe, ka iahui hoi i aloha nuLia e ka-poe Widadiri ; a e oi aku no kou pomaikai ke lioola oe ia'u, mamua o kou hoopoin'o ' ana ia'u. 'He hiki ia'u ke hookaumahā aku ia oe a me kou poe ukali me na waiwai makamae 'he nui wale.". • - Ia wa i h'eie mai ai.o Lak'amana a kauoha ae la i kekahi o koha^ jioe e kii aku i pUa'Lamapaka, ā i ka loaa ana iaia", lawe ae la ia ma konadirna, a kau aku la imua o ua kupua nei, a piha loa ae la ke kupua i ka weii, a kahea leo nui ae la imua o Lakamana — " Auwe ! mai kahea aleu ia Akuno e pe^ehi 'mai ia'.u ! " " Aole ]iela," wahi a Lakamana, " aka, ke ka u aleu nei au i'keia j>ua kamahao imuu o kou mau maka, e hoohiki paa mai oe, ke hookuu ae.'au ia oe, 'aole 'loa oe e haiiaino wale inai, nka, e haawi mai no oe i na kokuu ana a pau ia'.u ; oiai ko manaoio nēi au, e hilei ia oo ke haawi mai i na kokua e lako ai au a hiki ia'u ko helo aleu ma ka'u 'huakai no Mennnakahau, A.pano mni la ua kupua nei— Ke hooWki puu loa' aku nei au owau noi kau kauwa hooloho i nu wa a j)nu." , la manawa o Lukamana i kauoha aku ai i koim j)00 kunaka e hooikujka, nio kn haawi j)ii ana|aku no hoi i na kuhikulii ana ia lai ko ano o ka hana e hiki ai ke haj>ai ia ae ua kupua nei mailoko ao o kona j)ilikia. A i ka inakaukau ana o na mea a pau e like me ka Lakamana mau kuhikui ana ; ua kamoe ia aku la he mau pauku laau malalo • ■% '

na poaeae o ūa kupua nei. I keia manawa •• ke uwe rnai nei na kanak» rne ka olelo mai, ''au'we oe'o Lakamana ko makou alii, e. akahelA oe, e ala mai no auanei ke kupua a pepeh'i iho la oe a'ia makou a pau ioa, |<e ianakiia oia, no ka mea, he maalea kona ano. i'i waiim aku no iaia iloko o Jra. lepo. j\ ole iHmolo!!1'' iTntf"la"T7~~ibadfairnaiT^-i r ka lakou 1 1 1 ■■ u uwaloimpo aria, aka,. kauoha aku la ia i l.'ona j)0" .k'inaka e hoakoakoa hou mai i mau .pauku laau nu.ii!Ji,.a kuku'lu ae la he mau pou nun'ui ma o a' rnaariej, a me na kaula i hooholo ia aku malalo o leona mau poaeao a hiki iiuna.o ua rnau pou nei . : a iho hou, ua iike ae la me ka mea huki ■ ..• halaka. la manawa lakou' i, hoomaka ai e_ . hiu i ke kino. nui o .ua kupua nei mailoko ae q ka lepo mi«atiJo, a hooma'ka ue ia no.hoi 1 ua wahine nei e oni'a e hooikaika, a aoie no . i liuliu loa, aia hoi ku hou ae'la ia iīuna o ' ka aina nialo. , ' . .. - • j -UOKUNA 9. I KA LOAA ANA 0 NA MAKANA NANI LEHU-.-LEHU I A LAK.-.HHNA MAI KA WAHINE : KUPUA MAI — KONA .HALAWAI PL',. j, .. ANA ME IAHATA ME KEKA- , " • I - ' HI MAU ELEPANIMA- .. | LOKO 0 KA. WA0-. " " " r — - AKU A. ■; IV]ahope«iho o' ka j)uka ana rnai o ua ku.-. pua.nei mailoko mai o ka lualepo, aia hoi, ua hele ae la kona.mau hihiona a kohu ino loa, ua hele a paupnaele i ka lepo. Ua aneane e j)āu..loā . kona āahu i-. ka- nahaehae a lele liilii, a o ke olohelohe ,vaie iho' no , koo o kona kino. Ua uhi. paa ia kona mau ■ - uha me ka lepo'eleele i piha- ipe na ea kūpono ole i ka ihu kanaka ke honi aku, a ua palapu kona kino mailuna a lalo me ka lepo, ano like ipe.he puaa la ua eku.wale i ka iej;o opilopilo. Ua ku maoli i ka hooweliweli kona mau'nanaina, a holo akil' la na kanaka o Lakamana i ka ike āpa mai iaia e ku aku ana imua o lakou. , ' lloko o keia manawa a j)au, aia no ka nani nohea JJmeba iloko o kona noho' alii