Ka Elele Poakolu, Volume II, Number 15, 5 June 1881 — LA HOOMANAO IA KAMEHAMEHA I, IUNE 11, 1881. HE WAHI OLELO UUKU. [ARTICLE]

LA HOOMANAO IA KAMEHAMEHA I, IUNE 11, 1881. HE WAHI OLELO UUKU.

E o'u rnau lioa makaainana o ke au o na Kamehameha i koe mai a loaa ia kakoukeia la 11 o lune, m ii 1 SS 1 , me na puuwai aloha aina, aloha alii, a me oe iho no. E kamailio iki aku ana au ia kakou, no ka la hoomanao ia Hauikalani o Kamauliauhonua, Kamaulihaulelani, malolo auhonua, Kamehameha ka Nui, ka mea i kapaia ka INapoliona o ka Pakipilea, i na-i a i hookumu a hoohui i keia mau mokupuni malalo o kona Noho Alii, no ka hanohano o kana mau pua ahi, a me ka maluhia no kakou na makaainana. Owai la o kakou e ola nei iloko o keia au ' o Kalakaua I i ku ma kona aoao me kana palau a me- kana ihe laumaki ī ke kaua i Mokuohai, e mohai i kona ola imua o na Leiomana, na pololu, na 'm'aa a me na ihe, a Kiwalao a me kona mau hoa no ka ea o ka aina, ke hoike aku nei.au. aole, aole hookahi o kakou, me ka leo o ka hauoli no ka lanakila — Hiki Makalii Kaelo Ka hoku o Nana. A me kona mau alihikaua o Keaweaheulu, Kameeiamoku, Kamanawa a me Keeaumoku, e ku.ana lakou imua o ka make, e hookahe i ko lakou koko no ka aina a kakou e hehi haalleo nei, a na kolea kau ah.ua e u'au'a nei. 0 keia ke kaua a ua Lani la i na-i mua ai i. ka aina no kana mau .pua alii, a me kohā"mair'maEaainftfva.T.^aJ_aahu ai lioi i ka ahu-ula o ka hanohano, o lea mua ia o kona nohoalii ana ia Kona kai opua i ka lai, 0 Kona mauna haliuliu. Me iia o makani Kohala uā ino na pali, Pa pono iho la ka makani i kah.ua — e, A me Hamakua, i ke ae-ke kai i ka pali o Malanahae. O ka lua o kona na-i a hookumu a hoo hui ana-i keia mau moku, oia no kona kaua. ana ia Laupahoehoe mua a me Laupahoe'hoe elua, i nele hou ai no kakou i ke ku ana ma koha aoao, e pale aku i na hoouka kaua a Keaweoniauhili a me Keoua na alii o Hiloa me Kau, iloko o keia mau kaua ana i hookumu ia ai ke Kanawai Mamalahoa — " E hele ka luahine me ka elemakule a moe — - i ke ala." ° Ua onipaa keia Kanawai iloko o na puuwai o kela a me keia uhane aloha alii, a aloha āina hoi, o ka nahaha a me ke au hulihia kona hopena. •„ , O ke kolu o kona na-i ana, hookumu ana. Oia no kona kaua ana me Kalaniku- . pule, ke keiki a Kahekili ke alii o Maui, ma Wailuku, ua kapa ia na inoa oia " kaua ana, 0 Kppaniwaioiao, a me Kauaupali, i keia kaua ana a ua Lani Ia, i lana ai ka pololu a me ka ihe iiuna o ke koko, a i kau ai oia i ka mahiole o ka hanohaao no' kona lilo ana 1 Moi no Maui holookoa. Ō ka eha o kona na-i a hookumu ana, oia ' * / K>

noke'kaua ana ia Koapapaa, Hamakua, Hawaii, ia kaua ana i lilo pio ai o Keoua ke alii o Puna a me Kau, a lilo iho la ua Kai mehameha nei i Moi no Hawaii holookoa. ; 0 ka alima o kona na-i a hookumu ana, oia no kona kaua ana me Kaeo ke alu'o Kauai, a me «ahekili ke alii o Maui, ma Koliala i Hawaii, a ua kapaia ia kaua ana, o Kepuwahaulaula a me Kauaawa. 0 ke ono o kona kaua ana, oia no kona kaua ana i make ai o Kalanikupule, ka IIooilina Moi o Muui a me Oaliu, a ua kapaia ia kaua ana, o Nuuanu, ilaila i iilo ai o Molokai, Lanai a me Oahu malalo o kona lima. 0 k-'i hiku o kona na-i „a hookumu a inu ana i ka wai «waawa o ka hanohano, no ka pono, ka pomaikai o kona mau pua alii a me kona mau makaainana, oia.no ka haawi ia ana mai o ka mokupuni o Kauai o Mano e Kaumualii iloko o na lima o Kamehameha, a hui ai keia mau Paemoku i hookahi Aupuni malalo ona, a mailaila mai a hiki i leeia ia a kakoii e hauoli nei, aole i kahuli kana mea i onipaa ai. Ā ma ka m h 1819, na kuu kona luhi, iloko o ka hanohano nui pau ole. A ua waiho iho mahope ona na Paemoku o Hawaii, he leia hoomanao no kana mau hana koa launa ole, a ua ili mua mai ia hanohāno ia Liholiho Kamehameha II, a i konā au i hoohiolo ia ai na heiau a me na kapu kahiko o Hawaii nei, i ke kaua i Kuamooi Hawaii. A ma ka la 30 o Maraki, m h 1S20, ka hohola mua ana o ka malamalama Kristiano ma ke one o Kaiakekua, a hiki i ke kula o Kue hoopio ka la, . , Ka TaTlre" bua'o-/Vhuenar-Komo i ka lai o Kailua la — e, 0 Kona i Hawaji. . A pela i holo kaapuni hikiwawe ai ka anapu uwila o ka malamalama apuni o Hawaii nei, ka la-ma pio ole o ka Oiaio, a kakou e kaena nei, ka aina o ka Lanakila a me ka Maluhia. E na keiki papa O' ka'aina hanau i luakaha iloko o ka Maluhia, e Kuokoa mau oe e Hnwaii a kanikoo, a palalauhala, a e hooloihiia ke Ola o ko kakou Lani Moi Kalakaua I a kau i ka pua aneane. Me ka mahalo. J r WT"M . W aiokīol'e. Kailua, N'Kona, lune 11, 1881,