Ka Elele Poakolu, Volume II, Number 15, 5 June 1881 — He kokua pono i ka pane a Kealohapanole o Lanikepue Molokai. [ARTICLE]

He kokua pono i ka pane a Kealohapanole o Lanikepue Molokai.

a ka Elelk Poakolu; Aloh'! oe\~~ i; " Ua ilee makou i na mea i hoopuka ia e l\ealohapnuole ma ka Holu~9 Buke 2 aoao; 6 o ka la 4 o Mei. j He.oiaio na mea i hoopuka ia o ia keiki a . makou e haohao nei, mai kn mua a i ka hope. i >Ie oiaio, o keia mau loio elua na loio ko-> ho pinepine aka Makai Nui o Molokai a e na j makai hoi p ke Aupuni a me ka poe hoopii,! ma na hihia hewa ano koikoi, a ma na hihia | ano hana niami, na ka^ .Makai Nui no e la-l welawe, pela h'oi na luhia o ka poe pilikana; i ka Makai Nui, ua lawe no ka makai nui nana no e lawelawe imua o ka Aiia ma ka hoopau wale ana i ka hihia,, ina he mea a mau mea e pili ana ia ia na mea i hoopii ia ! imua o ka Lunakanawai e like me kaln mau mea i hoopuka ia e ia ma ia manao pepa, oia keia. He oiaio ka hoike ona a Kelohapauole ma ka hapa waeoa o kona kukulu manao e pili ana i na wahine kuai awa laikini ole ma Molokai, i lawe ia mai imua o ka Lunakanawai ma ka hoohiki ana a Sinona Lahalehih a me Geogi Kekipi. Eia na inoa o ua poe wahine la ; Makoleoku w, no Puuohoku, Nahalelua w, no Waialua, Kealoha w, no Pukoo e kokoke mai ana i kahi o ka imu

a ke Aupuni i hoomakaukau ai (oia o liale- i paahao.) A o ka hoike oiaio a Kealohapauole e like me ia i ike ia ma kona kukulu manao, oia ka oiaio a pau. ' Heaha la ka mea i puiwa ai ka hiamoe i kapu o Kanoiau o Lanikaula a puoho mai I nei ma ka Helu 12 ' Buke 2 aoao' 3 o ka la 25 o Mei? Heaha hoi. Kahaha ! Kai noa hoi i puiwa i ka nianeo o ka pukaihu i-ka huluhulu o ka awa a laua o a Mraea Kini, anoai hoi paha, oia no ka hope ma Molokai nei e kuai ai i ua kumu hea ia, i ike ia ku la'hoi i ka hooponopono mai o ka olelo. Ua ike ia ma ka laikini kuai awa o i\lolokaia me Lanai, o Maraea Kinikahaku; ua lohe mai makou o .]. Nakaleka kona hope nana e kuai ma keia mau mokupuni » elua. Aole nae eiua a ekolu a eha laikini o keia mau apana. . Eia 'ke kokua oiaio, ua kuai pJcoa no o j. Nakaleka ma Halawa, ua huai okoa no o Makoleoku w, ma Puuohoku, kuai; okoa no Nahalelua w, ma Waialua, ua kuai okoa no o Kealoha w, ma Pukoo, ua kuai okoa no o Kahookahi w, ma Kaunakakai, he mea īnaopopo alima laikini kuai awa o Molokai. <J keia ka hewa nui i hoopii ia mai imua o S. K. Kupihea, ua paa .ka manao o ka Lunakanawai e hookolokolo i keia hewa, a ma ka la i noho ai ka aha e hoolohe no ua hihia la, ua puoho mai la kahi Luna Makai a hoopau wale i ka hihia, wahi ana, ua loaa no ka mana i keia pne i hoopii ia e kuai ī ka awa ma ko lakou mau wahi ponoi e hke me ia i hoike ia maluna, oiai. ua ]oaa mai ka palapala • ae mai ka llamuku *rnai W . L. Park, ua noa i ka poe kuai ma ka moa o ' Maiaea Kini ke kuai aku i ka awa me ka poe kuai mai, ma kela wahi keia wahi o keia tnau apana elua, Molokai a me Lanai. 1 ka nana ana o ka aha i ua palapala ia j ...