o na ' ' ^ launahele kāhi;i u ai,.me ke kulu ana o ko- , na mau waimaka wailiula, oiai hoi e-lihaia-holo iā-ana kana aloha e ke kupua ; aka, i . ka maej)opo aria aku iaia ua lanalpla kana ■ alpha maluna o ke.ku])ua, a ua -lioohiki paa hoi ia aole loa e hanaino hou, aka, e haawi, aku i na kokua a pau e liko me ka hiki iaia ; ia manawa i ku mai ai āa pua ala onaona nei a hele mai la mo ka makau ole. Ku ilio la o Lakainana me ke, kuoo a me ka malie loa, me ka hoomakakiu loa i na hana a j>uu a ua kuj)ua nei. - lloomaka iho la ua kuj)ua nei e palepale aku i na lepo ; a j)au, pane mai laj u E ukali mai oe e Lakamana ia'u, a e ukali mai hoi ke kaikamahine me na kanaka ia kaua." ia manawa i hoomaka aku ai ua kupua ,nei e hele aku ; a hiki aku la lakou i kekahi wahi i hana alanui ia mawaena o na loau īloko o ka ululaau lipolipo. Hoomau aku la ua lfupu* nei e'alakai ia lakou nei a hoea '

i kekahi wahi oneanea, a ike ia aku la, rnaJuna o kekahi wahi j)uu, e ku ana he papu ano kupaianaha, i kukulu la mailoko rriai e na apana laau iliahi pana i lo' ala onaona, a Imio puiii ae la ke ea me. Ira hinhui o ka nohea o na pua nani kamahao. Mxt-kr.'ia — wriirj_a — pu+ri 5 — ua whi — -IW-ka- -k-a eheu melia rna o a maanei. Aole hoi na hiona kanal;a, aole loa hoi na meheu holoholona ; aka, e lele pohai ana nae na manu nam me ko lakou mau hulu lelo lilelile, me he Ja he mau npana p-ula j awili ia m'- ke elaimana mania ka nani. Hoea aku la ua kupua nei i ka ipuka o ka pupu, a lalau aku la he wahi apana kaula, a hukihuki rnai la, a ia inanawa i Jele ae ai ke pani kaumaha a waihō- humuma- -fmti Jn ho ipulea. f;eahi mai la ka lima o ua kujiua nei e komo aku o Lakamana, — a ia wa i kahea . Iiou mai ai na kanaka o ua koa nei a kakou, i ka pane ana rnai — " L akahele oe e-ko makou haku, he maaiea nui ko keia kupua. K lawe la aku. auanei oe a e pepehi rrialu ia mai a , make.'' Kau.oha aku Ja ka kakou koa i kona poe kanaka e noho aku lakou mawaho, a e malarna i kana aloha ke kaikamahine alii, a oia hookahi ke komo aku iloko rne ke kupua; aka; hoomaka rriai ]a- nae ka ui Umeha e uwalo mai imua o ka rnea nana i hoeha.i konac|)uuwai, rne Jra hooJaau rriai, oia pu kekahi e komo aku, a ina he pilikia io ke kau mai ana maluna o kana ipo, alaila, o ]aua pu no ke halawai ia poino. No keia rnau leo hoeha iwihilo a ke 1 kaikamahine alii, nolaila, ua hiki ole ia Lakamana ke ho°Je aku, no ka mea, ua holo aku la ka walania o ka pua paria a (Jrneha a kukonukonu aku |a i kona puuwai. Hoomaka aku Ja ua pilikua rici e alakai i kana mau mahhmi a komo aku Ja iloko o kokahi keena ua heJe rr Impaoa i na waiala | onaona iua ole, a <• kau ana rna o a maanei na lole aahu ailika nani o ria kane a rrie na ' wahma, a ;>ia ma ria wahi a pau a na maka e 7r/To'hT aku ai, e ike ja aku ana fid mea hoonani pula. HaJa aku Ja ia keer/a mahope, alakai aku Ja ua pilikua nei d komo !) 1 1 n lakou iloko o kekahi keena J/ou aku, u o ke onuoou o ka waiala, ua haj>a iho Ja / ke ala o r/a pua mohaha e rr/oJ/a)a ;/na mawaena o nu pohaku ha/mana hoonani a me r/a momi makamae Joa. Kh /k/t iho la o [hnahi mu iu keena me lre kahaha nui j kr; ano o keia ho,Je papu, a me ka makaheh/" ar/a ū ria kIJa 'muonu • uo](j onn uiuuuo mii i ke guJa, ka df/imariari me ka momi, rio kn mea, he nui waie k rnea ma kona home, J'u|(;, aku la i'ikou mailoko aku o ja kaaon, hoea aku. Ja iloko o.kekah/ keena r/u/ J hele a piha me na pono -kaua o ria ar/o a pau. L kakau atta na paJ/ikaua rne na kuau gula ; - ™ L'l" PrjkopoJro rne na upana dairnann ma. Mii a Jot Jirria d paa ai, a pek no hoi n» pua pana, na ihe a rne nn pono kaua e ae i hana ia me ka nani. I keia wahi, huli rriai *

