Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 24, 16 February 1881 — KA HOOKAHIAKAMA. [ARTICLE]

KA HOOKAHIAKAMA.

O ka hoohaumia i na wahiae, o ka oi aku no ia o na mea walohia i ikeia ma ke ao nei, ma ka hoomaopopo ana o ke kanaka noonoo maikai. A o ka 01 loa aku o ka manaonao, ka ike-aku i ka haawina o na aina malamalama mai, iloko o keia hana e hoome na moku aina o Polunesia. Ma na moaupuni, ua hoike ia na hihia o keia ano. Ua hana aku lakou me na aliimoku a me na luina, me na kaikamahine naau palupalu o keia mau mokupuni^ me he mea la he opala, i hoonoa ia na lakou e kolohe a e hana ino ai. nn#•#*#; Pela no i hana hewa ai na kanaka o kela me keia lahui malamalama ma -pa mokuaina o keia moana. A nolaila, mai olelo mai kekahi, ua oi aku ke kanaka maoli ma na hana hoohaumia, no ka rnea, he oiaio ole ia. Ua hoomaluia ke kino o ka wahine malalo o na rula o ka wa kahiko. Oiai, ua aneane he like na kane me na holoholona, ma ka .launa kino ana me na wahine ; aka, ua hoomalu lakōu i na kaikāmahine puupaa a oo> a ua hookapu ia na wahine, oiai i na manawa o na maiwahine ; aka, mawaena o na l«hui malamalama, ua hana kolohe ia ke keiki iloko o ka puao, a ua komo hewa ia ka v/ahine i kona manawa e pono ke hoomalu loa ia. .

E na kane Hawaii, ehooikaikaoukouehoopakele ae i ko oukou poe wahine, ina hoi he manaolana iki ko oukou no ke ola o ka lahui. Aia no kekahi kanawai o keia aupuni, e papa apa i na wahine opk>a me na kaikamahine, aole e haaiele i ko lakou mau apana iho, rrie ka loaa ole o ka palapala ae. Aole nae i malama ia keia kanawai e noho nei, e laa me kekahi mau kanawai e ae, no ka nele i ka poe kupono e hooko ai. Ua haawi wale ia na palapala ae, me ka niele pono ōle malniia*," a ua lilo "la' "Mhawal i mea e hihia ai a e hana ino i« ai ke kaikamahine ina ua hele mai ma Honolulu nei me ka; nele i ka palapala ae hoio. A 1 keia wa, me he la, aohe he kanawai o ia urir>. Ina nae i hooko pololei la, he kanawai mai-,, kai no, i mea e kaohi ai i ka holoholo waie mao a maanei, me ke kupaa ole ma kahi hookahi. E imi oukou e m makua Hawaii, i men e hooko ia ai ke k^nawai o keia ano, me hM.nm.mo a me ka hoopoloki, » mea e hoopomaikai ia ai ka,noho ana iwaena o ka lahui Hawaii. Ua kwe mai makou i keia rrtau mamala olelo koikal a oiaio m hoi, maiieko mai o ka " Buke Ola Kino " i haku aloha ia e Ki-|

pikona ; a ke makemake nei makou e kamailio pokole. Ke hoomanao ae na makamaka, aia i kekahi o na makahiki i hala aku nei, ua hoomaka ia ka hopuhopu ia ana o ka poe e noho maouahi ana malnlo o ke inoa "moepnau;" a ua nui ka poe i hookaawale ia, a i hoomare ia, mamuli o ka hoopii a ka Loio Kuhina o ke Aupuni o ia mau la. Ma kekahiaoao, ua mahalo ia keia hana. No ka mea, o ka noho moekolohe ana, he noho hew«, he noho haumia a he noho kue ana—aole wale i ke kanawai o ka aina, aka, he noho kue loa i ke kanawai o ke Akua ; a he hana lapuwale Eōi imua o kē ato o ka poe maikai a imua o ko na aupuni naauao. Nolaila, o ka hoao aha'ē 'kih^Ilha'h^ iiia H "a - waii nei, he hana maikai ia. Aka, ma kekahi aoao, ua hoahewaia kekahi mau hooko ana i keia hana. No ka mea, i ke au o na makua alii mua o Hawaii nei. ua mare ia na kanaka ma ka ae wale ana mai no o na 'lii, a o ka lilo ana no ia i kane a wahine ; a ua noho ia poe pela a hiki mai i keia wa ; aka, mamuli o keiaAanawāi hou, ua hopu ia no kahi poe o lakou, a hookaawaleia ka noho aloha ana he mau makahiki a loaa-na pulapula a kani moopuna. Aole no hoi o keia wale ke kumu i kue ia ai ka hooko ana i ua kanawai la. Eia no kekahi, a he kumu nui no hoi. Ua maopopo >ao i kela a me keia, aia -mawaena o keia lahui, he lehulēhu wale o na kanaka o ko n^ aina e e noho manuahi ana a hiki mai i keia la. Ua ike ia a ua hoomaopopo ia keia mea e ka lehulehu holookoa. Aka, he mea kupanaha, rpawaena o kā poe i hopu ia a i hoopai ia no ia hewa, he wahi kauna wale iho no o lakou, a o ka nui aku, he poe Hawaii wale no.

O kekahi rnea kahaha loa, oia no ka hoomaka ia ana o keia hana rne ka heleuluulu, a.aole i liuliu aku, o ka rnao koke iho la.no ia a pio ; a i keia la, ke mau nei rio ka noho ana o ka wa mamua, Ua hoi hou ka poe i hookaawaleia, a ua mahuahua aku ka noho manuahi ana. Ke noho noi kahi poe haole me ria wahi» ne opio Hawaii rne ka haumia, a loaa roai la na keiki lonnehai ; a hala he manawa, haa lele la iho la ui» wahine Hawaii la rne na keiki, ua ino ka inoa a ua hoowahawaha ia, a mare aku la ua haole 1«. he wahine e me ka wiwo ole a me ka hilahila ole i kana mau hana ino lapuwale a kohu holoholona, Komo iho la ia i ko koloka o ka hookamani, hele lanakila aku la maluna o ke kanawai. O keia mau rr»ea a pau, ua ike ia, a he oiaio; a heaha k ka mea i ae ia ai ? E olelo ia mai auanei pahi». heaha m la ka rnea o ka puni wa|e aku no o n a wahiwe opio Hawaii ? He makehewa m ninau. fj» like no ia me ka njrmu ana, heaha ke ku - mu i purii wale ai o Ewa i ka Naheea 1 () ka poe haolo, ho poe lakou i manuo k o na Hawaii he nnaiiao, he noonoo rrmikttit he malamalam* a he hilahik ko loko o lakou

He poe manao nawaliwali ko Hawaii nei wahine. He olu. he waipahe a he nahenahe, u he mea kahaha ole ia ko lakou puni wale i na pelo. na hoowalewale a me ka maalea nui o ke ia poe moonihoawa. Nolaila, mawaho ae o ka malama ana a na makua a me ka ohana i ka maluhia a me ka maemae o na wahine opio o kakou, ke manao nei makou, he mea pono i keaupuni e makaala mikiala loa i ka hana a keia poe Satana, e lu nei i ka lakou mau anoano haumia ma o a maanei o ka aina ; mai ka poe kiekie a ka haahaa ; mai kahi poe e noho oihana nei malalo o ke aupuni a ka poe mawaho ae. E ao aku ia lakou me ka ikaika i ka makee ia o ka maluhia o na makuahinē o Hawaii.