aole pela ka oiaio e like me ka . kahi Luna Makai kapulu wale i na liewn o ka apana o Molokai, Penei ke ano nui oiaio. Ua ae ia o Maī'aea Kini, e kuai i komi awa ma keh w.ihi keia wahi ana ^.makeinake ai e noho e kuai ma ka mokupuni o Moiokai a me Lanai ; | aole o lakou la. ; j 1 ka ike aku o makou mawaho o ka puka uuiani, ua hoka o Nakaleka i kona mana ma ka aoao pale, oiai, ua hoole ka Lunakanawai i ua palapila !a, a e noho ka aha malalo o ke kmawai ; ike'aku h; makou, e ; noke ana no o .1. Nakaleka i ka olepe i ka- 1 na mau kanawai i loaa kahi o ku .pono ; a ma ka paakiki loa, o kahi Luna Makai e hoopaU wale ī ka hihia ; ua pii ke kai o ka Lunnkanawai a ua ula kona mau papahna a a me kona mau maka no ka liuhu i leeia hana u ka Luua. Makai Nui o Molokai. wahi a ka Lunakanawai. E ninau ana au i keiu imua o wa Lunakanawai Kiekie, akahi no a ea ae ko Nakaleka poo iluii'a me kalii huaolelo olo ma kona waha. 0 «1. W. M. Poohea ka loio i' koho ia e na makai e malama i ka pono a me' ka maluhia o ka Moi no keia hihia, i ko makou ike aku, ua lena pono kona mau maka i kahi Luna Makai huna hewa o Molokai, ua kulip.u pono kona mau lihilihi, ua eueu kona mau lehelehe elua, no ka pane aku o ka lu-

ia makai, īa oe ae. Ka ! E eueu wale ana'no kahi lemu o ua wahi ahi-kanana la o Molokai no ua hihia la i waiho. ia mai e ka hiu o ke aupuni, a ina paha na ke poo na ua wahi luna makai [a i waiho mai i ua wahi moa Ula hiwa nuku uli la J. W. M. Pooljea a ina ua hila i Honolulu mauka o Puunui, a i ole ia, ma-o ae o Waikiki i Hanaahamo. Pakele- ke ola na kahi luna makai kokua i ka hewa. He oiaiolka makou ike, oia ka makou e kokua nui nei i ke kukulu maiaao o Kealohapauole. 0 manat) auanei ka poeeheluhelu ana. he oiaio ka Kanoiau o Lanikaula i'o-o hewa mai nei, mai puni oukou i kana, he moa kani hewa aole i ao ae. He oiaio ka makou e hoike ■ aku nei imua o ka lehulehu, o iia makai, o ka. makai nui, o ka poe hoopii ; na lako'u . no e koho aku ī ua mau loio la, pela nae ko makou ike no J. W\ M. 'Poohea he ioihi kona wahi no 5 mile mai ka hale hookolokolo aku, mi ka makai. no e leii ia ia. a na ka poe hoopii no hoi, a nia ke kauoha a ka luna makai kekahi. rle kokoke loa o Kukamana i ka hale hookolokolo no 14 inile a' emi mai poha. -O ka luna makai ka m(iā.i>pho mau ia ia. ^ No ke aha keia koho ana ? Ua ike kakou ,na ka hapii wahna. no ka ike leanawai ole n'o, e like me ia i hoikeia e Kealohapauole. Ke hoike nei makou me ka oiaio a.pau, a o ke Akua me ka oimo. Ma ke kukulu manao o Lihiwai o Moanui Molokai, i hoopuka ia ma ka Helu 13 Buke 2 aoao 7 o ka la 1 o lune. " No ka ona. Ke ūlu-nui nei k'i onā rama ma Molokai nei i keia mau mahina o keia makahiki. Ma Halawa Molokai, he inu okolehao, a he inu ki i hoawaawa ia. Ma na Honouli, • he inu okolehao a he inu ki i hoawaawa īa, oia ke ki o uka o ke.kuahiwi. .0 Bev. b, , Paulo ke kahu o keia mau apana.