. , la ua kuj)ira nei pane mai la iinua o Lalmrna;/a. i "K ke al/i nui n kaulana. Llawe aku i kau mea e inake/nak'e ana, nau ihn, na Ko aloha, a na kou j)oe koa i k'an nu'a e makemak'u ana maloleo o na lofrna a loiknu i lieh* mai r 1 1 • / ; a c lionmn ka u lea u i kou kulana /na ke arm fie aln f > j > 1 1 > kula/ia k i f ■ h i » • no ka l/e|e ana aku imua o k'e alo alii ma Menanaiiahau; ua ike au ilaili oe e lie e n ' ■ i . ' "E ka / nali uri li / 1)' " \\ahi a ImLi mn na I kajra aku ai /ai i he makualiine nona. e lawi no au rne ka hauoli i lrau mau mea e haawj mai nei, a ke lnk'i mai ka mannua, e uku aku no au ia oe." "Aole, aule loa," wal/i a lea |iilikua. "E lawe aku e like me kou makemake, e kuu keiki, o neia mau mea a pau, J\au a jiau, Na'u i pepehi aku a pau i ka make ka poe nana ia waiwai; a h e mea hiki wale no hoi ia oe ke pepehi mai ia'u a make oiai au iloko o ka pilikia ma keia Jua poho, aka, aole loa oe i hoao mai e hoeha i kekahi Jihi o ko'u ili; nolaila, o keia mau waiwai a pau, nau ia, a ; owau nei, he kauwa nau, e hoolohe i kou Ieo, a e hooko i kou mnkemake." i M/no aka īho la o Laleamana a pane mai , Ja, "L ka makuahine palmohao o keia waoakua! Ua like ka riui o kou puuwai me i kou īkaika! He mea pono paha 'na owau ; ke hele aku a hooko i kou makenmke — aka, j o/ai ua maopopo ia'u ua paa kou manao, a i ke iJ{e nei hoi au i lra maikai o kou manao, j nolaila, ke la-we ma/ nei au / kau mau makana no ka pomaikai o ke kailmmahine alii 0 Niaoa, a no ko'u poe ukah hoi. E kahea ae au i ko u poe kanaka, i hele mai ai lakou e komo i na aahu nani a e kaei i na pahikaua momi i hanohano ai ko lakou ku ana aku imua o ke alo alii o Menanakahau. Pane mai Ja ke kuj)ua— <lE ae aku ia ]akou e hele rnai." Ja manawa i pai ae ai ia 1 kona mau )ima ekoJu manawa, a iloko o ka. manuwu j>okole Joa, ku ar/a ehiku mau wahi kanaka liilii Joa, he mau haa, ' me ko -lakou m?Au holnhnlma pupiT]TTme kTeh;eIe" o ka )J/, u e imoimo maii'ana. ko lakou mau maka JnJii. Aole loa he huaolelo pane'a kma poe haa, aka, mn na hailona i haawi ia rn?n e ke kupua, malaila, wale no i maopnpo aiialakou kn mnn i makemalo- /a. Hplo aku Ja JaJrou n wehe ae la i Jo; j,;)flj o kelia,. in mn u pahu r/ar/i, a huki mai la 'mailoko mm o m mnu pahu he.mau apana Jo|/; nam', ahoholaae Ja imua o ke »|0 o k» pua alii (Jrr/eha; a, /ke alru la ia / Jf;, rm„ u J{a makami.e o ne/'a rnau w.aiwai. Lawe /a mai la na kilika w:Jevef,a o Inia, r,a Jole aak, u Malae, na aahu liula, o Humnl/un, ko Inopana hoi me na, kmoh/ool,/ guJa. Waiho "i mni k, ke/a mau mea hnun o kn pua alii mn lr:e kauolia a ke kupua, a nni rr/a/ Ja hoh o hnlounnnn knnn nlohii, e wae ae a e aahu ' kekf'1" 0 m »mn e makemake aoa A I'oakolu ar Kk hoomaemae ia nei o Kamaki kuea ma Kulaokahua'i keia. mau Ja. < ! \y