Ma Kuinalu Molouai, he īnu uala i hoawaawa i(>, koleoko loa o 1). Kaopeahina ma ia mau kauhale inu uaia. Ke ulu nui hou mai noi keia hewa ma kau wahi o ka apana o Molokai. Auhea la na makai ? 'Uamplowana inakai o Molokai i na ano hihia hewa ke lawe mai iniua 0 ka aha no ka hemahema o ka luna makai 1 lea lawelawe ana i na hihia hewa o kela ano keia ano, aole walii huahelu o loaa o ka la, noke mai no na wahi loio ma ka aoao pale, a o ka pau aku la no ia i ka hookuu ia, kani no lea aka-iki a ka.poe hewa, alea, o .]. W. M. Poohe.a kahi loio ano hoopono. ! lna e ninau nnia kela i ka lawehala, a ae I mai 'no ua hana i ka hewa, o ko i ala ae ! aku la no ia imua o ka alia hooholo ka aha i ka hoopai, a oia hoopai kana e noi aku o akahele ka hoopai ana, aole i luhi ka aha iio leeia hihia ; e hoemi . mai ka hoopai a-e aP mai ka aha. Ma keia hewa o ka ona, ua ulu nui lea hakaka a pakele ke ola o Kimo i ka paln a ke pukiki, aole hoi o Samj Kamaipelekane e like me ka Lihiwai o Moanui, he olālau ia. EHiomo pono paha ka oioi-o ka maka o ka pahi iloko ke kania-i, o Kuno, ma ua haalele ke ola. Elua la i noho ai kā aha e hoolohe ī keia hihia, Poalua la 24,. Poao'no la 28 o Mei. Ua hookuu ia ka mea i hoopii ia;. J.W. m pnniion L-a Inin no ka lawehala, ,T. Na-

kaleka ka loio no ke aupuni. Heaha ka mea i ulu ai o ka ona ma Wolokai ? No ka hemahema ike kanawai ole o ka luna makai o Molokai, nolaila, ua palalie ioa na makai o keia apana. Ina paha e kauoha ka lunakanawai i na makai e kii e hopu, a o ka luna makai.hoi, he hoopau wale i ka hihia, 'a he hemahema i ka hoopi'i ana i kp. hihia, alaila, o ka aha , ka pono, o ka noho malie wnle iho no, no ka mea, aia no ka mana o na hihia hewa ka luna makai, aole ī kahi mea okoa. He waiolu "nae ko Molokal i keia wah luna makai, loaa pinepine ke dala a na wahi loio e noke ai imua o ka aha _ a hu-a ka waha. Me ka oiaio makou e hoike pau loa nei i ka manao.o Kealohapauole, a me <ari hapa ilao ka manao o Lihiwai o Moanui. Ua loi'hi keia alanui. E- kaukoo malie no oe e ka Elele Poakolu a ke oioma, a ī ole ia, a hiki paha i kauhalo, hoomaha no a pau ka mauluulu o na wawa^hiiu no <a 1 oaleolu aku. kukini no kalii Elele Poakolu a makou. Aloha ino:- . Akahi no makou a hooili mo i ka ukana ia oe ma na waiwai oiaio wale no. Aole .no ka m#hdo ia mai, aka, i ike-ia kou oiaio, a. oia I ka lehulehu e hilinai nui ai nou i ke"iawaa' hiki i kou 'poohina ana Hepoe hele mau makou i ka hale hooko okom o Pukoo Molokai i na la hookolokolo a pau. Ua ike i ke au ilei a me ke au nui. A oia lea makou e kokua nei i ke- kuk.ulu manao a ia mau keiki e noke aku nei ; a no ka Kanoiau o Lanikaula hōlo kekee ana ae nei hoi ma o ka nwahi ; nolaila.ieia mai ka oiaio. Me ko makou aloha koikoi i, ka Luna. Hooponopono, a welina wale hoi i na keiki , kaili poniuniu o ka Papa. Pai, Na ha Hui Klnipp'po o Ualapue. ..Iune 11, 1881.